Online Siparişlerde Gümrük Beyanı Yanlışlığı: Tüketicinin Suçu Olur mu?
Amazon, AliExpress, Temu gibi platformlar üzerinden yapılan alışverişlerde ürünler genellikle satıcı tarafından hazırlanmış düşük değerli ticari fatura ile ülkeye girmektedir. Bu durum, özellikle son yıllarda gümrük idaresinin yoğun kontrollerine konu olmuş; yanlış kıymet beyanı, ürün sınıfının hatalı bildirilmesi veya ürünün tamamen beyansız bırakılması gibi sorunlar sıkça tespit edilmiştir.
Sorun şu noktada yoğunlaşmaktadır:
Bu yanlış beyan tüketicinin hukuki ve cezai sorumluluğunu doğurur mu?
Türk gümrük hukuku ve Yargıtay içtihatları, bu konuda hem koruyucu hem de dikkatli bir yaklaşım sergilemektedir. Makalenin amacı bu sorunun kapsamını net şekilde açıklamaktır.
Gümrük Beyanı Nasıl Oluşur? Alıcı mı Satıcı mı Sorumlu?
Satıcı Beyanı – Alıcının Etkisiz Konumu
Uluslararası e-ticaret işlemlerinde sipariş üzerine gümrük beyannamesini düzenleyen kişi genellikle:
-
Satıcı (Amazon, AliExpress, Temu üzerindeki mağaza),
-
Lojistik firması,
-
Kargo operatörü
olmaktadır.
Tüketici, Türkiye’den sipariş verirken gümrük beyanına doğrudan müdahil değildir. Bu nedenle beyanın:
-
Düşük olması,
-
Yanlış kategori seçilmesi,
-
Eksik veya hatalı hazırlanması,
çoğu durumda alıcının kusuru olmadan gerçekleşir.
Gümrük İdaresinin Yaklaşımı
Gümrük idaresi, beyan edilen kıymeti düşük bulduğunda:
-
Ürünü açar,
-
Kıymet araştırması yapar,
-
Vergileri yeniden hesaplar,
-
Gerekirse ceza uygular.
Bu cezalar genellikle idari para cezası niteliğindedir ve alıcıya yöneltilir, çünkü alıcı nihai muhataptır. Ancak bu durum, alıcının kaçakçılık suçu işlediği anlamına gelmez.
Tüketicinin Hukuki Sorumluluğu: Vergisel Boyut
Eksik Vergi Tahsili – Alıcıya Bildirim
Gümrük idaresi, düşük beyan tespit ettiğinde talep edeceği vergiler şunlardır:
-
Gümrük vergisi (varsa),
-
KDV,
-
ÖTV (ürüne göre),
-
Damga vergisi, işlem masrafları.
Bu vergilerin tahsili için muhatap alıcıdır. Çünkü eşyanın ülkeye girişini talep eden odur.
Bu aşama vergi tamamlatma işlemidir, cezai bir süreç değildir.
İdari Para Cezası Uygulanması
Gümrük Kanunu uyarınca, yanlış beyan sebebiyle:
-
Verginin 1 veya 2 katına kadar idari para cezası,
-
Eşyanın tasfiyesi,
-
Eşyanın geri gönderilmesi
gibi işlemler uygulanabilmektedir.
Bu yaptırımlar kabahat niteliğindedir; suç oluşturmaz.
Peki Tüketicinin Cezai Sorumluluğu Doğar mı?
Yargıtay’ın 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na ilişkin kararları, nihai tüketiciyi doğrudan sorumlu tutmaktan yana değildir, çünkü tüketici:
-
Gümrük beyannamesini hazırlayan taraf değildir,
-
Ürünün kıymetini artırma veya azaltma gücüne sahip değildir,
-
Kargo şirketinin veya satıcının beyanından haberdar olmayabilir.
Ancak cezai sorumluluğun oluşabileceği istisnai haller de vardır.
Hangi Durumlarda Tüketici Suç İşlemiş Sayılabilir?
1) Tüketicinin Kasten Düşük Beyan Talep Etmesi
Eğer alıcı:
-
Satıcıya mesaj atarak “düşük fatura kes”, “10 dolar yaz”, “gümrüğe düşük göster” gibi taleplerde bulunursa,
-
Ödenecek vergiden bilerek kaçınmaya çalışırsa,
bu durumda düşük kıymet beyanı kastı doğar.
Bu halde Yargıtay içtihatlarına göre:
-
Kaçakçılığa teşebbüs,
-
Yardım etme,
-
Suçun faili olma
ihtimalleri gündeme gelir.
2) Ürünün Niteliğini Bilerek Gizlemek
Örneğin;
-
Drone,
-
Profesyonel kamera,
-
Yüksek değerli elektronik,
-
Ticari adet kıyafet veya aksesuar,
-
Gıda takviyesi toplu paketleri
gibi denetime tabi ürünleri getirirken kastı ispatlanan alıcı cezai sorumlulukla karşı karşıya kalabilir.
