Stadyumlarda Güvenlik ve Yaralanmalar

1. Hukuki Dayanak: Kusursuz Sorumluluk ve Özen Yükümlülüğü

Stadyumdaki bir yaralanma durumunda, genellikle TBK’nin iki temel maddesi devreye girer:

• TBK md. 49 (Kusur Sorumluluğu): “Haksız fiille sorumluluk, kusur ilkesine dayanır.” Bu madde uyarınca, bir kişinin kasten veya ihmal (tedbirsizlik, dikkatsizlik) sonucu başkasına zarar vermesi halinde, bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Örneğin, bir stadyum görevlisinin güvenlik kontrolünü ihmal etmesi veya başka bir seyircinin kasten zarar verici davranışı bu kapsamda değerlendirilir.

• TBK md. 66 (Kusursuz Sorumluluk – Özen Yükümlülüğünün İhlali): “Özellikle bir tehlike yaratan bir işletmenin faaliyetinden zarar doğduğu takdirde, bu zarar, işletmenin kusuru olmasa bile, işleten tarafından tazmin edilir.” Stadyum işletmeciliği, binlerce kişiyi ağırlama, yoğun duygusal ortam ve fiziksel riskler barındırması nedeniyle “tehlike yaratan bir işletme” olarak kabul edilebilir. Bu nedenle, stadyum işleteni (kulüp veya stadyum şirketi), kusuru olmasa dahi, belirli koşullarda sorumlu tutulabilir. Ancak bu sorumluluğun sınırları vardır ve “öldürücü tehlike” veya “olağanüstü olay” halleriyle sınırlıdır.

2. Sorumlu Taraflar ve Özen Yükümlülükleri

Stadyumdaki bir kazadan birden fazla taraf sorumlu olabilir. Her bir tarafın özen yükümlülükleri farklıdır:

a) Kulüp / Stadyum İşletmecisi:
Kulüp, stadyumu “güvenli bir tesis” olarak işletmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük kapsamında:

• Fiziksel Tesisin Güvenliği: Tribünlerin, korkulukların, merdivenlerin ve oturma birimlerinin düzenli bakım ve kontrolü. Eskimiş veya hasarlı ekipmanların derhal değiştirilmesi.

• Yangın Güvenliği: Yangın söndürme sistemlerinin çalışır durumda olması, acil çıkış yollarının açık ve işaretlenmiş olması.

• Yeterli ve Eğitimli Personel: Güvenlik görevlileri, sağlık ekipleri ve acil durum müdahale ekiplerinin yeterli sayıda ve profesyonelce eğitilmiş olması.

• Seyirci Kapasitesi ve Kontrolü: Stadyumun kapasitesinin aşılmaması, biletli seyirci kontrolünün etkin şekilde yapılması.

• Risk Değerlendirmesi ve Acil Durum Planı: Rakip takım taraftarlarının ayrılması, olası taşkınlıklara karşı önlemler ve acil tahliye planlarının hazır bulundurulması.

Örnek Yargıtay Kararı: Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, bir seyircinin oturduğu tribün basamağının kırılması sonucu düşerek yaralanması olayında, kulübü sorumlu bulmuştur. Kararda, kulübün tesisin güvenliğini sağlama ve düzenli kontrol etme yükümlülüğünü yerine getirmediği vurgulanmıştır.

b) Spor Federasyonu (TFF):
Federasyon, düzenlediği müsabakaların genel güvenlik çerçevesini oluşturmakla yükümlüdür. Bu kapsamda:

• Güvenlik yönetmeliklerini hazırlamak ve uygulanmasını denetlemek.

• Riskli maçlarda ek güvenlik tedbirleri talep etmek veya maçı oynatmamak.

