“Hangi İşlerde Avukat Zorunlu?” – 2025 İtibarıyla Uyuşmazlıklar ve Takip İşlemlerinde Mecburi Vekâletin Net Listesi

Genel ilke açıktır: Türkiye’de herkes kendi davasını bizzat açıp yürütebilir; mahkemeler, hakemler ve yargı yetkisi olan organlar önünde başvuru, savunma ve işlemleri şahsen takip etmek mümkündür. Bunun istisnaları ise kanunla açıkça belirlenmiştir. Aşağıda “avukatla temsilin zorunlu olduğu” başlıca alanları, uygulamaya dönük notlarla birlikte, tek tek ve güncel mevzuat ışığında özetliyorum. (Avukatlık Kanunu m.35/1 ve 35/3 genel çerçeveyi çizer. İlk fıkra “yalnız avukatların yapabileceği işleri” sayarken, aynı maddede kişinin kendi işini bizzat takip edebileceği, ayrıca belirli şirket ve kooperatifler için sözleşmeli avukat bulundurma zorunluluğu öngörülür.) d.barobirlik.org.tr

1) Ceza yargılamasında zorunlu müdafi (CMK m.150)

Şüpheli/sanığın müdafii yoksa;

• Çocuk ise,

• Sağır-dilsiz veya kendini savunamayacak derecede malul ise,

• Alt sınırı beş yıldan fazla hapis öngören suçtan soruşturma/kovuşturma yürütülüyorsa,

baro tarafından istem aranmaksızın müdafi atanır ve müdafisiz ifade/sorgu gibi işlemler yapılamaz. Müdafinin hazır bulunmadığı durumlarda yapılan işlemler bozma sebebi olabilir. (CMK m.150; ayrıca tutuklama talebinde müdafi zorunluluğuna ilişkin içtihat ve uygulama) cocukhaklari.barobirlik.org.tr+1

2) Mağdur/katılan için zorunlu vekîl (CMK m.234 ve m.239)

Mağdur veya suçtan zarar görenin vekili yoksa, şu hallerde baro tarafından avukat atanır:

• Cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı, ısrarlı takip, kadına karşı kasten yaralama, işkence veya eziyet suçları,

• Alt sınırı beş yıldan fazla hapis gerektiren diğer suçlar.
  Ayrıca mağdur/katılan 18 yaşını doldurmamış ya da sağır-dilsiz/meramını ifade edemeyecek derecede malul ise, istem aranmaksızın vekil görevlendirilir.

Uygulama notu: Bu zorunlu vekillik, mağdurun adalete erişimini güçlendiren bir güvencedir; sorgu, keşif, istinaf/temyiz gibi safhalarda vekilin katılımı usul güvenliğini sağlar. (Baro rehberleri ve CMK mevzuatına ilişkin düzenlemeler)

3) AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi): Bildirimden (communication) sonra avukatla temsil zorunlu

AİHM’e ilk başvuruda kişi kendi başına başvurabilir. Ancak başvuru Hükümete tebliğ edildikten sonra (communication), Mahkeme önünde avukatla temsil zorunludur (ECHR Rules of Court, Rule 36). Bu, yazışmalar ve sözlü sunumlar dahil tüm sonraki aşamalar için geçerli temel kuraldır.

4) AYM bireysel başvuru: Avukat zorunlu değil (ama tavsiye edilir)

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru bizzat, kanuni temsilci veya avukat aracılığıyla yapılabilir; avukatla temsil zorunlu değildir (resmî SSS). Yine de usulî hataların önlenmesi ve başvurunun etkinliği bakımından profesyonel destek pratikte önemlidir. anayasa.gov.tr+1

5) Şirketler/Kooperatifler için sözleşmeli avukat bulundurma zorunluluğu (AvK m.35/3)

• Esas sermayesi, TTK m.272’deki anonim şirket asgari sermayesinin beş katı veya daha fazla olan A.Ş.’ler ile

• Üye sayısı 100 ve üzeri olan yapı kooperatifleri

Sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadır. Aykırılık halinde her ay için asgari ücretin iki aylık brüt tutarı kadar idari para cezası uygulanır. (Norm, Avukatlık Kanunu m.35/3’tedir.) d.barobirlik.org.tr

2025 güncel eşik ne anlama geliyor? 1 Ocak 2024’ten itibaren A.Ş. asgari sermayesi 250.000 TL olarak yükseltildi. AvK m.35/3’teki “beş katı” ölçütü bu yeni asgari tutara bağlandığından, A.Ş.’ler bakımından güncel eşik 1.250.000 TL’dir. (TTK asgari sermaye artışı: T.C. Ticaret Bakanlığı duyurusu.) icticaret.ticaret.gov.tr

Pratik sonuç: Bu yükümlülük, tek tek davada avukatla temsil zorunluluğu değil; şirketin sürekli bir avukatla sözleşme yapma zorunluluğudur. Ancak pratikte UYAP işlemleri, tebligatlar, arabuluculuk ve takip/uyuşmazlık süreçlerinin sağlıklı yürütülmesi için fiilen dava vekilliğiyle birleşir.

6) İcra–İflas takipleri ve zorunlu arabuluculuk hakkında yanlış bilinenler

• İcra daireleri ve icra mahkemeleri: Alacaklı/borçlu bizzat takip başlatabilir ve işlemleri yürütebilir; avukat zorunlu değildir. Ancak süre ve usul hataları, hak düşümü ve masraf artışına yol açabileceğinden profesyonel vekâlet pratikte kritik önem taşır.

• Zorunlu arabuluculuk (iş, ticari, tüketici uyuşmazlıklarında dava şartı) avukat zorunluluğu doğurmaz; fakat başvuru, yetki, talep kalemlerinin formülasyonu ve anlaşma metinlerinin ilerde icra edilebilirliği açısından avukatla yönetilmesi tavsiye edilir.

---

Özet Tablo (Hızlı Bakış)

• CMK m.150: Çocuk/engelli/sağır-dilsiz veya alt sınırı >5 yıl suçlarda müdafi zorunlu. cocukhaklari.barobirlik.org.tr

• CMK m.234 & 239: Belirli ağır suçlarda mağdur/katılana vekil zorunlu; çocuk/engelli için istem aranmıyor. AİHM: Communication sonrası avukat zorunlu (Rule 36). ECHR

• AYM bireysel başvuru: Zorunlu değil (resmî SSS). anayasa.gov.tr

• AvK m.35/3: A.Ş. (≥ 1.250.000 TL sermaye) ve ≥100 üyeli yapı kooperatifleri için sözleşmeli avukat zorunlu (aylık idari para cezası yaptırımı). d.barobirlik.org.tr+1

Son Söz (Stratejik Uyarı): Zorunlu müdafilik/vekillik alanları dışında dahi, yanlış kaleme alınan bir istinaf/temyiz dilekçesi, hatalı takip talebi, usul eksikliğine dayalı hak kaybı veya bozma riski yaratır. Özellikle ceza yargılamasında müdafiin bulunmaması, bazı hallerde Yargıtay denetiminde bozma sebebidir; tutuklama talebi gibi kritik aşamalarda müdafi şartı doğar.

Profesyonel destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.