Blokzincir Tabanlı Kıymetli Evrak Sistemleri ve Türk Ticaret Hukuku | Dijital Dönüşümün Geleceği

Blokzincir Tabanlı Kıymetli Evrak Sistemleri ve Türk Ticaret Hukuku

Giriş

Dijitalleşme, yalnızca bankacılık ve ödeme sistemlerinde değil, ticaret hukuku alanında da köklü değişimlere yol açmaktadır. Geleneksel olarak kâğıt ortamında düzenlenen ve tedavül eden kıymetli evraklar (çek, bono, poliçe, hisse senedi, tahvil vb.), günümüzde blokzincir (blockchain) teknolojisi ile elektronik ortama taşınmaya başlamıştır.

Blokzincir tabanlı kıymetli evrak, hem şeffaflık hem de güvenlik açısından klasik yöntemlere göre üstünlük sağlamaktadır. Bununla birlikte, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) öngörülen sıkı şekil şartları, bu dönüşümün hukuki çerçevesini karmaşık hale getirmektedir.

Blokzincir Teknolojisi ve Hukuki Özellikleri

Blokzincir Nedir?

Dağıtık defter teknolojisi (DLT) üzerine kurulu bir veri kayıt sistemidir.
Merkezi otoriteye gerek duymadan güvenli işlem kaydı yapılmasını sağlar.
Değiştirilemez ve şeffaf kayıt yapısı nedeniyle güvenlidir.

Kıymetli Evrak Açısından Önemi

Blokzincir teknolojisi, senetlerin dijital ortamda düzenlenmesini ve devrini mümkün kılar.
Elektronik imza ve zaman damgası ile birlikte, sahtecilik ve tahrifat ihtimali ortadan kaldırılır.

Kıymetli Evrakın Hukuki Niteliği ve Şekil Şartları

TTK m. 645 vd.

Kıymetli evrak, bir hakkın senede bağlanmasını ifade eder.
Senet ibraz edilmeden hak ileri sürülemez.

TTK m. 780-823

Çek, bono, poliçe gibi kambiyo senetlerinin sıkı şekil şartları vardır.
İsim, imza, tarih ve bedel gibi unsurlar bulunmalıdır.

Elektronik Evrak Sorunu

Geleneksel anlayış, kıymetli evrakın mutlaka fiziki varlığa sahip olması gerektiğini kabul etmektedir.
Elektronik ortamda düzenlenen belgelerin “senet” olup olmayacağı tartışmalıdır.

Blokzincir Tabanlı Kıymetli Evrak Sistemleri

Tanım

Blokzincir üzerinde dijital token veya akıllı sözleşme ile temsil edilen kıymetli evrak, blokzincir tabanlı kıymetli evrak olarak adlandırılır.

Uygulama Örnekleri

Elektronik çek ve bono sistemleri, dijital imza ile blokzincire kaydedilebilir.
Hisse senetleri ve tahviller dijital token olarak çıkarılabilir.
Akıllı sözleşmeler sayesinde ödemeler otomatik hale getirilebilir.

Avantajları

Güvenlik
- Blokzincirde kayıtlı evrak değiştirilemez, sahteciliğe karşı yüksek koruma sağlar.
Şeffaflık
- Tüm işlem geçmişi izlenebilir, taraflar arasında güven artar.
Hız ve Verimlilik
- Fiziksel ibraza gerek olmadan saniyeler içinde devir yapılabilir.
Maliyet Azalması
- Noter, kâğıt ve aracı maliyetleri ortadan kalkar.
Uluslararası Uyum
- Dijital finans sistemleriyle entegrasyon kolaylaşır.

Riskler ve Sorunlar

Hukuki Belirsizlik
- Türk hukukunda kıymetli evrakın elektronik ortamda düzenlenmesine dair açık düzenleme yoktur.
Yetki ve Denetim Sorunları
- Blokzincirin merkeziyetsiz yapısı, BDDK ve SPK gibi kurumların denetimini güçleştirir.
Siber Güvenlik Riskleri
- Dijital cüzdanların hacklenmesi veya anahtar kaybı, hak kayıplarına yol açabilir.
Yargı Kararlarının Yetersizliği
- Henüz blokzincir tabanlı kıymetli evraklara ilişkin Yargıtay içtihadı yoktur.

Yargıtay Uygulamaları ve Doktrin

Elektronik evrak konusunda doğrudan içtihat bulunmamakla birlikte, elektronik imza ve dijital belge konularında önemli kararlar verilmiştir.
Yargıtay 11. HD, 2018/2789 K.:
“Elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.”
Doktrindeki Görüşler:
- Geleneksel Görüş: Fiziksel senet zorunludur.
- Modern Görüş: Blokzincir teknolojisi ile oluşturulan dijital senetler de kıymetli evrak sayılmalıdır.

Uluslararası Düzenlemeler

ABD: “Uniform Electronic Transactions Act (UETA)” ile elektronik evrak kabul edilmiştir.
AB: “eIDAS Tüzüğü” elektronik imza ve belgelerin geçerliliğini güvence altına alır.
Singapur: Blokzincir tabanlı hisse senedi sistemleri kullanılmaktadır.

Türkiye’nin bu alanda rekabet gücünü artırması için benzer düzenlemelere yönelmesi gerekmektedir.

Türk Hukukunda Gelecek Perspektifi

Mevzuat Düzenlemesi
- TTK’da elektronik ve blokzincir tabanlı kıymetli evraklara özel hükümler eklenmelidir.
Pilot Uygulamalar
- Bankalar ve sermaye piyasası kurumları pilot projelerle elektronik çek ve bono uygulamasına başlayabilir.
Yargı İçtihatlarının Geliştirilmesi
- Mahkemeler, elektronik evrakları delil olarak kabul ederek içtihat oluşturmalıdır.
Siber Güvenlik Standartları
- Elektronik kıymetli evrakların korunması için uluslararası güvenlik protokolleri benimsenmelidir.

Sonuç

Blokzincir tabanlı kıymetli evrak sistemleri, ticari hayatı kökten değiştirebilecek potansiyele sahiptir. Türk hukukunda mevcut düzenlemeler elektronik çek ve imzayı kısmen kapsasa da, blokzincir tabanlı kıymetli evraklar için ayrıntılı düzenlemelere ihtiyaç vardır.

Avantajları: Güvenlik, hız, şeffaflık, maliyet avantajı.
Riskleri: Hukuki belirsizlik, denetim sorunları, siber güvenlik tehditleri.

Sonuç olarak, Türk hukukunun bu yeni dijital evraka uyum sağlayabilmesi için hem mevzuat düzenlemeleri hem de teknik altyapı geliştirmeleri yapılmalı; Yargıtay içtihatlarıyla uygulamadaki boşluklar giderilmelidir.

Single Blog Title