Startuplar için Marka Stratejisi: İsim Bulmadan Önce Risk Taraması ve “Temizlik” Rehberi

“Lansmana 10 gün kala” kabusu yaşamayın

Sunum hazır, domain alındı, logo dosyaları klasörde… Tam “go-live” derken TÜRKPATENT bülteninde benzer bir marka beliriyor ve hukuk ekibinden tek cümle geliyor: “Karıştırılma ihtimali yüksek, itiraz gelebilir.” İşte startup marka stratejisi tam da bu anda değil, isim bulmadan önce başlar. Bu yazı; lansmanı frenleyen sürprizleri önlemek için risk taraması ve marka temizliği adımlarını avukat gözüyle netleştiriyor: hızlı knock-out arama, detaylı benzerlik analizi, akıllı Nice sınıf seçimi, alan adı/handle düzeni ve gerektiğinde muvafakat–co-existence çözümleri. Kısacası, pazarlama hızınızı korurken markanızı hukuken sağlamlaştıracak bir yol haritası; doğru uygularsanız “rebranding” değil, büyüme konuşursunuz.

1) “İsim bulduk” yanılgısı: Markalaşma ≠ marka hakkı

Etkileyici bir isim ve uygun domain bulunduğunda süreç tamam sanılabilir. Oysa marka hakkı, belirli mal/hizmetler için ayırt edicilik sağlayan ve tescille güçlenen hukuki bir korumadır.
Hatalı senaryo: Lansmana yakın seçilen isim, bültende daha eski bir başvuru/tescille karıştırılma ihtimali doğurur; itiraz gelir, uygulama mağazası ve sosyal medya kullanıcı adı da doludur. Sonuç: rebranding maliyeti + gecikme + güven kaybı.

Doğru yaklaşım: İsim üretimi, pazar ve hukuk adımları paralel ilerlemelidir; “isim–hukuk–pazaryeri” üçgeni aynı masada çözülmelidir.

2) Hukuki gözle “iyi” marka adının 7 ölçütü

Ayırt edicilik: Ürün/hizmeti tanımlayan değil, kaynağını ayırt eden isim tercih edin (tanımlayıcı kelimeleri marka çekirdeği yapmayın).
Tanımlayıcı/övgü/geçer sözlerden kaçınma: “premium, smart, pro, eco” gibi unsurlar tek başına zayıftır.
Jenerik terimden kaçınma: Mal/hizmetin olağan adını marka yapmak itiraz ve hükümsüzlük riskini artırır.
Ölçülü çağrışım: Doğrudan tarif etmeyen, hafif çağrışım yapan (suggestive) ve yazımı kolay isimler tercih edilmelidir.
Çok dilli kontrol: Hedef pazarlarda olumsuz çağrışım veya telaffuz zorluğu var mı?
Görsel–fonetik yakınlık riski: Mevcut tanınmış markalara ses/görünüm olarak tehlikeli yakınlık oluşturmayın.
Genişletilebilirlik: Ürün hatları büyüdüğünde isim yük taşıyabiliyor mu?

3) Knock-out arama (24–48 saatlik hızlı eleme)

Amaç, bariz çatışmaları kreatif aşamada elemek:

Resmî veri tabanları: TÜRKPATENT, WIPO Global Brand Database vb.
Alan adı: .com, .io, .ai, .app, ülke uzantıları (.tr dâhil).
Uygulama mağazaları: iOS/Android isim çakışmaları.
Sosyal medya kullanıcı adları: X, Instagram, TikTok, LinkedIn, YouTube—aynı çekirdek handle hedefleyin.
Basit web araması: Şirket/unvan/ürün adları ve haber taraması.

Karar eşiği: Aynı/çok yakın ad + aynı sektör + aynı/dar yakın sınıf → kırmızı. Aynı ad + uzak sektör → sarı. Farklı ad + yüksek fonetik/görsel yakınlık → turuncu (derin tarama).

