Performans Primleri ve Koşula Bağlı Edimler
1. Giriş
Profesyonel spor sözleşmelerinde oyunculara ödenen “performans primleri” ve “koşula bağlı ödüller” modern spor ekonomisinin önemli unsurlarındandır.
Ancak bu ödüllerin şeffaf biçimde hesaplanmaması ve belirsiz şartlara bağlanması, özellikle futbol ve basketbol alanında çok sayıda uyuşmazlığa neden olmaktadır.
Bu makalede performans primlerinin hukuki niteliği, koşula bağlı edim olup olmadıkları, şeffaflık yükümlülüğü ve ispat sorunları TBK m. 170–175 ve TFF Talimatları çerçevesinde incelenecektir.
2. Performans Priminin Hukuki Niteliği
2.1. Tanım ve Amaç
Performans primi; sporcunun belirli bir başarı düzeyine ulaşması, örneğin belirli sayıda maç oynaması ya da takımın şampiyonluk kazanması halinde ödenen ücrettir.
Bu ödül, taraflarca koşula bağlı edim olarak düzenlenir ve TBK m. 170’te tanımlanan “şarta bağlı borç” niteliğini taşır.
TBK m. 170: “Borç, borçlunun veya alacaklının iradesi dışında bir olayın gerçekleşmesine bağlı olarak doğabilir veya sona erebilir.”
Dolayısıyla performans primi, şart gerçekleştiğinde doğar ve ifası zorunlu hale gelir.
3. Koşula Bağlı Edimlerin Unsurları
-
Şart belirli ve gerçekleşmesi muhtemel olmalıdır.
Örn. “10 gol atılması halinde 100 bin TL prim ödenir.” -
Şart taraf iradesine bağlı olmamalıdır.
Kulübün tek taraflı karar verdiği sözde “ödül şartı” geçersizdir. -
Şartın gerçekleşip gerçekleşmediği objektif ölçütlerle tespit edilmelidir.
Yargıtay 9. HD 2021/5231 E., 2022/1452 K.:
“Şartın gerçekleşip gerçekleşmediği objektif ve belgelere dayalı şekilde ispatlanmalıdır; kulüp tek başına değerlendirme yapamaz.”
4. Prim Sözleşmelerinde Şeffaflık Yükümlülüğü
4.1. Belirlilik İlkesi
TBK m. 26–27 gereği taraflar edimi belirli ve belirlenebilir şekilde kararlaştırmalıdır.
Prim sözleşmesinde “başarılı performans” gibi muğlak ifadeler yeterli değildir.
Yargıtay 9. HD 2019/11735 E., 2020/2865 K.:
“Belirsiz şekilde düzenlenen performans primi hükmü geçersizdir; ödülün objektif ölçütlere bağlanması gerekir.”
4.2. TFF ve CAS Şeffaflık Kriterleri
TFF Profesyonel Futbolcu Talimatı m. 28:
“Prim ve bonus ödemeleri yazılı olarak belirlenir ve sözleşmeye eklenir.”
CAS 2008/A/1529 – Player v. Club:
“Ödeme koşulları açık değilse, şüphe futbolcu lehine yorumlanır.”
5. Prim Şartlarının Gerçekleşmesi ve İspat
5.1. Şartın Gerçekleşmesi
Şart, belirlenen performans kriterinin tamamlanmasıyla gerçekleşir.
Örneğin futbolcunun 30 maçta oynaması gerekiyorsa ve 29 maçta oynamışsa, şart gerçekleşmemiş sayılır.
5.2. İspat Araçları
-
Maç istatistikleri,
-
Kulüp resmî tutanakları,
-
TFF resmî verileri,
-
Tanık ve görsel kayıtlar.
Yargıtay 9. HD 2020/845 E., 2021/1435 K.:
“Performans primi koşulunun gerçekleştiğini ispat yükü sporcudadır.”
6. Prim ve Ücret Ayrımı
Performans primleri temel ücretin bir parçası değildir; “ek ödeme” niteliğindedir.
Ancak sürekli ve düzenli olarak ödeniyorsa, iş ücreti sayılır ve SGK primine tabi olur.
