Spor Kulüplerinde Malpraktis Davaları

Giriş

Profesyonel spor, insan vücudunun sınırlarının zorlandığı bir performans endüstrisidir. Bu zorlu süreçte sporcu sağlığı, sadece etik bir sorumluluk değil, aynı zamanda kulüplerin hukuki yükümlülüklerinin temelini oluşturan bir olgudur. Sporcular, kariyerlerini ve hatta yaşam kalitelerini doğrudan etkileyen tıbbi müdahalelere ve kararlara maruz kalmaktadır. Bir sporcunun sakatlanması veya mevcut sakatlığının kötüleşmesi durumunda, kulübün tıbbi yükümlülüklerini ihlal edip etmediği ve bu ihlalin hukuki sorumluluğu, karmaşık bir hukuki alan olarak karşımıza çıkmaktadır.

1. Kulüplerin Sporcu Sağlığına İlişkin Yükümlülüklerinin Hukuki Dayanağı

Kulüplerin sporcu sağlığını koruma ve geliştirme yükümlülüğü, birden fazla hukuki ilişkiden doğmaktadır:

• İşveren Olarak Özen Yükümlülüğü (TBK md. 417): Sporcu-kulüp ilişkisi, bir iş sözleşmesi olarak kabul edildiğinden, kulüp (işveren), TBK md. 417 uyarınca sporcusunu (işçiyi) işyerindeki tehlikelere karşı korumakla yükümlüdür. Sporcuya uygun ve güvenli çalışma koşulları sağlamak, gerekli her türlü önlemi almak ve özellikle iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymak bu yükümlülüğün temelini oluşturur. Yüksek performans antrenmanları ve müsabakalar, doğası gereği “tehlike” barındırdığından, kulübün buradaki özen yükümlülüğü son derece yüksektir.

• Sporcu Sözleşmesinden Doğan Yükümlülükler: Profesyonel sporcu sözleşmeleri, kulübün sporcunun sağlığını korumak için gerekli tüm tıbbi ve fiziksel imkanları sağlayacağına dair hükümler içerir. Bu, sözleşmeden doğan bir edimdir. Sözleşmede açıkça yer almasa dahi, sporcu sözleşmesinin niteliğinden doğan bir yan yükümlülük (TBK md. 20) olarak kabul edilir.

• Vekâletsiz İş Görme (TBK md. 529) ve Şartsız Güven: Sporcu, kulübün kendisi için en iyi tıbbi kararları alacağı ve en kaliteli sağlık hizmetini sunacağı konusunda şartsız bir güven besler. Kulübün bu güveni kötüye kullanması, vekaletsiz iş görme hükümleri çerçevesinde de sorumluluğunu doğurabilir.

2. Kulüplerin Somut Tıbbi Yükümlülükleri ve Standartları

Kulübün yükümlülüğü, sadece bir doktor veya fizyoterapist istihdam etmekten ibaret değildir. Bu yükümlülük, somut ve ölçülebilir standartlar içerir:

• Düzenli Sağlık Kontrolleri ve Performans Testleri: Sporcunun sezon öncesi, sezon içi ve periyodik olarak kapsamlı sağlık taramalarından geçirilmesi. Kalp, kas-iskelet sistemi ve diğer sistemlere yönelik ileri düzey tetkiklerin yapılması.

• Yeterli ve Nitelikli Tıbbi Personel: Kulübün, spor hekimliği uzmanı, fizyoterapist, beslenme uzmanı ve masörden oluşan multidisipliner bir sağlık ekibi kurması ve bu ekibin sürekli eğitimini sağlaması. Özellikle doktorun, “spor hekimliği” gibi konusunda özelleşmiş olması beklenir.

• Akılcı ve Bilimsel Tıp Uygulama: Tıbbi kararların güncel tıbbi bilimsel verilere ve kabul görmüş tıbbi protokollere dayanması. Örneğin, bir ön çapraz bağ (ACL) yırtığı sonrası iyileşme sürecinin, tıbbi literatürde kabul edilen süreden daha erken bir tarihe çekilerek sporcunun oynatılması, akılcı tıp uygulamasına aykırılık teşkil edebilir.

• Bilgilendirilmiş Onam (Aydınlatılmış Onam): Sporcunun her türlü tıbbi müdahale, ilaç kullanımı ve rehabilitasyon süreci hakkında, anlayabileceği bir dille, risksel ve olası yan etkileri de kapsayacak şekilde detaylı olarak bilgilendirilmesi ve yazılı onamının alınması. Sporcunun, kendi sağlığı ile ilgili kararlara katılım hakkı vardır.

• Aciz Durumdaki Sporcunun Korunması: Sakatlık veya hastalık nedeniyle kariyeri sona eren sporcunun, kulüp tarafından sosyal ve tıbbi anlamda desteklenmesi. Bu, kulübün “dürüstlük kuralı” (TBK md. 2) çerçevesindeki yükümlülüğünün bir parçasıdır.

