Disiplin ve Tahkim Başvurularında Süreler: Kaçırılan Süreyi Kurtarmanın Yolları Var mı?

Giriş: Hak Arama Hürriyetinin Sürelerle İmtihanı

 

Hukuk sistemimizde, özellikle spor hukukunun hızlı ve dinamik oluşumunun içerdiği sızıntı çözüm mekanizmalarında (Disiplin Kurulları ve Tahkim), süreler hayati bir fonksiyona sahiptir. Bir karara itiraz etmek, savunma sunmak veya tahkim yapmak yapmak için onaylanmış sürelerin mutlak bir kesinliği vardır. Bu süre içerisinde, tarafların tazminatlarının korunması, hukuki güvenliğin sağlanması ve tarafların arasındaki belirsizliğin giderilmesi amacı taşır. Ancak zaman zaman “elde olmayan sebeplerle” bu sürelerin kaçırılması, hak sahiplerinin adil yargılama, şiddet düzeyinde ciddi tehdit sağlayabilmesidir.

Bu makale, TFF Disiplin sonuçları ile Tahkim başvurularında uygulanan sürelerin hukuki olarak kapsandığı , kaçırılmasının sonuçları ve bu sonuçların dağıtıma yönelik “eski hale getirme” gibi istisnai hukuki yolların spor yargılamalarındaki uygulamadaki mantıksal benzersiz bir dille incelemektedir.

 

I. Disiplin ve Tahkim Sürelerinin Hukuki Niteliği

 

Spor yargılamasında süreler, kural olarak iki ana kategoriye ayrılır: Kesin Süreler ve Genel Süreler.

 

A. Disiplin Kurullarına İtiraz Süreleri (TFF Örneği)

 

Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) nezdindeki Disiplin Kurulları kararlarına itiraz, genellikle belirli ve kısa süreler içinde yapılmalıdır. Örneğin, Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu (PFDK) kararlarına karşı Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu’na yapılacak itirazlar, kararın tebliği ayrıntıları yedi gün içinde yapılmalıdır.

1. Sürenin Geceliği: Bu süreler, hak düşürücü süre niteliğindedir. Hak düşürücü süreler, sürenin korunmasıyla o hakkın (itiraz hakkı gibi) kendiliğinden ortadan kalkmasına neden olur. Bu tür sürelerin uzatılması veya genel mahkeme usulüne göre yeniden düzenlenmesi daha kısıtlıdır.
2. İstisnalar ve Cumartesi/Pazar: TFF’nin ilgili talimatlarında belirtilen şekilde, itiraz sürelerine Cumartesi ve Pazar günleri dahildir. Ancak, sürenin son günü tatil gününe denk gelen, süre takip eden ilk çalışma gününün sonuna kadar uzar . Bu, sürelerin gösterilmesinde gözetilmesi gereken spesifik bir kuraldır.

 

B. Tahkim Başvurusu Süreleri

 

Tahkim yargılamasında süreler, başvuru yapılan tahkim kurumunun kendi mevzuatına (örneğin TFF Tahkim Kurulu Talimatı veya CAS Kuralları ve kuralları) tabidir.

• TFF Tahkim Kurulu: Kararların tebliği veya ilanını izleyen yedi gün içinde harcının yatırılması ve başvuru dilekçesinin sunulması gerekir.
• Ad Hoc veya Kurumsal Tahkim (HMK/MTK): Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na tabi tahkimlerde, hakem süresi genellikle bir yıldır (HMK m.427), ancak süreçleri veya mahkeme kararıyla bu süre uzatılabilir. Sürenin uzatılması, kararın HMK m. 439/2-c’nin saklanmasının iptal nedeni teşkil etmesine yol açabilir.

 

II. Kaçırılan Sürenin Kurtarılmasının Hukuki Çareleri: Eski Hale Getirme

 

Sürenin hak düşürücü nitelikte olması, kaçırılması durumunda başvurulabilecek yasal yolların sınırlandırıldığı anlamına gelir. İşte bu noktada, Medeni Usul Hukuku’ndan eksik alınan ancak spor yargılamasında da uygulama alanı bulan bir mekanizma devreye girer: Eski Hale Getirme (İade-i Karar) .