• Kulüplere güvenlik konusunda rehberlik etmek ve denetimler yapmak.

c) Güvenlik Güçleri (Polis/Jandarma):
Maç güvenliğinden birinci derecede sorumlu olan güvenlik güçleri, olayları önleme ve müdahale etme konusunda profesyonelce davranmakla yükümlüdür. Aşırı veya orantısız güç kullanımı (göz yaşartıcı gazın yanlış kullanımı gibi) veya pasif kalma nedeniyle meydana gelen yaralanmalardan sorumlu tutulabilirler. Bu durumda sorumluluk, idare (İçişleri Bakanlığı) aracılığıyla devlete ait olur.

d) Diğer Seyirciler:
Bir seyircinin, başka bir seyirciye kasten veya ihmal sonucu zarar vermesi (itmesi, yumruk atması, savrulmuş bir cisimle yaralaması) halinde, doğrudan kendi şahsi sorumluluğu doğar. TBK md. 49 uyarınca haksız fiil sorumluluğu gündeme gelir.

e) Yaralanan Seyirci (Kusurlu Davranış):
Seyircinin kendi kusuru, sorumluluğu azaltabilir veya tamamen ortadan kaldırabilir. Örneğin:

• Alkollü olarak riskli davranışlarda bulunmak.

• Yasaklı bir madde (fişek, patlayıcı) getirmek veya kullanmak.

• Güvenlik görevlilerinin uyarılarına uymamak ve izinsiz alanlara girmek.

• Tribünlerde bilerek ve isteyerek güvenliği tehlikeye atacak hareketlerde bulunmak (tezahürat için kullanılan bangalovları bilerek kalabalığa fırlatmak gibi).

TBK md. 44 uyarınca “müterafık kusur” (ortak kusur) söz konusu olabilir. Mahkeme, zarar görenin de kusurunun bulunması halinde, tazminat miktarını bu kusur oranında indirebilir.

3. İspat Yükü ve Deliller

Stadyumda meydana gelen bir yaralanmada, ispat yükü genellikle zarar görene (seyirciye) aittir. Seyirci, aşağıdaki unsurları ispatlamak zorundadır:

1. Zarar: Maddi (tedavi giderleri, iş gücü kaybı) veya manevi (acı, ıstırap) zararın varlığı.

2. Hukuka Aykırılık ve Kusur/Kusursuz Sorumluluk Hali: Kulübün/şahısın özen yükümlülüğünü ihlal ettiği veya kusursuz sorumluluk şartlarının oluştuğu.

Bu ispatı kolaylaştıracak deliller şunlar olabilir:

• Maç Kayıtları: Stadyum kamera kayıtları, olay anını net bir şekilde gösterebilir.

• Tutanaklar: Olay yerinde düzenlenen polis veya sağlık tutanakları.

• Tanık İfadeleri: Olaya şahit olan diğer seyirciler veya görevliler.

• Fotoğraflar ve Videolar: Olay anına ait kişisel çekimler.

• Uzman Raporu: Bir inşaat mühendisi veya güvenlik uzmanı, tesisin güvenlik standartlarına uygun olup olmadığı konusunda rapor düzenleyebilir.

4. Sonuç ve Öneriler

Stadyumlarda seyirci güvenliği, zincirleme bir sorumluluk gerektirir. Kulüpler, fiziki altyapıyı ve organizasyonu sağlamakla; federasyon, denetim ve düzenleme yapmakla; güvenlik güçleri, olayları önlemek ve kontrol altına almakla; seyirciler ise kendi davranışlarının sorumluluğunu taşımakla yükümlüdür.

Seyirci güvenliğini artırmak ve olası hukuki uyuşmazlıkları azaltmak için şu öneriler sunulabilir:

1. Proaktif Denetim: Stadyumlar için bağımsız güvenlik denetim mekanizmaları kurulmalı ve denetim raporları düzenli olarak yayınlanmalıdır.

2. Teknoloji Kullanımı: Güvenlik kamerası ağları genişletilmeli, acil durum anons sistemleri iyileştirilmelidir.

3. Eğitim ve Bilinçlendirme: Seyircilere yönelik güvenlik ve acil durum prosedürleri konusunda bilgilendirme kampanyaları düzenlenmelidir.

4. Sigorta: Kulüpler, seyircilere yönelik zorunlu sorumluluk sigortası kapsamlarını genişletmeli ve bu sigortaların primleri bilet fiyatlarına yansıtılmalıdır.

Sonuç olarak, stadyumlar sadece sporun değil, aynı zamanda hukukun da sahnesidir. Seyirci güvenliği, tüm tarafların üzerine düşeni yaptığı bir “takım oyunu” olarak ele alınmalıdır. Unutulmamalıdır ki, alınacak her proaktif önlem, olası bir trajediyi ve onun ardından gelecek uzun hukuki süreçleri önlemede hayati bir rol oynayacaktır.