Kasko Sigortasında Ağır Kusur ve Tazminata Etkisi: Yargıtay İçtihatları
Kasko Sigortasında “Ağır Kusur” ve Tazminata Etkisi: Yargıtay İçtihatları
Giriş
Kasko sigortası, sigortalının aracının çalınması, yanması, çarpışması gibi rizikolara karşı güvence sağlayan, isteğe bağlı bir sigorta türüdür. Ancak her kaza veya hasar olayında sigortacının ödeme yükümlülüğü doğmaz. Özellikle “ağır kusur” veya “kasıt” hallerinde, sigorta şirketi tazminat ödemekten kaçınabilir.
Uygulamada “ağır kusur” kavramı, hem sigorta hukukunda hem de Yargıtay içtihatlarında sıklıkla tartışma konusu olmuştur.
1. Kasko Sigortasının Hukuki Niteliği
Kasko sigortası, Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 1401 ve devamı maddeleri kapsamında “mal sigortası” niteliğindedir. Bu sigorta türünde sigortacı, sigortalının menfaatini korur ve rizikonun gerçekleşmesi halinde poliçe kapsamındaki zararları tazmin eder.
TTK m. 1409 uyarınca:
“Sigorta ettiren, sigorta konusu üzerinde menfaatini korumak için gerekli özeni göstermekle yükümlüdür.”
Bu hükümden hareketle, sigorta sözleşmesinde özen borcu, dikkat yükümlülüğü ve kusur sınırı önem taşır. Ağır kusur kavramı da işte bu yükümlülüklerin ihlaliyle ilişkilidir.
2. Ağır Kusur Kavramının Hukuki Tanımı
2.1. Genel Tanım
Ağır kusur, kişinin olağan dikkat ve özen yükümlülüğünü ciddi şekilde ihlal etmesi anlamına gelir. Basit kusurdan farklı olarak, burada “öngörülebilir bir zararın dikkatsizlikle göz ardı edilmesi” söz konusudur.
TTK m. 1427/1 açıkça belirtir:
“Sigorta ettirenin veya sigortalının kasıt veya ağır kusuru, sigortacının tazminat yükümlülüğünü ortadan kaldırır.”
Dolayısıyla, kasıt ve ağır kusur hallerinde sigorta şirketi zararı karşılamak zorunda değildir. Ancak “ağır kusur”un ispatı sigortacıya aittir.
2.2. Ağır Kusur ile Basit Kusur Arasındaki Fark
- Basit kusur: Özensizlik, dikkatsizlik, anlık ihmal. (örneğin, park ederken sürtme)
- Ağır kusur: Bilinçli şekilde risk yaratma, öngörülebilir zararı umursamama. (örneğin, alkollü araç kullanma, kırmızı ışıkta bilinçli geçme)
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 2019/4720 K. sayılı kararında ağır kusuru şöyle tanımlamıştır:
“Ağır kusur, dikkat ve özen yükümlülüğünün olağan ölçülerin ötesinde ihlal edilmesi, kişinin kendi menfaatini dahi göz ardı etmesidir.”
3. Ağır Kusurun Kasko Sigortasındaki Etkisi
3.1. Sigortacının Tazminat Yükümlülüğünün Sona Ermesi
Ağır kusur halinde sigorta şirketi, TTK m. 1427 uyarınca tazminat ödemekle yükümlü değildir. Bu durumda poliçe iptal edilmez, ancak riziko gerçekleştiğinde ödeme yükümlülüğü ortadan kalkar.
Örnek:
Sürücü, %1,20 promil alkol oranıyla direksiyon başına geçmiş ve tek taraflı kaza yapmıştır.
Bu durumda sigorta şirketi, alkol etkisiyle kaza arasında illiyet bağı kurabilirse, tazminat ödemekten kaçınabilir.
3.2. İlliyet Bağı Şartı
Ağır kusur veya alkol tek başına tazminatın reddi için yeterli değildir.
Yargıtay 17. HD 2015/8544 E., 2017/9053 K. kararında şu ilke benimsenmiştir:
“Alkol veya benzeri ağır kusur, kazanın meydana gelmesine etkili olmuşsa tazminat ödenmez. Etkili olmamışsa sigortacının ödeme yükümlülüğü devam eder.”
Yani, alkol var ama illiyet yoksa, sigorta ödemek zorundadır.
3.3. Ağır Kusurun Sigorta Ettirene Ait Olması
Sigorta ettirenin veya sigortalının ağır kusuru söz konusuysa, sigorta ödemeden kaçınabilir. Ancak üçüncü kişilerin kusuru tazminatın reddine yol açmaz.
Örneğin, aracı geçici olarak kullanan kişinin kusuru sigorta teminatını ortadan kaldırmayabilir, poliçedeki “sigortalı” kavramı belirleyicidir.
4. Ağır Kusur Sayılan Davranışlara Örnekler
4.1. Alkollü Araç Kullanımı
Yargıtay 11. HD 2019/4720 K.:
“Sürücünün alkol sınırını aşması, kazaya neden olmuşsa ağır kusur sayılır.”
Ancak illiyet yoksa, örneğin araç park halindeyken başka bir aracın çarpması durumunda, sigortacı ödeme yapmakla yükümlüdür.
4.2. Ehliyetsiz Araç Kullanımı
Ehliyetsiz sürücü tarafından yapılan kazalarda, bu durum ağır kusur kabul edilir.
Yargıtay 17. HD 2018/6031 K. kararına göre:
“Sigortalının aracı ehliyetsiz kişiye vermesi, ağır kusur olup tazminat talebini ortadan kaldırır.”
