Trafik Kazalarında Manevi Tazminat ve Sigorta Şirketinin Sorumluluğu
Trafik Kazalarında Manevi Tazminat ve Sigorta Şirketinin Sorumluluğu
Giriş
Trafik kazaları, yalnızca maddi değil, aynı zamanda manevi kayıplara da yol açan olaylardır. Bir kazada yaralanma veya ölüm meydana geldiğinde, mağdur veya yakınları manevi tazminat talep edebilir.
Ancak uygulamada sıkça tartışılan bir konu vardır:
“Manevi tazminatı sigorta şirketi öder mi?”
Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS), yalnızca maddi zararları mı karşılar, yoksa manevi tazminat taleplerini de kapsar mı?
1. Manevi Tazminatın Hukuki Dayanağı
Manevi tazminatın temel dayanağı Türk Borçlar Kanunu (TBK)’nun 56. maddesidir.
TBK m. 56:
“Hakim, bedensel zarar veya ölüm hâlinde zarar görene veya ölenin yakınlarına, olayın özelliklerini göz önünde tutarak uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir.”
Bu hükümle, mahkemelere manevi tazminat konusunda takdir yetkisi tanınmıştır.
Amaç, kazazedenin veya ölenin yakınlarının yaşadığı manevi acıyı hafifletmek ve psikolojik tatmin sağlamaktır.
Manevi tazminat:
- Ceza veya kazanç amacı taşımaz,
- Kişilik haklarının ihlaliyle ilgilidir,
- Sadece “parasal bir telafi” değil, adil bir tatmin aracıdır.
2. Trafik Kazalarında Manevi Tazminat Talebi
Trafik kazalarında iki ana tazminat türü vardır:
- Maddi tazminat: Araç, tedavi, iş gücü kaybı vb. zararlar.
- Manevi tazminat: Ölüm veya ağır yaralanma nedeniyle duyulan elem, ıstırap.
Manevi tazminat talep edebilecek kişiler:
- Kaza sonucu yaralanan kişi,
- Ölenin eşi, çocukları, anne ve babası,
- Bazı durumlarda kardeşler (Yargıtay içtihadına göre “yakın hısımlar” tanımı geniş yorumlanmaktadır).
Yargıtay 17. HD 2019/2675 E., 2020/3529 K.:
“Manevi tazminat, ölenin yakın çevresiyle sınırlı olmayıp, olaydan derin etkilenmiş kardeş veya nişanlı lehine de takdir edilebilir.”
3. Sigorta Şirketinin Sorumluluğu ve Zorunlu Sigorta
3.1. ZMSS (Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası)
Zorunlu Trafik Sigortası, Karayolları Trafik Kanunu (KTK)’nun 85. ve 91. maddeleriyle düzenlenmiştir.
KTK m. 85:
“Bir motorlu aracın işletilmesi sırasında bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına sebebiyet verilirse, işleten ve araç sahibi zarardan müştereken sorumludur.”
KTK m. 91:
“İşletenin bu sorumluluğunu sigorta ettirmesi zorunludur.”
Ancak bu sigorta türü, kanunen “maddi zararları teminat altına alır.”
Dolayısıyla tartışma, bu zorunlu sigortanın manevi tazminatı kapsayıp kapsamadığı noktasında yoğunlaşır.
4. Manevi Tazminat ZMSS Teminatı Kapsamında mıdır?
4.1. Genel Yaklaşım
Yargıtay’ın uzun yıllar istikrarlı şekilde benimsediği görüşe göre, ZMSS poliçesi manevi tazminatı kapsamaz.
Yargıtay 17. HD 2015/11754 E., 2016/3153 K.:
“Zorunlu mali sorumluluk sigortası, yalnızca maddi zararları kapsar; manevi tazminat talepleri teminat dışıdır.”
Bu içtihat, “manevi zararın parasal olarak ölçülemeyeceği” ve “Zorunlu sigortanın kanuni sınırlarının aşılmaması gerektiği” gerekçesine dayanır.
4.2. Ancak İstisnai Kararlar
Yargıtay son yıllarda bazı kararlarında, manevi tazminatın da poliçe kapsamında değerlendirilebileceğine kapı aralamıştır.
Özellikle poliçede “manevi zarar” ifadesine açıkça yer verilmişse, sigorta şirketi bu zararları da karşılamakla yükümlü olur.
Yargıtay 11. HD 2019/5032 K.:
“Sigorta poliçesinde manevi tazminata ilişkin teminat bulunması hâlinde, sigortacı bu talepten sorumludur.”
Dolayısıyla, poliçe hükümleri dikkatle incelenmeli; genel şartlarda manevi tazminatın teminat dışı olup olmadığı belirlenmelidir.
5. İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası (İMSS)
ZMSS’nin yanı sıra araç sahipleri, ihtiyari mali sorumluluk sigortası yaptırarak teminat sınırlarını genişletebilir.
İMSS, hem ZMSS’nin teminat limitini aşan zararları hem de manevi tazminat taleplerini kapsayabilir.
Bu tür poliçelerde sigorta şirketi, manevi tazminatı da ödemekle yükümlüdür.
Bu nedenle uygulamada manevi tazminat talepleri için İMSS poliçesi büyük önem taşır.
