Uçuşta Sağlık Sorunları ve Havayolu Şirketinin Sorumluluğu
Giriş
Uçak yolculukları, günümüzde en hızlı ve güvenilir ulaşım aracı olarak öne çıkmaktadır. Her gün milyonlarca yolcu havayollarını tercih etmekte, kıtalar arası seyahatler birkaç saat içinde gerçekleşmektedir. Ancak havacılığın kendine özgü riskleri bulunmaktadır. Uçuş sırasında ortaya çıkabilecek sağlık sorunları, hem yolcuların yaşam hakkını hem de havayolu şirketlerinin sorumluluklarını yakından ilgilendirmektedir.
Özellikle uzun mesafeli uçuşlarda, kabin basıncı değişiklikleri, düşük nem oranı, hareketsizlik, yiyecek-içecek hizmetleri veya psikolojik stres yolcuların sağlıklarını etkileyebilmektedir. Bunun yanı sıra, acil tıbbi müdahale gereken durumlarda kabin ekibinin eğitimi, uçakta bulunan tıbbi cihazların yeterliliği ve havayolu şirketinin organizasyon yapısı hukuki sorumluluğu doğrudan belirleyici olmaktadır.
Bu yazıda, uluslararası sözleşmeler, Türk mevzuatı, Yargıtay içtihatları ve karşılaştırmalı hukuk ışığında havayolu şirketinin sorumluluğu detaylı olarak incelenecektir.
I. Uçuşta Sağlık Sorunlarının Çeşitleri
1. Önceden Var Olan Hastalıkların Uçuşta Tetiklenmesi
Birçok yolcu, mevcut sağlık sorunları ile uçağa binebilir. Örneğin;
-
Kalp-damar hastalıkları,
-
Kronik akciğer hastalıkları,
-
Diyabet,
-
Epilepsi.
Kabin basıncı ve oksijen seviyesindeki değişiklikler bu rahatsızlıkları tetikleyebilir. Bu durumda havayolu şirketinin sorumluluğu, genellikle yolcunun uçuş öncesinde sağlık durumunu beyan edip etmediğine bağlı olarak değişir.
2. Uçuş Koşullarından Kaynaklanan Sorunlar
-
Uzun süreli hareketsizlik sonucu derin ven trombozu (DVT),
-
Yetersiz havalandırma veya hijyen nedeniyle gelişen solunum sorunları,
-
Uçak içindeki basınç değişikliğinin yol açtığı kulak-burun-boğaz rahatsızlıkları.
3. Havayolu Hizmetlerinden Kaynaklanan Sağlık Sorunları
-
Uçakta verilen yiyeceklerden kaynaklı zehirlenmeler,
-
Hijyen eksikliklerinden doğan enfeksiyonlar,
-
Kabin ekibinin hatalı veya yetersiz müdahalesi.
4. Ani ve Beklenmeyen Sağlık Krizleri
Örneğin; yolcunun uçakta kalp krizi geçirmesi, epilepsi nöbeti yaşaması veya uçuş fobisine bağlı panik atak geçirmesi. Bu gibi durumlarda havayolu şirketinin sorumluluğu, acil müdahale standartlarını yerine getirip getirmediği ile ölçülür.
II. Uluslararası Mevzuat Çerçevesi
1. Varşova Konvansiyonu (1929)
İlk uluslararası düzenleme olan Varşova Konvansiyonu, yolcuların uğrayacağı zararları sınırlandırılmış sorumluluk ilkesiyle düzenlemiştir. Ancak günümüzde Montreal Konvansiyonu’nun kabulü ile birçok hükmü etkisiz hale gelmiştir.
2. Montreal Konvansiyonu (1999)
Montreal Konvansiyonu’nun Madde 17/1 hükmüne göre, yolcunun ölümü veya bedensel zararı, “uçakta veya uçağa biniş ve iniş sırasında meydana gelen kaza” sonucu oluşmuşsa havayolu şirketi sorumludur.
-
Çifte rejim: 128.821 SDR’ye kadar mutlak sorumluluk, bu tutarın üzeri için kusur karinesi.
-
Kaza kavramı: Ani ve dış bir olay olmalıdır. Örneğin; yolcunun uçakta bayılması kaza sayılmayabilir, ancak yiyecek zehirlenmesi veya düşme sonucu yaralanma kaza kapsamında değerlendirilir.
3. ICAO ve IATA Düzenlemeleri
-
ICAO Annex 6: Uçaklarda bulundurulması zorunlu tıbbi malzemeler, ilk yardım çantaları, defibrilatör gibi cihazlar düzenlenmiştir.
-
IATA Medical Manual: Havayolu şirketlerinin yolcu sağlığına ilişkin standartlarını belirleyen rehberdir.
4. Avrupa Birliği Düzenlemeleri
-
AB 261/2004 sayılı Tüzük, sağlık sorunlarını doğrudan düzenlemez; ancak gecikme veya iptal nedeniyle yolculara yiyecek, içecek, konaklama ve iletişim imkânı sağlanmasını zorunlu kılar. Bu da dolaylı olarak sağlık sorunlarını önlemeyi amaçlar.