4) Gelişmiş benzerlik taraması (derin analiz)

Knock-out temiz görünse bile risk çoğu kez benzerlikten gelir:

Fonetik varyantlar: Harf ikameleri (K/Q, V/W, F/PH), çift/tek harf, tireli/tireziz yazımlar.
Görsel/konsept yakınlığı: Aynı köke dayalı küçük varyasyonlar.
Ön ek/son ek oyunları: “get-, go-, my-, -ly, -ify” gibi ekler benzerlik riskini tek başına bertaraf etmez.
Logo/figüratif unsurlar: Kelime baskınsa kıyas kelime düzleminde yapılır.
Pazarlama bağlamı: Aynı kullanıcı kitlesi, aynı satış kanalı, benzer fiyat bandı riski artırır.

Çıktı: Her aday için risk puanı (düşük/orta/yüksek) + öneri (ilerle/koşullu/terk et). “B planı” isimleri canlı tutun.

5) Sınıf stratejisi: Nice haritasını akıllı kurun

Tescil mal/hizmet sınıfları üzerinden yapılır. Startup’larda sık kombinasyonlar:

Yazılım/teknoloji: 9 (indirilebilir yazılım), 42 (SaaS/PaaS; geliştirme), 38 (iletişim), 35 (reklam/iş yönetimi)
E-ticaret/pazaryeri: 35 (pazaryeri), 39 (lojistik), 36 (ödeme/fintek), 42 (platform)
Donanım/IoT: 9 (cihaz), 42 (bulut/entegrasyon), 37 (kurulum/bakım)
Sağlık/medtech: 10 (tıbbi cihaz), 44 (sağlık hizmeti), 42 (yazılım)
Eğitim/edtech: 41 (eğitim), 9 (e-öğrenme yazılımı), 42 (SaaS)

İpucu: “Her sınıfta alalım” pahalı ve gereksiz. Çekirdek + 12–24 aylık genişleme kombinasyonu idealdir. Sadece logo değil, kelime markası başvurusu da planlanmalıdır.

6) “Temizlik” (clearance): Lansman öncesi saha düzeni

İsim seçildiyse, şimdi izleri temizleme aşaması:

Alan adı şeması: Ana domain, ülke uzantıları ve yönlendirmeler; yazım hatası varyantlarını yönetin.
Sosyal medya handle’ları: Platformlar arası tutarlı çekirdek (örn. aynı kullanıcı adı gövdesi).
Pazaryeri/mağaza isimleri: Uygulama/e-ticaret mağazası adları, kısa bio metinleri.
Önceleyen kullanıcılar: Benzer kullanıcı adlarına nezaket mesajı; gerekirse devir/takas ve yazılı mutabakat.
Muvafakat/yan yana yaşama: Yakın sektörlerde karıştırılma ihtimali varsa co-existence anlaşmalarıyla kullanım alanı ve görsel sunum sınırları çizilebilir.
İç marka rehberi: İmza, boşluklar, “™/®” politikası (yalnız tescilden sonra “®”), ekip içi eğitim.

7) Başvuru takvimi: D-90’dan lansmana

D-90–60: İsim kısa listesi → knock-out → derin arama → nihai aday.
D-60–45: Sınıf stratejisi netleşir; kelime + (varsa) logo başvuruya hazırlanır.
D-45–30: Başvuru yapılır; mal/hizmet listesi ve yazım hataları temizlenir.
D-30–0: Domain/handle temizlikleri, marka kullanım rehberi, PR materyali (tescil beklenirken “™” kullanımı; “®” yalnız tescil sonrası).

Not: Türkiye’de yayım sonrası 2 aylık itiraz süresi vardır. Bu dönemde izleme yapın; itiraz gelirse hızlı savunma planı hazır olsun.

8) İtiraz & savunma: En sık üç vaka

Karıştırılma ihtimali (SMK m.6): Görsel/fonetik/konsept benzerlik + aynı/benzer sınıf + pazar kanalı çakışması.
- Savunma: Ayırt edici ana unsur farklılığı, kullanım biçimi, hedef kitle farkı, zayıf unsurların ayıklanması.
Ayırt edicilik zayıflığı (SMK m.5): Tanımlayıcı/jenerik iddiası.
- Savunma: Kullanım sonucu kazanılmış ayırt edicilik, bileşik markada baskın unsur.
Tanınmış markaya yakınlaşma/kötü niyet: Seyrelme ve itibar sömürüsü iddiaları.
- Savunma: Farklı alan, farklı çağrışım, ölçülü uzaklaşma; gerekiyorsa hafif rebrand (ek unsur).

