Kamu Davasının Açılmasında Savcının Takdir Yetkisinin Olduğu Haller

1) “Yeterli şüphe” değerlendirmesi ve iddianame eşiği (CMK m.160, m.170)

Soruşturmada toplanan delillerin kamu davası açmaya yetecek düzeye ulaşıp ulaşmadığı, savcının en temel takdir alanıdır.

• Standart: “Makûl bir yargıcın” iddianameyi kabul edeceğini öngörecek seviyede yeterli şüphe.

• Uygulama: Savcı; tanık anlatımı, kamera/HTS logları, bilirkişi, adli rapor, dijital delil bütünlüğü gibi parçaları birlikte tartar. Yeterli şüphe görürse iddianame, görmezse KYOK (kovuşturmaya yer olmadığına karar) verir.

• Sınır: Bu takdir, mahkemenin denetimine açıktır; iddianame CMK m.174 uyarınca iade edilebilir. KYOK ise CMK m.173 kapsamında itiraza tabidir.

2) Delil toplama stratejisi ve kapsamı (CMK m.160–161)

Savcı, hangi delilin toplanacağına, hangi tanıkların dinleneceğine, hangi kurumlara müzekkere yazılacağına karar verir.

• Örnek: Kamera görüntülerinin silinme süreleri, baz/konum verisi, sosyal medya içeriklerinin doğrulanması, bilirkişinin uzmanlık alanı seçimi.

• Sınır: “Objektif soruşturma” yükümlülüğü gereği savcı yalnız aleyhe değil lehe delilleri de toplar.

3) Uzlaştırma prosedürüne sevk (CMK m.253–255)

Suç uzlaştırma kataloğunda ise savcı dosyayı uzlaştırma bürosuna gönderir.

• Takdir nerede? Olayın katalog kapsamına girip girmediği, birden fazla suç varsa kapsam dışı bir suçun süreci bloke edip etmediği, ayrıca uzlaştırma “dosya güvenliği” gözetilerek nasıl yürütülecek (mağdurla yüz yüze mi, vekil/uzlaştırmacı üzerinden mi) gibi operasyonel ayrıntılarda savcının rolü belirleyicidir.

• Sonuç: Uzlaşma olursa kamu davası açılmaz veya açılmışsa düşer. Olmazsa iddianame gündeme gelir.

4) Kamu davasının açılmasının ertelenmesi – K.D.E. (CMK m.171)

Üst sınırı belirli bir seviyeyi aşmayan (kanunda tanımlı) suçlarda savcı, şartlar oluşmuşsa kamu davasını açmayı erteleyebilir.

• Takdir başlıkları: Şüphelinin kişisel durumu (sabıkasızlık, sosyal çevre), yeniden suç işlemeyeceği kanaati, mağdurun zararının giderilmesi, toplumsal yarar–yargısal ekonomi dengesi.

• Sonuç: Belirlenen sürede koşullar ihlâl edilmezse dosya düşer; ihlâlde dava açılır.

• Not: K.D.E. iddianame öncesi bir savcılık kararıdır; HAGB ile karıştırılmamalıdır (HAGB, hüküm kurulduktan sonra mahkemenin yetkisidir).

5) Önödeme/etkin pişmanlık değerlendirmeleri (TCK m.75 vb.)

Bazı hafif nitelikli suçlarda önödeme şartları oluşmuşsa savcı bu yolu işletir. Keza kanunda yer alan etkin pişmanlık hükümlerinin somut olaya uygun düşüp düşmediği de savcının maddi vakıayı nitelendirme takdiri kapsamında değerlendirilir.

• Etkisi: Şartlar sağlanıyorsa kamu davası açılmaz ya da düşer.

6) Seri muhakeme teklifinin yapılması (CMK m.250)

Seri muhakeme usulü kapsamındaki suçlarda savcı, şüpheliye bu usulü teklif eder.

• Takdir nerede? Katalogda olma/olmama, olguların müsaitliği, delil durumu, adalet–ekonomi dengesi.

• Sınır: Şüpheli kabul ederse usul işler; kabul etmezse klasik yoldan iddianame düzenlenir.

7) Suç vasfının ve sevk maddelerinin belirlenmesi (CMK m.170/3)

Savcı, vakıayı hangi TCK maddeleri kapsamında nitelediğini iddianamede gösterir.

• Örnek: Israrlı takip dosyasında (TCK 123/A) tehdit/hakaret/özel hayatın gizliliğiyle fikrî içtima ihtimalleri; nitelikli hal iddiası; birden fazla mağdur.