III. Türk Hukuku’nda Havayolu Şirketinin Sorumluluğu
1. Türk Ticaret Kanunu (TTK)
-
TTK m. 850 vd.: Hava taşıma sözleşmesi hükümleri.
-
TTK m. 876: Yolcunun ölümü veya bedensel zararı halinde taşıyıcının sorumluluğu.
2. Sivil Havacılık Kanunu
-
SHK m. 120: Uluslararası sözleşmelere atıf yapar. Yani Montreal Konvansiyonu doğrudan uygulanır.
3. Türk Borçlar Kanunu (TBK)
-
TBK m. 112: Sözleşmeye aykırılık sorumluluğu.
-
TBK m. 66: Yardımcı kişilerin fiillerinden sorumluluk.
4. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK)
Havayolu taşımacılığı tüketici işlemi sayıldığından, TKHK hükümleri de uygulanabilir. Özellikle ayıplı hizmet kavramı burada önem kazanır.
IV. Havayolu Şirketinin Sorumluluk Türleri
1. Mutlak (Kusursuz) Sorumluluk
Montreal Konvansiyonu’na göre belirli tazminat sınırına kadar havayolu şirketi kusursuz sorumludur.
2. Kusura Dayalı Sorumluluk
Limit üzerindeki zararlar için şirketin kusursuzluğunu ispat yükü vardır.
3. Hizmet Kusurundan Sorumluluk
-
Uçakta doktor veya tıbbi malzeme bulundurulmaması,
-
Acil iniş yapılmaması,
-
Kabin ekibinin ilgisizliği.
V. Yargıtay Kararları
-
Yargıtay 11. HD 2019/2211 K.: Yolcunun uçakta fenalaşması ve kabin ekibinin yetersiz müdahalesi nedeniyle şirket sorumlu tutulmuştur.
-
Yargıtay 13. HD 2014/1325 K.: Uçakta servis edilen yiyeceklerden kaynaklı zehirlenme halinde havayolu şirketi sorumlu bulunmuştur.
-
Yargıtay 11. HD 2015/8947 K.: Yolcunun sağlık sorunlarının uçuşla illiyet bağının bulunduğu kabul edilmiştir.
VI. Yolcunun Hakları ve Başvuru Yolları
-
Havayolu şirketine başvuru: Tazminat talepleri önce şirketin müşteri hizmetlerine yapılmalıdır.
-
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM): İdari şikâyet yolu.
-
Mahkemeler: Yolcu, tazminat davası açabilir.
-
Yetkili mahkemeler: Yolcunun ikametgâhı, şirket merkezi veya uçuşun gerçekleştiği yer mahkemeleri.
-
-
Maddi tazminat: Tedavi giderleri, iş göremezlik, kazanç kaybı.
-
Manevi tazminat: Yaşanan acı ve üzüntü için.
VII. Karşılaştırmalı Hukuk
1. ABD Hukuku
ABD’de havayolu şirketleri, “common carrier” sıfatıyla yolcuların güvenliğini en yüksek dikkatle sağlamakla yükümlüdür. Federal Aviation Regulations (FAR) gereği uçakta defibrilatör ve eğitimli personel bulunması zorunludur.
2. Avrupa Hukuku
AB’de yolcu hakları direktifleri, özellikle sağlık sorunlarına dolaylı koruma sağlar. Alman Federal Mahkemesi (BGH), yolcunun ölümünde havayolu şirketini tazminata mahkûm etmiştir.
3. İngiliz Hukuku
İngiltere’de “duty of care” ilkesi gereği havayolu şirketleri, yolcunun sağlığını korumak için makul önlemleri almakla yükümlüdür.
VIII. Uygulamada Sorunlar ve Çözüm Önerileri
-
İspat Güçlüğü: Yolcunun hastalığı ile uçuş koşulları arasındaki illiyet bağı genellikle bilirkişi raporlarıyla ispatlanır.
-
Yabancı Havayollarına Karşı Davalar: Yetki ve uygulanacak hukuk sorunları yaşanır.
-
Tazminat Limitleri: Montreal Konvansiyonu yolcunun zararını tam karşılamayabilir.
Çözüm Önerileri:
-
Uçaklarda tıbbi donanımın artırılması,
-
Kabin ekiplerine ileri sağlık eğitimi verilmesi,
-
Havayolu şirketlerinin sigorta teminatlarını yükseltmesi.
Sonuç
Uçuş sırasında meydana gelen sağlık sorunları, hem yolcular hem de havayolu şirketleri açısından kritik öneme sahiptir. Montreal Konvansiyonu, TTK ve Türk Borçlar Kanunu hükümleri ışığında, havayolu şirketleri yolcunun ölümü ve bedensel zararından sorumludur. Yargıtay içtihatları da bu yönde olup, yolcu lehine geniş yorumlar yapılmaktadır.
Yolcular, zarar gördüklerinde şirketten tazminat talep edebilir, SHGM’ye şikâyette bulunabilir veya mahkemeye başvurabilir. Havayolu şirketleri ise sorumluluklarını azaltmak için teknik donanım, personel eğitimi ve sigorta tedbirlerini artırmalıdır.
About Post Author