Uzlaşma penceresi: Muvafakat mektubu, co-existence, coğrafi/sınıf bazlı sınırlamalar, ambalaj/görsel sunum taahhütleri.

9) Uluslararası genişleme: Öncelik ve Madrid

Türkiye’deki başvurudan itibaren 6 ay içinde diğer ülkelere genişlerseniz rüçhan (öncelik) alırsınız.

Madrid Protokolü ile tek merkezden çok ülke.
AB, Birleşik Krallık, ABD gibi pazarlarda ayrı risk taraması (benzerlik eşikleri farklıdır).
Yerelleştirme: Transliterasyon/yerel dil versiyonları için ek başvuruları planlayın.

10) Kullanım ve koruma: Başvuru sonrası disiplin

Doğru kullanım: Markayı sıfat gibi ve ayırt edici unsur olarak kullanın; ürün adının genelleşmesine izin vermeyin.
Tutarlılık: Logo rengi/espası/ikonu kurallı olsun; rastgele değişiklik ayırt ediciliği aşındırır.
İzleme (watch): Bülten takibi yapın; benzer başvurulara zamanında itiraz edin.
Lisans/iş ortakları: Franchise/white-label modellerinde kalite kontrol ve kullanım sınırları sözleşmeyle düzenlenmeli.
Kullanmama riski: Markayı kesintisiz ve ciddi biçimde kullanın; aksi hâlde 5 yıllık kullanmama iptali riski doğar.
Gümrük/marketplace koruması: Taklit ve takma adlarla mücadele için gümrük kaydı, e-ticaret şikâyet mekanizmaları ve takedown süreçleri kurun.

11) Kurucular için “tek sayfalık” kontrol listesi

İsim havuzu: En az 5–7 aday; ayırt edici ve yazımı kolay.
Knock-out: Marka veri tabanları + domain + mağaza + sosyal handle.
Benzerlik analizi: Fonetik/görsel/konsept; risk skoru.
Sınıf seti: Çekirdek + 12–24 ay genişleme.
Temizlik: Domain/handle alınmış; önceleyen benzer kullanıcılarla temas planı.
Başvuru: Kelime + (varsa) logo; mal/hizmet listesi net.
İzleme: Bülten takip; 2 aylık itiraz penceresi yönetiliyor.
Kullanım rehberi: ™/® politikası, logo kılavuzu, yazım standardı.
Sözleşmeler: Lisans/iş ortaklığı maddeleri; kalite denetimi.
Plan B: Yüksek riskte hafif rebrand (ek unsur/ikincil isim) hazırlığı.

12) SSS – Hızlı yanıtlar

Aynı adı farklı sınıfta kullanabilir miyiz?
Bazen evet; ancak tanınmış markalar ve yakın pazar kanalları söz konusuysa seyrelme/üncü koruma devreye girebilir. Analiz şart.

Logo mu, kelime markası mı?
Genelde kelime markası daha geniş koruma sağlar; logo ayrıca tescil edilirse görsel varyasyonlara karşı kalkan sunar.

Tescil beklerken “®” kullanabilir miyiz?
Hayır. Tescil kesinleşene kadar “™” tercih edin; “®” yalnız tescilden sonra kullanılabilir.

Yurtdışına ne zaman genişlemeliyiz?
Hedef pazar sinyali oluştuğunda; 6 ay içinde rüçhanla gitmek maliyet/koruma dengesini iyileştirir.

Benzer kullanıcı adını nasıl alırız?
Nezaket yazışması + makul teşvik + yazılı devir; kötü niyet açıksa platform kuralları ve marka hakkı dayanak gösterilebilir.

13) Sonuç: Hız değil, isabet

Marka, startup’ın uzun ömürlü varlığıdır. En çekici kelime oyunundan çok, sürdürülebilir ayırt edicilik arayın. Knock-out → derin arama → sınıf stratejisi → temizlik → başvuru/izleme zincirini bozmazsanız; yatırımcı görüşmeleri, mağaza listeleri ve global genişlemede markanız kendi kendini savunur. Hukuki zemin sağlam olduğunda pazarlama daha cesur konuşur; kullanıcı hafızasında marka net ve tek kalır.

#StartupGirişim, marka portföy yönetimi, marka stratejisi, marka temizliği, Marka Tescili, risk taraması

Single Blog Title