3. Tıbbi Malpraktis ve Hukuki Sorumluluk

Kulübün yukarıda belirtilen yükümlülüklerini ihlal etmesi ve bu ihlalin sporcuda bir zarara yol açması halinde, malpraktis sorumluluğu gündeme gelir. Malpraktis, üç temel unsura dayanır:

• Tıbbi Standartlara Aykırılık (Kusur): Kulübün doktorunun veya sağlık ekibinin, spor hekimliği alanında kabul görmüş standartlardan sapması. Örneğin:

  • Teşhis Hatası: Sporcunun stres kırığını basit bir adale zorlanması olarak teşhis etmek ve sporcuyu oynatmaya devam etmek.

  • Yanlış Tedavi: Sakatlığa uygun olmayan bir rehabilitasyon programı uygulamak.

  • Eksik Bilgilendirme: Kullanılan bir ilacın sporcunun kariyerini etkileyecek yan etkilerinden bahsetmemek.

  • Erken Dönüş: Sporcunun, tıbben yeterince iyileşmediği halde müsabakalara sokulması.

• Zarar: Sporcunun fiziksel (sakatlığın kronikleşmesi, yeni sakatlıklar), maddi (kayıp gelir, tedavi giderleri) ve manevi (acı, ıstırap, kariyer fırsatlarının kaybı) zarara uğraması.

• Nedensellik Bağı: Tıbbi hatayla, sporcunun uğradığı zarar arasında doğrudan bir nedensellik bağının bulunması. Sporcunun, “kulübün hatası olmasaydı, bu zarara uğramayacaktı” iddiasını ispat etmesi gerekir.

4. İspat Yükü ve Deliller

Malpraktis davalarında en büyük zorluk, ispat yükümlülüğüdür. Genel kural olarak, iddiasını ispatla yükümlü olan taraf davacı (sporcudur). Ancak, sporcu lehine bazı kolaylaştırıcı hükümler mevcuttur:

• TBK md. 420 – İspat Yükünün Hafifletilmesi: İş kazalarında ve meslek hastalıklarında, işverenin kusurunun varlığı kabul edilir. Spor sakatlıkları da bir nevi “iş kazası” olarak değerlendirilebileceğinden, bu madde benzer şekilde uygulanabilir. Sporcu, sadece zararı ve nedensellik bağını ispat etmekle yükümlü olabilir; kulübün ise kusurunun olmadığını ispat etmesi gerekir.

• TBK md. 54 – İhbar Yükümlülüğü: Kulübün, sporcunun sağlık durumu ve tedavi süreci hakkında düzenli ve yazılı kayıt tutma yükümlülüğü vardır. Bu kayıtların eksik veya hasarlı olması, kulüp aleyhine yorumlanabilir.

• Deliller:

  • Tıbbi Kayıtlar ve Raporlar: Kulüp doktorunun muayene raporları, MR/rontgen görüntüleri, tedavi ve rehabilitasyon notları.

  • Bağımsız Bilirkişi Raporu: Davada, spor hekimliği alanında uzman bir bilirkişi tarafından düzenlenecek, tıbbi standartlara uygunluğu inceleyen rapor en kritik delildir.

  • Tanık Beyanları: Diğer sporcular, antrenörler veya sağlık ekibi üyelerinin ifadeleri.

  • Sporcu Günlükleri ve İletişim Kayıtları: Sporcunun tuttuğu ağrı günlükleri veya kulüple yaptığı yazılı yazışmalar.

5. Sporcunun Sorumluluğu ve Riziko Üstlenme (Volenti Non Fit Injuria)

Kulüpler, savunmalarında sıklıkla “riziko üstlenme” (volenti non fit injuria – rıza gören kişiye zarar gelmez) doktrinine başvururlar. Sporcunun, profesyonel sporun doğasında bulunan normal sakatlanma risklerini kabul ettiği iddia edilir. Ancak bu doktrin, kulübün özen yükümlülüğünü ihlal ettiği, yani “normal riskin ötesinde” bir tehlike yarattığı durumlarda geçerliliğini yitirir. Sporcunun kendi kusuru (doktor tavsiyelerine uymama, antrenmanları aksatma) da, müterafık kusur (TBK md. 44) hükmü uyarınca tazminat miktarının indirilmesine sebep olabilir.

Sonuç

Sporcu sağlığı, kulüplerin sadece sportif başarı değil, aynı zamanda ağır hukuki sorumluluklarının da odağındadır. Kulüpler, sporcularını sadece birer “sportif varlık” olarak değil, kendilerine emanet edilmiş, bedensel bütünlüğü en değerli varlığı olan bireyler olarak görmek zorundadır. Tıbbi kararlar, kısa vadeli sportif çıkarların değil, sporcunun uzun vadeli sağlık ve refahının öncelendiği, şeffaf, bilimsel ve etik bir süreçle alınmalıdır. Sporcular ise, kendi sağlıklarıyla ilgili süreçlerin aktif bir katılımcısı olmalı, kendilerine yapılan tıbbi müdahaleleri sorgulamalı ve yazılı onam vermeden önce detaylı bilgi talep etmelidir. Spor hukukunun bu özel alanı, sporcunun insan onuruna yakışır koşullarda, güvenli ve sağlıklı bir şekilde kariyerini sürdürebilmesi için kulüplerin yükümlülüklerini titizlikle yerine getirmesini zorunlu kılmaktadır.