3) Ticari Mahiyetin Tüketici Tarafından Oluşturulması
Eğer alıcı:
-
Aynı ürünleri sürekli sipariş ediyorsa,
-
Ürünleri Türkiye’de satıyorsa,
-
Çoklu paket getiriyorsa,
-
Yurt dışı anlaşmaları yaparak “dropshipping” tarzı ticaret yürütüyorsa,
bu durumda sadece vergi kabahati değil, ticari amaçlı kaçakçılık değerlendirmesi de yapılabilir.
Yargıtay’ın Konuya İlişkin Yaklaşımı
Yargıtay’ın Tüketici Lehine Görüşü
Yargıtay birçok kararında şunu vurgular:
“Gümrük beyannamesinin hazırlanması satıcı ve taşıyıcıya ait olup, alıcı beyana müdahil değilse suç kastı yoktur.”
Bu nedenle tüketici çoğu durumda ceza sorumluluğundan muaf tutulur.
Yargıtay’ın Dikkat Çektiği İstisnalar
Yargıtay ayrıca şunu da belirtir:
“Alıcı düşük kıymet beyanını bilerek ve isteyerek teşvik etmişse kast oluşur.”
Yani suçun oluşup oluşmadığı tamamen tüketicinin davranışına bağlıdır.
Amazon – AliExpress – Temu Üçlüsünde En Sık Karşılaşılan Gümrük Sorunları
1) Düşük Kıymet Beyanı
Örneğin:
-
400 TL’lik ürünün 10 TL olarak beyan edilmesi,
-
60 dolarlık drone’un “15 dolar oyuncak” olarak yazılması.
Bu durumda gümrük memuru:
-
Ürünü açar,
-
Değer tespiti yapar,
-
Vergi farkını alıcıdan ister.
2) Ürün Cinsinin Yanlış Yazılması
Örneğin:
-
Elektroniğin tekstil ürününü gibi gösterilmesi,
-
Kozmetiğin oyuncak gibi beyan edilmesi.
Bu tür yanlış beyanlarda idari yaptırım riski yüksektir.
3) Ticari Miktar Şüphesi
AliExpress ve Temu siparişlerinde sık rastlanır:
-
20 adet telefon kılıfı,
-
50 adet takı,
-
10 adet kulaklık,
-
30 adet aksesuar
gibi siparişlerde gümrük “ticari şüphe” nedeniyle ürünü durdurabilir.
Tüketici Hangi Durumlarda Kendini Savunabilir?
Beyan Tüketici Tarafından Yapılmadıysa
En güçlü savunma şudur:
“Gümrük beyanını ben yapmadım; satıcı ve kargo firması beyan düzenlemiştir. Yanlışlıkta bir kastım yoktur.”
Bu savunma çoğu durumda tüketiciyi cezai sorumluluktan kurtarır.
Fatura ve Sipariş Kaydı Sunmak
Gerçek sipariş bedeli ve ürün sınıfını gösteren:
-
Platform ekran görüntüleri,
-
Fatura,
-
Ödeme kanıtı,
gümrük uyuşmazlıklarında karine oluşturur.
Ticari Amaç Olmadığını İspatlamak
Sürekli sipariş verilmediği, ürünlerin toplu satışa konu olmadığı kanıtlanırsa idari işlemle sınırlı kalınır.
Tüketicinin Cezai Sorumluluğunu Doğurmayan Durumlar (Özet)
-
Beyan satıcı tarafından yapılmışsa,
-
Alıcı düşük beyan talep etmemişse,
-
Ürün kişisel kullanım kapsamında ise,
-
Ticari mahiyet yoksa,
-
Gizleme kastı bulunmuyorsa,
tüketicinin kaçakçılık suçu oluşmaz.
En fazla uygulanabilecek yaptırım:
-
Ek vergi,
-
İdari para cezası,
-
Ürünün geri gönderilmesi.
Sonuç: Tüketici Suçlu mu Değil mi?
Genel çerçevede şu sonuç rahatlıkla söylenebilir:
Tüketici, yanlış gümrük beyanını bilerek ve isteyerek yaptırmadığı sürece suç işlemiş sayılmaz.
Gümrük beyanı alıcı tarafından yapılmadığı için tüketici çoğu durumda yalnızca:
-
Ek vergi,
-
Gümrük masrafı,
-
Gerekirse idari para cezası
öder ve süreç kapanır.
Ancak:
-
Düşük beyan talebi,
-
Ticari miktarda sipariş,
-
Süreklilik,
-
Gizleme kastı
varsa tüketici 5607 sayılı Kanun kapsamında sorumlulukla karşı karşıya kalabilir.
Bu nedenle her tüketicinin, yurtdışından sipariş verirken bu hukuki riskleri bilmesi önemlidir.
About Post Author
