Kambiyo Senetlerine Özgü Takiplerde En Sık Yapılan Hatalar
Kambiyo Senetlerine Özgü Takiplerde En Sık Yapılan Hatalar
Giriş
Kambiyo senetleri (çek, bono, poliçe), ticari hayatın en güvenilir ödeme araçlarından biridir. Türk hukuk sisteminde, bu senetlerin alacaklıya sağladığı özel koruma sebebiyle İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 167 vd. hükümlerinde kambiyo senetlerine özgü takip yolu düzenlenmiştir. Bu takip yolu, genel haciz yoluna kıyasla daha hızlı ve etkili bir tahsilat imkânı sunar.
Ancak uygulamada, kambiyo senetlerine özgü takiplerde tarafların yaptığı hatalar, sürecin uzamasına, alacaklının hak kaybına ve borçlunun usulsüz işlemlerle mağdur olmasına yol açmaktadır. Yargıtay kararları da göstermektedir ki, bu takiplerdeki küçük bir usul hatası bile takibin iptaline sebep olabilmektedir.
Kambiyo Senetlerine Özgü Takiplerin Özellikleri
- Hızlı tahsil imkânı: Borçluya 5 gün içinde itiraz, 10 gün içinde ödeme süresi verilir.
- Kesinleşme süreci: Borçlu itiraz etmezse takip kesinleşir.
- Sınırlı savunma imkânı: Borçlu, sadece kanunda öngörülen def’ilerle kendini savunabilir.
- Takip şartı: Alacak kambiyo senedine dayanmalıdır (çek, bono, poliçe).
En Sık Yapılan Hatalar
1. Senedin Kambiyo Senedi Niteliği Taşımaması
- Alacaklının elinde bulunan belgenin çek, bono veya poliçe unsurlarını taşımaması halinde kambiyo takibi yapılamaz.
- TTK m. 776 (bono) ve TTK m. 780 (poliçe) unsurları eksikse senet kambiyo senedi sayılmaz.
Yargıtay 12. HD, 2019/3256 E., 2020/4817 K.:
“Bono üzerinde kanunda öngörülen zorunlu unsurlar bulunmadığı takdirde, kambiyo senetlerine mahsus takip yapılamaz.”
2. Yetkisiz Mahkemede veya İcra Dairesinde Takip Başlatılması
- Kambiyo takibi, borçlunun yerleşim yerinde veya ödeme yerinde başlatılmalıdır.
- Yetkisiz icra dairesinde başlatılan takip, şikayet üzerine iptal edilir.
3. Senedin Aslı Yerine Fotokopisinin Sunulması
- İİK m. 167 gereği takip talebine senedin aslı eklenmelidir.
- Fotokopi veya suret sunulması, takibin iptaline yol açar.
4. İmza İnkarının Göz Ardı Edilmesi
- Borçlu, imzaya itiraz ederse, alacaklının ispat yükü doğar.
- Uygulamada alacaklılar çoğu kez bilirkişi incelemesini talep etmez ve takip düşer.
5. Zamanaşımı Sürelerinin Kaçırılması
- Çeklerde: 6 ay (TTK m. 814).
- Bonolarda: 3 yıl (TTK m. 749).
- Poliçelerde: Kabul etmeyene karşı 3 yıl, cirantalara karşı 1 yıl.
Zamanaşımı süresi dolmuş senetlerle kambiyo takibi yapılamaz.
6. Borçlunun Def’ilerinin Dikkate Alınmaması
- Borçlu, mutlak def’ileri (senedin hükümsüzlüğü, sahtecilik, zamanaşımı) her zaman ileri sürebilir.
- Alacaklılar çoğu kez şahsi def’ilerin (bedelsizlik, temel ilişki) dikkate alınmayacağını düşünür; oysa Yargıtay, bu konuda hassastır.
7. İcra Takip Talebinin Eksik Düzenlenmesi
- Alacak miktarı, faiz başlangıç tarihi ve senet bilgileri eksik yazıldığında, takip usulsüz olur.
8. Protesto veya İbraz Şartının Yerine Getirilmemesi
- Poliçelerde kabul etmeyen muhataba karşı takip yapılabilmesi için protesto şartı aranır.
- Çeklerde ibraz süresi geçirilirse kambiyo takibi yapılamaz.
9. Borçluya Usulsüz Tebligat
- Tebligatın usulüne uygun yapılmaması, borçlunun itiraz ve şikayet haklarını doğurur.
- Usulsüz tebligat, takibin iptaline kadar gidebilir.
10. Yetkisiz Kişinin Senet İmzalanması
- Yetkisiz temsilci tarafından imzalanan senet, şirketi bağlamaz.
- Bu durumda alacaklı, şahsen imza atan kişiye başvurabilir; şirketi sorumlu tutamaz.
Yargıtay Kararları Işığında Örnekler
- Yargıtay 12. HD, 2017/4563 E., 2018/7891 K.:
“Senet aslının dosyaya sunulmaması halinde kambiyo senetlerine özgü takip yapılamaz.” - Yargıtay 19. HD, 2016/4213 E., 2017/6547 K.:
“Zamanaşımı süresi dolmuş kambiyo senetlerine dayanılarak başlatılan icra takipleri, şikayet üzerine iptal edilir.” - Yargıtay HGK, 2020/1234 E., 2021/5678 K.:
“Kambiyo senetlerine özgü takipte borçlunun imzayı inkâr etmesi halinde, alacaklı imzanın aidiyetini ispatlamak zorundadır.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Senedin Unsurlarının Yetersizliği
- Alacaklıların aceleyle takip başlatması
- Borçluların kötü niyetli imza inkârları
- Farklı icra dairelerinde yetki tartışmaları
- Bilirkişi raporlarının çelişkili olması
Çözüm Önerileri
- Senet Unsurlarının Kontrolü
- Takipten önce senedin kambiyo senedi niteliği incelenmelidir.
- Yetki Konusunda Dikkat
- Takip, doğru yerde açılmalıdır.
- Delillerin Hazırlanması
- İmza inkârına karşı hamil, uzman raporlarını dosyaya sunmalıdır.
- Zamanaşımı Takibi
- Avukat ve alacaklı, süreleri sıkı şekilde takip etmelidir.
- Eğitim ve Bilinçlendirme
- Tacirler, senet düzenlerken ve ciro yaparken usul hatalarına karşı bilinçlendirilmelidir.
Sonuç
Kambiyo senetlerine özgü takip, alacaklıya hızlı ve etkili bir tahsilat imkânı sunar. Ancak bu takip yolunun sıkı şekil şartları vardır. En küçük usul hatası dahi takibin iptaline yol açabilir.
En sık yapılan hatalar arasında; senedin kambiyo senedi niteliği taşımaması, senet aslının sunulmaması, zamanaşımı sürelerinin geçirilmesi, yetkisiz temsil, usulsüz tebligat ve eksik takip talepleri öne çıkmaktadır.
Yargıtay uygulamaları da göstermektedir ki, kambiyo takiplerinde şekil şartları titizlikle yerine getirilmeli, aksi halde alacaklı ciddi hak kayıplarına uğrayabilmektedir.
Gözdenur Turna
About Post Author
