Zilyetliğin Korunması Davaları
Zilyetliğin Korunması Davaları: İstihkak – İade – Haksız El Atma
AÇIKLAMA:
Zilyetlik, fiilî hâkimiyet demektir ve hukuk düzeni, barışı korumak için kimin haklı olduğuna bakmadan zilyetliği hızla korur. Üç temel yol öne çıkar:
- Zilyetliğin iadesi (gasp/çekiştirme sonrası geri alma),
- El atmanın önlenmesi (devam eden müdahaleyi durdurma
- ),
- İstihkak (mülkiyete dayanıp eşyayı geri isteme).
Zilyetliği koruyan davalarda kısa hak düşürücü süreler kritik: çoğu durumda öğrenmeden itibaren 2 ay ve olaydan itibaren 1 yıl içinde harekete geçmek gerekir. Delil; zilyetlik karinesi, tanık, görüntü, teslim belgeleri ve gerektiğinde bilirkişi ile kurulur.
İçindekiler
- Zilyetlik Nedir? (Kısa Çerçeve)
- Zilyetliğin Korunması Neden Ayrı Bir Rejimdir?
- Üç Yol: İade – Men – İstihkak
- Süreler, Yetki ve İspat (2 Ay – 1 Yıl Kuralı)
- Deliller ve Strateji: Nasıl Kazanılır?
- Uygulamada Adım Adım Yol Haritası
- Ecrimisil ve Tazminatla İlişki
- Karıştırılan Davalar: Hızlı Karşılaştırma Tablosu
- SSS – Sık Sorulan Sorular
1) Zilyetlik Nedir?
- Tanım: Bir eşya üzerinde fiilî hâkimiyettir. Mülkiyet kanıtlanmadan da korunur.
- Türler: Aslî (doğrudan) – fer’î (emanetçi/kiracı gibi), tek başına – birlikte zilyetlik.
- Karine: Zilyet, malik sayılır karinesi lehine işler; karşı taraf aksini ispatlamadıkça koruma görür.
2) Zilyetliğin Korunması Neden Ayrı Bir Rejimdir?
Amaç, fiilî düzeni süratle korumaktır. Hukuk, “haklı mıyım?” tartışmasına girmeden, kim elindeydi / kim müdahale etti? sorularına odaklanır. Böylece kendi hakkını zorla alma (ihkak-ı hak) ve şiddet engellenir.
3) Üç Yol: İade – Men – İstihkak
3.1 Zilyetliğin İadesi (Gasp/Çekiştirme Sonrası)
- Ne zaman? Eşya zorla (gasp) veya gizlice/hileyle (çekiştirme) elinizden çıktıysa.
- Amaç: Eşyanın derhâl geri verilmesi ve gerekirse eski hâlin iadesi.
- Not: Fiilî durum hızlıca düzeltilir; zilyet kimdi, el koyma nasıl oldu soruları belirleyicidir.
3.2 El Atmanın Önlenmesi (Müdahalenin Men’i)
- Ne zaman? Zilyetlik sürüyor ama müdahale/engelleme var (ör. aracıma park yeri kapatılıyor, depoma izinsiz giriliyor).
- Amaç: Devam eden müdahalenin durdurulması ve tekrarının önlenmesi.
3.3 İstihkak (Mülkiyete Dayalı Geri İsteme)
- Ne zaman? Eşya başkasının elinde ve siz malik olduğunuzu ispat edip geri istiyorsunuz.
- Fark: Burada tartışma mülkiyet üzerinedir; dava daha geniş ispat ve uzun süreç gerektirebilir.
4) Süreler, Yetki ve İspat (2 Ay – 1 Yıl Kuralı)
- Hak düşürücü süreler: Zilyetliğin korunmasına özgü davalarda müdahaleyi öğrendiğiniz tarihten itibaren 2 ay, olayın vukuundan itibaren 1 yıl içinde dava açılmalıdır.
- Yetkili mahkeme: Taşınmazda kuralen taşınmazın bulunduğu yer, taşınırlarda genel yetki (davalının yerleşim yeri) uygulanır.
- İspat: Zilyetlik karinesi + fiilî el koyma/müdahale olgusu; karşı taraf hukuka uygunluk (izin/sözleşme/hak) ileri sürerse onu ispatlar.