• Sınır: Bu nitelendirme mahkemeyi bağlamaz; hâkim hukuki tavsifini değiştirebilir. Ancak savcının isabetli nitelendirmesi, iade riskini azaltır ve yargılamayı hızlandırır.

8) Görev–yetki ve birleştirme önerileri

Savcı iddianamede görevli ve yetkili mahkemeyi gösterir, bağlantılı soruşturmaların birleştirilmesini isteyebilir.

• Örnek: Tehdit + ısrarlı takip + 6284 tedbir ihlali aynı süreçte; Ağır Ceza görevli bir suçla kesişiyorsa dosyaların birlikte yürütülmesini savcı talep eder.

• Sınır: Son sözü mahkeme söyler; fakat savcının dosyayı doğru adrese yönlendirmesi kritik önemdedir.

9) Koruma tedbirleri isteme–istememe takdiri (CMK m.100 vd., m.109)

Savcı, tutuklama talebi yapıp yapmama; adlî kontrolün tür ve yoğunluğunu önerme; elkoyma/arama/iletişim tespiti gibi tedbirleri talep etme noktasında takdir kullanır.

• Standart: Ölçülülük, gereklilik, somut olgu.

• Etkisi: Bu adımlar, kamu davası açılmasa dahi doğru delilin zamanında toplanmasını ve mağdur güvenliğini sağlar.

10) KYOK (kovuşturmaya yer olmadığı) kararı (CMK m.172) ve itiraz (m.173)

Yeterli şüphe oluşmadığında savcı KYOK verir.

• Takdir nerede? Delil değerlendirmesi ve hukuki nitelendirme.

• Denetim: Mağdurun itiraz hakkı vardır; sulh ceza hâkimi denetler. İtiraz kabul edilirse savcı tamamlama soruşturması yapar veya iddianame düzenler.

11) Şikâyete bağlılık–süre ve usul denetimi

Suç şikâyete bağlı ise savcı; şikâyetin süre içinde yapılıp yapılmadığını (genellikle 6 ay), mağdurun sıfatını, vazgeçme beyanının sonuçlarını değerlendirir.

• Takdir alanı: Şikâyetin kapsamı, fail yönünden genişletilmesi, birden fazla fiil–fail durumunda bağlılık analizi.

• Sonuç: Şikâyet yoksa veya süresi kaçırılmışsa kamu davası açılamaz; bu, savcının değil kanunun sınırıdır.

Pratik “Karar Ağacı”: Savcı neye göre hareket eder?

1. Vakıa ve deliller toplandı mı? → Yeterli şüphe var mı?

• Yok → KYOK (itiraza açık).

• Var → 2’ye geç.

2. Alternatifler: Uzlaştırma / Önödeme / K.D.E. / Seri muhakeme uygun mu?

• Uygun ve şartlar sağlandı → Kamu davası açmadan çözüm.

• Uygun değil → 3’e geç.

3. İddianame: Doğru sevk maddeleri, görev–yetki, birleştirme önerileri yazıldı mı?

• Yazıldı → CMK m.174 incelemesi → Kabul = Kamu davası açıldı.

(Bu süreç boyunca savcı, koruma tedbirleri, delil tamamlama ve mağdur güvenliği konularında sürekli takdir kullanır.)

Avukat Gözünden Strateji

• Katılan vekilliği: Savcının takdirini yeterli şüphe lehine şekillendirmek için erken aşamada delil paketi sunun (kamera, HTS, dijital kayıtlar, psikolojik etki raporu). Uzlaştırma/önödeme/K.D.E. tercihlerinde mağdur güvenliği ve onarıcı adalet dengesini anlatın. KYOK gelirse m.173 itirazı somutlaştırın.

• Savunma: “Yeterli şüphe yokluğu”, alternatif çözüm yollarının uygulanabilirliği (uzlaştırma, K.D.E., önödeme), lehe delillerin toplanması yönünde somut taleplerle savcının takdirini yönetin. Seri muhakeme uygun ise hız–belirlilik avantajını anlatın.

Sonuç

Savcının kamu davası açma sürecindeki takdiri; yeterli şüphe eşiği, delil yönetimi, uzlaştırma–K.D.E.–önödeme–seri muhakeme gibi alternatif çözüm kanalları, sevk maddesi ve içtima mimarisi, görev–yetki–birleştirme önerileri ve koruma tedbirleri etrafında yoğunlaşır. Bu takdir, hukuka bağlı ve yargısal denetime açık olduğundan, etkin avukatlık pratiği ile somutlaştırılmış delil ve ikna edici gerekçe üzerinden yönlendirilebilir. Amaç; adalete uygun, ekonomik ve mağdur güvenliğini önceleyen bir kamu davası politikasını her somut olayda hayata geçirmektir.