 

A. Eski Hale Getirmenin Şartları (HMK m. 95-97)

 

Eski hale getirme (HMK m. 95), süresinde yapılamayan bir usulle tek tek eldeni sağlayan istisnai bir yöntemdir. Spor disiplini ve geniş kapsamlı bu yola başvurabilmek için sıkı koşulların bir arada kalması zorunludur:

1. Elde Olmayan Sebep (Mazeret): Sürenin kaçırılmasına neden olan sebep, tarafın gücü dışında gelişmiş olmalı (mücbir sebep, hastalık, tebligatın düzenine uygun yapılmaması vb.). Bu sebep makul bir şekilde ispatlanmalıdır .
2. Başka Bir Hukuk Yolun Yokluğu: Kaçırılan süre için, o işlemin yerine getirilmesini sağlayacak başka bir kanun yolu bulunmamalıdır. Örneğin, ceza zamanaşımı süresi gibi kesin sürelerin kaçırılması durumunda, eski hale getirme ve son bakım yapılması söz konusu olabilir.
3. Sürenin kendisinin: Eski hale getirme talebi, kesin sürelerin kaçırılması halinde ileri sürülebilir. belirli bir işlem için verilen süreler genellikle kesindir.
4. Süre İçinde Talep: Eski hale getirme talebinin, sürenin kaçırılmasına neden olan engelin ortadan kaldırılmasından itibaren iki hafta içinde yapılması gerekir. Ayrıca kaçırılan işlemin bu iki haftalık süre içinde yapılması da zorunludur.

 

B. Spor Yargılamasında Eski Hale Getirme ve Tahkimde Uygulanabilirliği

 

Tahkim yargılaması, devlet mahkemelerinden farklı bir yapıya sahip olsa da, HMK’nın tahkime uygulanabilir hükümleri (uygulandığı ölçüde) dikkate alınmaz.

• Tahkim Süresinin Kaçırılması: Tahkim süresi (örn. 1 yıl) kusuru olmaksızın kaçırılırsa, HMK kayıt çerçevesi mahkemeden süre uzatımı talep edilebilir. Ancak bu, süre uzatımı olup, sürenin kaçırılmasından sonraki hak düşürücü itiraz yöntemleri için eski hale getirme daha uygun bir yoldur.
• Disiplin Kurullarında Uygulama: TFF Disiplin Kurulları ve Tahkim Kurulu, kendi talimatlarında özel bir “eski hale getirme” hükmünü saklamadıkça, HMK’nın bu genel hükümne atıf yapmak zorundadır. Ancak sürekli, disiplin ve tahkimin kendi iç dinamikleri (hız ve kesinlik gerekliliği) nedeniyle, elde olmayan sebeplerin kanıtlanması konusunda çok katı davranılabilmektedir.

 

III. Süreleri Kurtarmada Alternatif ve Önleyici Mekanizmalar

 

Kaçırılan sürelerin kurtarılması her zaman mümkün olmasa da, yer alanındaki bazı mekanizmalar içindeki hukuki durumlar, bu riskin azalması veya sürenin ortaya çıkmasını gösterebilir.

 

A. Tebligat Hatalarının İstismarı

 

Sürenin başlangıcı genellikle kararın veya duyurunun tebliğ edildiği an olarak kabul edilir. Bu nedenle, tebligatın usulüne uygun yapılmaması, sürenin gelişmesinin arttığını gösteren gelir.

• Faks ve Elektronik Tebligat: Tahkim Talimatlarında belirtildiği gibi, faks yoluyla yapılan tebligatlarda, aslın belirli bir süre içinde Kurul’a beyanname aranır. Bu şartın yerine getirilmemesi, tebligatı hükümsüz kılınabilir. Elektronik bildirim ise gönderim bildirimlerinden itibaren belirli bir günün sonunda tebliğ edilmemesi gibi ayrıntılar, sürenin başlangıcını doğrudan etkiler.

 

B. Zamanaşımı Kavramı ile Farkı

 

Sürelerin kaçırılması ile ceza zamanaşımının dolması karıştırılmamalıdır. Disiplin cezaları (TFF FDT m. 15), kararın kesinleşmesinden itibaren beş yıl içinde infaz edilmezse zamanaşımına uğrar. Süreyi kaçırmak, itirazları ortadan kaldırırken; zamanaşımı, infaz borcunu ortadan kaldırır.

 

Sonuç: Kesin Sürelere Azami Dikkat Gerekliliği

 

Spor yargılaması; futbolun, basketbolun veya diğer spor dallarının karar alma biriminin hızına uyum sağlamak zorunda. Bu hız, hak düşürücü sürelerin katı bir şekilde şarj edilmesini gerektirir. İdari ve tahkim geniş kapsamlı kaçırılanlar kurtarmanın en meşru ve tek yolu, HMK’nın genel hükümler çerçevesi “eski hale getirme” yoluna başvurmaktır. Ancak bu yol, “elde olmayan sebeplerin” somut ve inandırıcı bir şekilde kanıtlanmasının sıkı sıkıya bağlıdır.

Spor hukukunun profesyonelleri ve kulüplerin temel kuralı; tahkim ve disiplin tebliğlerini anında takip etmek ve kanunun yöntemlerini hiçbir şart altında riske atmamaktır. Zira, süre uzatıldıktan sonra başvurulacak hukuki bakımler, hem mahkemenin hem de tahkim heyetinin takdirine bağlı olması, hakkın elde edilmesi konusunda kesin bir güvence sağlanmasız.