Kritik: Bu süreler kaçırılırsa zilyetlik koruması yolu kapanır; ancak istihkak (mülkiyete dayalı) gibi başka yollar açık kalabilir.
5) Deliller ve Strateji: Nasıl Kazanılır?
- Teslim ve kullanım izleri: Fatura, sevk-irsaliye, teslim tutanağı, kira/emanet sözleşmesi.
- Görsel deliller: Kamera kaydı, fotoğraf, drone, zaman damgalı görüntüler.
- Tanık ve komşu beyanları: Fiilî hâkimiyetin kimde olduğuna dair.
- Elektronik kayıtlar: Mesaj/e-posta, alarm/akses kontrol logları.
- Bilirkişi/keşif: Depo, garaj, işyeri gibi alanlarda fiilî kullanım tespiti.
- İhtiyati tedbir: Devam eden müdahaleyi durdurmak ve mevcudu korumak için erken başvurun.
6) Uygulamada Adım Adım Yol Haritası
- Olayı derhâl belgeleyin: Foto-video, tutanak, şahit.
- İhtar çekin: Eşyanın iadesi/men istemi, süre verin.
- Süreleri kontrol edin: 2 ay–1 yıl penceresini kaçırmayın.
- Dava türünü seçin:
- Eşya elinizden çıktıysa iade
- Zilyetlik sizde ama müdahale varsa men
- Mülkiyet nizası için istihkak
- Tedbir talebi: Kilit değişimi, depoya erişim, park engeli vb. için derhâl.
- Delil paketini sunun: Teslim belgeleri + görseller + tanık.
- Hüküm ve infaz: İade/men kararının hızlı uygulanması; gerekiyorsa tazminat adımı.
7) Ecrimisil ve Tazminatla İlişki
- Ecrimisil: Zilyetliğiniz engellenmiş veya eşyanız haksız kullanılmışsa, kullanım bedeli isteyebilirsiniz.
- Zarar tazmini: Kırma-dökme, kazanç kaybı gibi kalemler haksız fiil sorumluluğu kapsamında ayrıca talep edilebilir.
- Birlikte mi, ayrı mı? Men/iade ile birlikte veya sonradan bağımsız talep mümkündür.
8) Karıştırılan Davalar: Hızlı Karşılaştırma
| Başlık | Zilyetliğin İadesi | El Atmanın Önlenmesi (Men) | İstihkak |
|---|---|---|---|
| Odak | Eşya elden çıktı | Zilyetlik sizde, müdahale var | Mülkiyet iddiası |
| Süre | 2 ay–1 yıl | 2 ay–1 yıl | Zamanaşımı kuralları ayrı |
| İspat | Zilyet kimdi? Nasıl çıktı? | Devam eden engel/müdahale | Malik kim? (tapu/fatura/ayırt edici delil) |
| Hız | Çok hızlı olmalı | Hızlı | Görece daha uzun |
| Sonuç | Eşyanın iadesi, eski hâl | Müdahalenin durması | Eşyanın malike verilmesi |
9) Sık Sorulan Sorular
Zilyetliğin korunması için polis/jandarma çağırmak yeter mi?
Fiilî müdahale anında kolluk asayiş yönünden müdahale eder; ancak nihai ve bağlayıcı çözüm için hukuk davası gerekir.
2 ayı kaçırdım, ne yapabilirim?
Zilyetlik koruması daralır; fakat istihkak (mülkiyete dayanma) veya haksız fiil tazminatı gibi yollar değerlendirilebilir.
Kiracı da zilyet midir?
Evet, fer’î zilyettir ve fiilî hâkimiyeti korunur. Ev sahibi dahi hukuka aykırı müdahale edemez.
Taşınmazda men davası ile ne fark var?
Taşınmazlarda “müdahalenin men’i” daha çok kullanılır; zilyetlik koruması mantığı aynıdır, ancak yetki ve delillendirme taşınmaz özelinde şekillenir.
Ecrimisili ne zaman isterim?
Haksız kullanım/kısıtlı kullanım varsa men/iade ile birlikte veya sonradan dönemsel olarak talep edebilirsiniz.
About Post Author