4.3. Kırmızı Işıkta Geçmek veya Aşırı Hız
Yargıtay 11. HD 2020/3461 E., 2021/2297 K. kararında belirtildiği üzere:
“Kırmızı ışıkta geçilmesi, kazanın doğrudan nedeni ise, sigorta şirketi tazminattan sorumlu değildir.”
Aşırı hız ise kazanın doğrudan nedeni değilse “basit kusur” olarak değerlendirilebilir.
4.4. Aracın Güvensiz Kullanımı
Fren sistemi bozuk, lastikleri aşınmış veya teknik muayenesi yapılmamış araçla trafiğe çıkmak da ağır kusur kapsamındadır.
Yargıtay’a göre sigortalı, kendi menfaatini koruma yükümlülüğünü ihlal etmiştir.
4.5. Aracı Bilinçli Şekilde Tehlikeye Atmak
Kendiliğinden yanan aracı söndürmemek, tehlike sinyali vermemek veya yangın çıkışına rağmen müdahale etmemek de ağır kusur olarak değerlendirilir.
5. Yargıtay İçtihatları Işığında Değerlendirme
5.1. Yargıtay 11. HD 2019/4720 K.
“Sigortalının 1.20 promil alkollü şekilde araç kullanması ve kazanın bu nedenle meydana gelmesi halinde, sigorta tazminat ödemez.”
Bu karar, illiyet bağı arayışının önemini vurgular.
5.2. Yargıtay 17. HD 2018/6031 K.
“Sigortalının aracını ehliyetsiz kişiye vermesi, ağır kusur oluşturur ve tazminat hakkını ortadan kaldırır.”
5.3. Yargıtay 17. HD 2017/9053 K.
“Kazanın meydana gelmesinde sürücünün alkol etkisi yoksa, sadece alkol varlığı tazminatın reddi için yeterli değildir.”
5.4. Yargıtay 11. HD 2015/3271 K.
“Ağır kusur, sigortacının sorumluluğunu tamamen ortadan kaldırır; ancak illiyet bağı kesilirse tazminat ödenmelidir.”
5.5. Yargıtay 17. HD 2020/2403 K.
“Sigortalının fren arızasını bilerek aracı kullanması, ağır kusurdur.”
6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
6.1. Ağır Kusurun Sınırlarının Belirsizliği
Her olayın koşulları farklı olduğundan, hangi davranışın ağır kusur sayılacağı mahkemeden mahkemeye değişebilmektedir.
Bu durum sigorta tahkiminde ve bilirkişi raporlarında ciddi tutarsızlıklar yaratmaktadır.
6.2. Sigorta Şirketlerinin Kapsam Dışı Yorumları
Bazı sigorta şirketleri, basit ihlalleri bile “ağır kusur” gibi değerlendirerek tazminattan kaçınmaktadır.
Örneğin, 10 km/h hız aşımı veya küçük bir dikkatsizlik durumunda bile ödeme reddi iddiaları görülmektedir.
6.3. İlliyet Bağının Yorumlanması
Yargıtay illiyet bağını ararken somut olayın koşullarına büyük önem verir. Ancak bilirkişilerin farklı değerlendirmeleri sonucu kararlar istikrarsız olabilmektedir.
6.4. Sigorta Tahkim Komisyonu Uygulamaları
Tahkim kararlarında da farklı yorumlar bulunmakta, özellikle alkol ve hız konularında yeknesaklık sağlanamamaktadır. Bu nedenle Yargıtay kararlarının birleştirilmesi yönünde doktrinde öneriler bulunmaktadır.
7. Çözüm Önerileri
- Ağır Kusurun Tanımı Netleştirilmeli:
ZMSS ve Kasko Genel Şartları’nda ağır kusura ilişkin açık tanım yapılmalı, uygulamadaki belirsizlik ortadan kaldırılmalıdır. - İlliyet Bağı Somutlaştırılmalı:
Her dosyada bilirkişi raporlarında, “kusur – kaza – zarar” ilişkisi net şekilde ortaya konulmalıdır. - Sigortacının İspat Yükü Güçlendirilmeli:
Sigorta şirketi ağır kusuru iddia ediyorsa, bu durumu somut delillerle ispat etmelidir. - Yargı İçtihatlarının Birleştirilmesi:
Yargıtay daireleri arasındaki farklı yorumlar giderilmeli; özellikle alkol ve hız sınırları konusunda içtihat birliği sağlanmalıdır. - Sigortalı Lehine Yorum İlkesi Güçlendirilmelidir:
TTK m. 1451 uyarınca, sigorta sözleşmeleri yorumlanırken sigortalı lehine daraltıcı değil, genişletici yorum yapılmalıdır.
8. Sonuç
Kasko sigortasında ağır kusur, sigortacının tazminat yükümlülüğünü doğrudan etkileyen en kritik kavramlardan biridir. Ancak ağır kusurun sınırlarının açıkça belirlenmemesi, hem sigortalı hem de sigortacı açısından uygulamada önemli sorunlara yol açmaktadır.
Yargıtay kararları, özellikle illiyet bağı arayışında hakkaniyetli bir çizgi izlemiş, ancak bu kararların uygulamada yeknesak biçimde yorumlanması henüz sağlanamamıştır.
Sonuç olarak;
- Kasıt ve ağır kusur halleri, sigortacının sorumluluğunu ortadan kaldırır.
- Ancak her ihlal ağır kusur değildir; illiyet bağı mutlaka aranmalıdır.
- Sigortacının sorumluluk alanı daraltılmamalı, sigortalının menfaatini koruyan yorumlar tercih edilmelidir.
Kasko sigortasının güvence işlevi, sadece poliçe düzenlemekle değil, sigortalının makul güven içinde tazminat alabilmesiyle ölçülmelidir.
About Post Author
