Poliçelerde Temsil Yetkisizliği Durumunda Hak Arama Yolları
Poliçelerde Temsil Yetkisizliği Durumunda Hak Arama Yolları
Giriş
Ticaret hayatında güvenilir ve hızlı ödeme araçları arasında yer alan poliçe, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) düzenlenen kambiyo senetlerinden biridir. Poliçenin en önemli özelliklerinden biri, sıkı şekil şartlarına bağlı olmasıdır. Bu şekil şartları, taraflar arasındaki güven ilişkisini ve poliçenin tedavül kabiliyetini korumayı amaçlar.
Ancak uygulamada sıkça karşılaşılan sorunlardan biri, temsil yetkisizliği ile düzenlenmiş poliçelerdir. Bir kişinin, temsil yetkisi olmadan veya yetkisini aşarak imza atması, poliçeyi geçersiz hale getirebilir. Bu durumda poliçeden hak iddia eden tarafların başvurabileceği yargısal ve icrai yollar büyük önem taşır.
Poliçede Temsil ve Yetkisizlik Kavramı
Temsil Kavramı
- TTK m. 672 vd. poliçenin unsurlarını düzenler.
- Poliçede temsil, kişinin başka bir kişi veya şirket adına poliçe imzalamasını ifade eder.
- Özellikle şirketlerde poliçeyi düzenleyen kişinin temsil ve imza yetkisi bulunması gerekir.
Temsil Yetkisizliği
- Temsil yetkisi olmadan imza atan veya yetkisini aşan kişi temsil yetkisizidir.
- Bu imza, poliçeyi düzenleyen kişi adına bağlayıcı değildir.
- Ancak imzayı atan kişi şahsen sorumlu olur (TTK m. 680).
Temsil Yetkisizliği Halinde Poliçenin Durumu
- Yetkisiz İmza Geçersizdir
- Poliçe, temsil yetkisi olmayan kişinin imzasını taşıyorsa, o imza geçersizdir.
- Kısmi Geçersizlik
- Poliçedeki diğer imzalar geçerliliğini korur.
- Örneğin, keşideci yetkisizse ama cirantalar yetkiliyse, cirantaların sorumluluğu devam eder.
- Yetkisiz İmza Sahibinin Sorumluluğu
- TTK m. 680’e göre, yetkisiz imza atan kişi poliçeden doğan borçtan bizzat sorumlu olur.
Hak Arama Yolları
1. Hamilin Başvurabileceği Yollar
- Yetkisiz imza sahibine karşı doğrudan dava açılabilir.
- Kambiyo senetlerine özgü icra takibi yapılabilir (İİK m. 167 vd.).
- Tazminat davası açılabilir.
2. Borçlunun Savunma Hakkı
- Borçlu, yetkisiz imzayı ileri sürerek poliçeden doğan sorumluluktan kurtulabilir.
- Ancak bu durumda poliçedeki diğer geçerli imzalara dayanarak sorumluluk devam eder.
3. İcra Takibinde İtiraz
- Borçlu, icra takibine karşı “temsil yetkisizliği” itirazı ileri sürebilir.
- Mahkeme, imzanın geçerliliğini incelemek zorundadır.
4. Ceza Sorumluluğu
- Yetkisiz imza atmak, resmî belgede sahtecilik veya özel belgede sahtecilik suçunu oluşturabilir (TCK m. 204-207).
Yargıtay Kararları Işığında Temsil Yetkisizliği
- Yargıtay 11. HD, 2016/3241 E., 2017/5432 K.:
“Temsil yetkisi bulunmayan kişi tarafından imzalanan poliçe, temsil olunanı bağlamaz; imzayı atan kişi şahsen sorumludur.” - Yargıtay 19. HD, 2019/4213 E., 2020/6547 K.:
“Poliçede yetkisiz temsilci imzası varsa, hamil diğer geçerli imzalar üzerinden rücu hakkını kullanabilir.” - Yargıtay HGK, 2021/2312 E., 2022/1432 K.:
“Yetkisiz temsilci imzası, poliçenin tedavül kabiliyetini zedelemez; ancak yetkisiz imza sahibi şahsi sorumluluk altına girer.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Şirketlerde Yetkisiz İmzalar
- Şirket adına poliçe düzenleyen kişilerin imza yetkisi bulunmaması sıkça rastlanan bir sorundur.
- Sahte İmzalar
- Temsil yetkisizliği ile sahtecilik birbirine karıştırılabilmektedir.
- İcra Takiplerinde İtirazlar
- Borçlular, icra takibinde sıkça “temsil yetkisizliği” itirazında bulunmakta, bu da takiplerin uzamasına yol açmaktadır.
- Uluslararası Poliçelerde Sorunlar
- Yabancı şirketler adına atılan yetkisiz imzalar, milletlerarası uyuşmazlıklara yol açmaktadır.
Stratejik Önemi
Hamil Açısından
- Temsil yetkisizliği, hamilin alacağını tahsil etmesini zorlaştırır.
- Hamil, poliçeyi devralmadan önce imzaların yetkili olup olmadığını kontrol etmelidir.
Keşideci Açısından
- Keşideci, imza yetkisi bulunmayan kişiler üzerinden işlem yapmaktan kaçınmalıdır.
Yetkisiz İmza Sahibi Açısından
- Yetkisiz imza atan kişi, hem hukuki hem de cezai sorumluluk altına girer.
Çözüm Önerileri
- İmza Yetkisi Kontrolü
- Poliçe devralınmadan önce imza yetkisi ticaret sicilinden sorgulanmalıdır.
- Elektronik İmza Sistemleri
- Dijital imza uygulamaları, yetkisiz imza sorunlarını azaltabilir.
- Yargı İçtihatlarının İstikrarı
- Yargıtay kararlarının istikrarı sağlanarak uygulamadaki belirsizlikler giderilmelidir.
- Şirket İçi Denetimler
- Şirketlerde poliçe düzenleme ve ciro yetkisi sıkı denetim altına alınmalıdır.
Sonuç
Poliçelerde temsil yetkisizliği, ticari hayatta ciddi uyuşmazlıklara yol açan konulardan biridir. Temsil yetkisi olmadan imza atan kişi, poliçeden doğan borçtan bizzat sorumlu tutulur. Ancak bu durum, diğer geçerli imzaları ortadan kaldırmaz.
Yargıtay kararları da göstermektedir ki, hamilin haklarını koruyabilmesi için imza yetkisinin varlığını titizlikle incelemesi gerekir. Aksi halde hem icra takibinde hem de dava süreçlerinde ciddi hak kayıpları yaşanabilir.
Sonuç olarak, temsil yetkisizliği durumunda hak arama yolları, hem hukuki hem de cezai boyutlarıyla dikkatle kullanılmalıdır.
About Post Author