6. Sigorta Şirketinin Sorumluluk Sınırları
Sigorta şirketi:
- Yalnızca poliçe limitleri dâhilinde sorumludur,
- Limit aşan kısım için işleten ve sürücü şahsen sorumludur.
Ayrıca manevi tazminatta:
- Kusur oranı,
- Olayın ağırlığı,
- Tarafların sosyal durumu dikkate alınır.
Yargıtay 17. HD 2018/3456 E., 2020/2394 K.:
“Sigorta şirketi, manevi tazminat taleplerinden yalnızca poliçede belirtilmişse ve limit dâhilinde sorumludur.”
7. Manevi Tazminat Miktarının Belirlenmesi
Mahkemeler, manevi tazminat miktarını belirlerken adalet ve hakkaniyet ilkelerini esas alır.
Belirli bir hesap formülü bulunmamakla birlikte şu ölçütler dikkate alınır:
- Olayın ağırlığı (ölüm, ağır yaralanma, sakatlık),
- Tarafların kusur oranı,
- Mağdurun yaşı, sosyal konumu, ekonomik durumu,
- Davalının maddi gücü,
- Tazminatın “zenginleşmeye yol açmaması” ilkesi.
Yargıtay 4. HD 2019/5125 K.:
“Manevi tazminatın miktarı, ne mağduru zenginleştirecek ne de tazminat amacını boşa çıkaracak düzeyde olmalıdır.”
8. Sigorta Tahkim Komisyonu ve Manevi Tazminat
Sigorta Tahkim Komisyonu da manevi tazminat taleplerini inceleyebilir.
Ancak Komisyon, genellikle poliçe genel şartlarını esas alarak, manevi talepleri teminat dışı saymaktadır.
Sigorta Tahkim Komisyonu 2019/2789 K.:
“ZMSS kapsamında manevi tazminat yer almadığından, bu talepler hakkında Komisyon’un görev alanı bulunmamaktadır.”
Yine de ihtiyari poliçelerde açık hüküm varsa, tahkim başvurusu yapılabilir.
9. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Yanlış Başvuru:
Sigortalılar, manevi tazminat talebini doğrudan sigorta şirketine yöneltmekte; ancak poliçede teminat olmadığından reddedilmektedir. - Poliçe Belirsizliği:
Bazı sigorta poliçelerinde manevi tazminata ilişkin ifadeler muğlaktır (“zarar” terimi geniş yorumlanmamıştır). - Tazminatın Faiz Başlangıcı:
Manevi tazminatta faiz, genellikle karar tarihinden itibaren işler; ancak Yargıtay bazı hâllerde olay tarihinden itibaren faiz verilmesini uygun bulmuştur. - Birden Fazla Davalı:
Aynı olayda hem sürücü hem sigorta şirketine dava açıldığında, mahkemeler sigorta şirketini sadece poliçe limiti kadar sorumlu tutmaktadır.
10. Yargıtay’ın Güncel Yaklaşımı
Son yıllarda Yargıtay, sigortalı lehine geniş yorum eğilimindedir.
Bazı kararlarında, manevi tazminatın sigorta teminatı dışında bırakılmasının dürüstlük kuralına aykırı olabileceğini belirtmiştir.
Yargıtay 11. HD 2021/4729 K.:
“Sigorta poliçesinde teminat kapsamı belirsizse, manevi zararlar lehine yorum yapılmalıdır.”
Bu yaklaşım, sigortalı lehine yorum ilkesi (TTK m. 1451) ile uyumludur.
11. Manevi Tazminat Davasında Strateji
Avukatlar açısından dava stratejisi şu şekilde olmalıdır:
- Poliçeyi İncelemek: Manevi tazminat teminatı olup olmadığı belirlenmeli.
- Hasar Dosyasını İncelemek: Sigortacıya yapılan başvuru ve cevap yazısı dosyalanmalı.
- Taraf Belirleme: Hem sürücü hem işleten hem de sigorta şirketi birlikte davalı gösterilmeli.
- Delil Planlaması: Kaza tespit tutanağı, bilirkişi raporu, tanık beyanı, sağlık raporu, fotoğraf ve faturalar eklenmeli.
- Faiz Talebi: Manevi tazminatta faiz başlangıcı açıkça belirtilmeli.
12. Sonuç
Trafik kazalarında manevi tazminat, mağdurun veya yakınlarının yaşadığı derin acının parasal olarak hafifletilmesini amaçlar.
Ancak bu tazminat türü, sigorta hukukunda her zaman tartışmalı olmuştur.
Özetle:
- ZMSS yalnızca maddi zararları teminat altına alır; manevi tazminat çoğunlukla kapsam dışıdır.
- İhtiyari mali sorumluluk sigortası (İMSS) yapılmışsa, poliçe hükümleri uyarınca sigorta şirketi manevi tazminattan da sorumlu olur.
- Yargıtay içtihatları, sigortalı lehine geniş yorum eğilimindedir; özellikle poliçelerde belirsizlik varsa manevi tazminat kapsamı kabul edilebilir.
Sonuç olarak, sigorta şirketi manevi tazminattan ancak poliçede açık hüküm varsa veya genel şartlar elveriyorsa sorumludur.
Ancak mağdurlar açısından manevi zararın telafisi için en etkili yol, hem sigorta şirketine hem kusurlu sürücüye birlikte dava açmaktır.
About Post Author
