Kadın Sporlarında Ücret Eşitliği ve Ayrımcılık Yasağı – Kulüp Yükümlülükleri
1. Giriş
Kadın sporcuların profesyonel arenadaki mücadelesi yalnız saha içinde değil, saha dışında da devam etmektedir.
Kadın–erkek sporcular arasındaki ücret farkı, sponsorluk geliri ve medya görünürlüğü dengesizliği, hem Anayasa’nın eşitlik ilkesi hem de uluslararası spor hukuku bakımından tartışma konusudur.
Bu makale, kadın sporcuların ücret eşitliği hakkını, kulüplerin sorumluluklarını ve ayrımcılıkla mücadele mekanizmalarını Türk hukuku ve uluslararası içtihat temelinde inceler.
2. Hukuki Dayanak: Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı
Anayasa m. 10:
“Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.”
Ayrıca, 4857 sayılı İş Kanunu m. 5 uyarınca, cinsiyete dayalı ücret farkı ayrımcılık teşkil eder.
Sporcular açısından bu hüküm, TBK m. 393 kapsamında hizmet sözleşmesi veya vekâlet ilişkisi olarak uygulanabilir.
Yargıtay 9. HD 2020/2836 E., 2021/1190 K.:
“Kadın işçiye, aynı işi yapan erkek işçiden daha düşük ücret verilmesi, açık bir ayrımcılık oluşturur.”
Bu yorum, profesyonel kadın sporcuların da sözleşmesel hakları bakımından geçerlidir.
3. Uluslararası Düzenlemeler
Kadın sporculara ilişkin eşitlik hükümleri birçok uluslararası belgeyle güvence altına alınmıştır:
-
CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi)
-
Avrupa Sosyal Şartı m. 4
-
ILO 100 No’lu Eşit Ücret Sözleşmesi
-
UEFA Equal Game Protokolü (2019)
Ayrıca, CAS 2019/A/6282 – Player v. Club kararında:
“Kadın sporculara, aynı lig düzeyindeki erkek sporculara göre sistematik olarak düşük ücret verilmesi, lex sportiva ilkelerine aykırıdır.”
4. Türkiye’de Kadın Sporcuların Statüsü
Kadın sporcular genellikle yarı-profesyonel statüde çalıştırılmakta ve sosyal güvenceye erişimde zorluk yaşamaktadır.
TFF Kadın Futbol Talimatı m. 23 uyarınca kulüpler, sözleşmeli oyuncular için SGK bildirimi yapmak zorundadır.
Ancak uygulamada, kadın futbolcuların ücretleri çoğu zaman pratikte asgari ücret seviyesindedir.
Bu durum, hem İş Kanunu hem de eşitlik ilkesiyle bağdaşmaz.
5. Ücret Eşitliği İlkesi ve Uygulaması
“Eşit işe eşit ücret” ilkesi, spor hukukunda da geçerlidir.
Kulüplerin kadın sporculara daha düşük maaş, prim veya konaklama imkânı sağlaması, doğrudan ayrımcılık oluşturur.
CAS 2020/A/7581 – Female Athlete v. Federation:
“Federasyonun kadın sporculara daha düşük ödül primi vermesi, açık cinsiyet ayrımcılığıdır.”
Kulüplerin bu farkı “seyirci ilgisi” veya “gelir düzeyi” gerekçesiyle açıklaması hukuken geçerli değildir.
Orantılılık ilkesi gereği, gelir farkı varsa bile, asgari ücret eşitliği korunmalıdır.
6. Ayrımcılık Denetimi ve İspat
Ayrımcılık iddiasında ispat yükü işverendedir.
İş Kanunu m. 5/son:
“İşveren, farklı davranışın objektif bir nedeni olduğunu ispatla yükümlüdür.”
Spor alanında da kulüp, kadın sporculara farklı ücret uygulamasının makul bir sebebe dayandığını göstermek zorundadır.
Yargıtay ve CAS kararları, bu ispat yükünün ağır olduğunu ve kadın sporcu lehine yorum yapılması gerektiğini belirtir.
7. Sponsorluk ve Medya Gelirlerinde Eşitlik
Spor kulüplerinin medya ve sponsorluk gelirlerini yalnız erkek branşlara yönlendirmesi, dolaylı ayrımcılık niteliğindedir.
TBK m. 2 – dürüstlük kuralı gereği, kulüpler kaynak dağılımında makul denge gözetmek zorundadır.
UEFA Women’s Football Strategy (2021–2024):
“Kulüpler, sponsorluk fonlarının belirli yüzdesini kadın futbolunun gelişimine tahsis etmelidir.”
Bu ilke, Türkiye’de de TFF’nin finansal fair play politikalarına entegre edilmelidir.
8. Kulüplerin Yükümlülükleri
Kulüplerin, kadın sporcuların eşitlik hakkını korumak için şu yükümlülükleri vardır:
-
Eşit ücret politikası oluşturmak,
-
Ayrımcılık içermeyen sözleşme maddeleri hazırlamak,
-
Sosyal güvenlik ve sigorta bildirimlerini eksiksiz yapmak,
-
Taciz ve mobbing karşıtı iç yönergeler oluşturmak.
Bu yükümlülüklerin ihlali hâlinde kulüpler, hem idari para cezası hem de manevi tazminat sorumluluğu doğurabilir.
9. Uluslararası Emsal Olaylar
-
ABD Kadın Futbol Takımı – USSF Davası (2022): Kadın milli takım oyuncularına erkeklerle eşit maaş kararı verilmiştir.
-
Norveç Federasyonu (2017): Kadın ve erkek milli takımlarına eşit ödeme sistemi kabul edilmiştir.
-
FIFA (2023): Dünya Kupası ödül primlerinde eşitlik taahhüdü getirilmiştir.
Bu örnekler, Türkiye’de de kulüplerin politika değişikliğine gitmesi gerektiğini göstermektedir.
10. Sonuç ve Değerlendirme
Kadın sporlarında ücret eşitliği, artık etik değil, hukuki bir zorunluluktur.
Anayasa, TBK ve uluslararası spor hukuku, kadın sporcuların ayrımcılığa uğramadan emeklerinin karşılığını almasını emretmektedir.
Kulüplerin, eşitlik politikalarını iç yönetmeliklere yansıtması, sponsorluk fonlarını adil biçimde dağıtması ve kadın sporcuların görünürlüğünü artırması, sürdürülebilir bir spor ekonomisinin temel şartıdır.
Gerçek eşitlik, sahada değil; sözleşmede, bütçede ve zihniyette başlar.
About Post Author