Yargıtay 9. HD 2018/4315 E., 2019/3472 K.:
“Devamlılık arz eden prim ödemesi ücret niteliğindedir; sözleşme sonunda kıdem ve ihbar tazminatı hesabına dâhil edilmelidir.”
7. Koşula Bağlı Primlerde Hakkaniyet Denetimi
Bazı kulüpler “takım şampiyon olursa tüm primler iptal olur” şeklinde tek taraflı şart koymaktadır.
Bu şart, TBK m. 27 ve m. 170 gereği geçersizdir.
Hakkaniyet ilkesi, şartın taraflardan birini orantısız şekilde zarara uğratmasını önler.
CAS 2017/A/5105 – Player v. Club:
“Takım hedefe ulaşsa bile oyuncunun katkısı somut ise, prim ödenmemesi adil değildir.”
8. Prim Ödemelerinde Şeffaf Hesap Verilebilirlik
8.1. Kulüp Yükümlülükleri
-
Primlerin kaynak ve hesap tablosunu sporcuyla paylaşmak,
-
Maaş bordrosunda prim tutarını ayrıca göstermek,
-
Vergi ve SGK yükümlülüklerini yerine getirmek.
8.2. Sporcu Hakları
-
Prim ödemesinin tam ve zamanında yapılmasını talep etmek,
-
Şartın gerçekleştiğini belgelendirmek,
-
Hesap verilebilirlik eksikliğinde TFF UÇK’ya başvurmak.
9. Vergisel ve Muhasebesel Boyut
Primler gelir olarak kabul edilir.
Kulüp tarafından stopaj kesintisi yapılması zorunludur.
Yurt dışı transfer primlerinde çifte vergilendirme önleme anlaşmaları uygulanır.
10. Uyuşmazlık Çözümü
Performans primine ilişkin uyuşmazlıklar öncelikle TFF Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (UÇK) veya CAS önüne götürülür.
TBK ve TFF hükümleri çerçevesinde en önemli kriter “şeffaf ölçüt” ve “ispatlanabilirliktir.”
CAS 2020/A/6993 – Player v. Club B:
“Prim ödülünün net hesap kriterleri yoksa, kulübün tek taraflı belirlemesi geçersizdir.”
11. Şartın Gerçekleşmemesi ve İfa İmkânsızlığı
Sporcunun sakatlığı, takımın kadro tercihi ya da ligin pandemi nedeniyle iptali gibi durumlar, şartın gerçekleşmemesine neden olabilir.
Ancak bu durumlarda prim ödenmemesi “cezalandırıcı” olmamalıdır.
TBK m. 136 ve 138 uyarınca uyarlama veya kısmi ödeme yapılabilir.
Yargıtay 15. HD 2021/1534 E., 2022/1642 K.:
“Şartın gerçekleşmemesi kusursuz imkânsızlıktan kaynaklanıyorsa, kısmi ödeme yapılmalıdır.”
12. CAS İçtihatlarıyla Uluslararası Yaklaşım
CAS 2019/A/6157 – Player C v. Club D:
“Performans bonusunun ödeme şartı şeffaf değilse, sözleşme kulüp aleyhine yorumlanır.”
CAS 2016/A/4679 – Club v. Player:
“Kulübün oyuncuya ödül koşulunu tek taraflı yorumlaması dürüstlük kuralına aykırıdır.”
Bu kararlar, uluslararası düzeyde de şeffaflık ve adil hesaplama ilkelerinin benimsendiğini gösterir.
13. Sonuç
Performans primleri ve koşula bağlı ödüller, spor sözleşmelerinin teşvik unsuru olmakla birlikte, şeffaflık, belirlilik ve adil ölçütlerle uygulanmadığında hukuki ihtilaf kaynağı haline gelir.
TBK m. 170–175, şartlı borçlarda taraflar arasında dengeyi sağlamayı amaçlar.
Bu nedenle kulüpler, ödül sistemini yazılı, şeffaf ve ölçülebilir hale getirmelidir.
Aksi halde CAS ve Yargıtay nezdinde prim ödemesi yükümlülüğü kaçınılmazdır.
About Post Author
