Bagaj Kaybı, Hasarı ve Gecikmelerde Havayolu Şirketlerinin Sorumluluğu
1. Giriş
Hava yolu taşımacılığı, küreselleşmenin ve modern ticaretin en temel araçlarından biridir. Yolcunun bilet satın almasıyla birlikte hem yolcunun güvenli taşınması hem de bagajının teslimi konusunda havayolu şirketiyle bir sözleşme ilişkisi kurulur. Ancak uygulamada valizlerin kaybolması, kırılması ya da günler sonra teslim edilmesi sıkça yaşanan sorunlardandır. Bu durum, yalnızca yolcunun maddi kaybına değil, aynı zamanda manevi huzursuzluğa da sebep olur. İşte bu noktada havayolu şirketlerinin sorumluluğu, hem uluslararası sözleşmeler hem de Türk mevzuatı ile detaylı şekilde düzenlenmiştir.
2. Bagaj Türleri ve Zarar Biçimleri
2.1. Kayıtlı Bagaj
Yolcunun check-in sırasında teslim ettiği ve uçakta kargo bölümünde taşınan bagajdır. Bu tür bagajın korunması doğrudan havayolunun sorumluluğu altındadır.
2.2. Kayıtsız Bagaj
Yolcunun yanında kabine aldığı el bagajıdır. Havayolu şirketi, bu bagajdan da sorumludur; fakat burada yolcunun kusuru daha çok tartışma konusu olabilir.
2.3. Zarar Türleri
-
Kayıp: Bagajın hiç teslim edilememesi veya 21 gün boyunca bulunamaması.
-
Hasar: Valizin kırılması, içindeki eşyaların zarar görmesi.
-
Gecikme: Bagajın yolcudan sonra varması ve yolcunun zorunlu harcamalar yapmak zorunda kalması.
3. Havayolu Şirketinin Sorumluluğu
3.1. Uluslararası Düzenlemeler
1999 tarihli Montreal Konvansiyonu, bagaj uyuşmazlıklarında dünyada kabul edilen temel düzenlemedir. Konvansiyona göre:
-
Havayolu, kayıtlı bagajın kaybı, hasarı veya gecikmesinden sorumludur.
-
Tazminat sınırı belirlenmiştir (yaklaşık 1.519 SDR – her yolcu için).
-
Yolcu, eğer daha yüksek değer beyan etmiş ve ek ücret ödemişse, bu durumda havayolunun sorumluluğu daha yüksek tutarla sınırlıdır.
-
Taşıyıcı, kasti veya ağır kusurlu davranışla zarara sebep olmuşsa tazminat limiti uygulanmaz.
3.2. Türk Hukukundaki Düzenlemeler
-
Türk Borçlar Kanunu’na göre taşıyıcı, teslim aldığı eşyanın güvenli taşınmasından sorumludur.
-
Sivil Havacılık Kanunu ve yönetmelikler, Montreal hükümlerini iç hukuka aktarmıştır.
-
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, yolcuyu tüketici sayar ve haksız şartları geçersiz kabul eder.
4. Yolcunun Hakları ve Başvuru Yolları
Bir yolcu, bagajıyla ilgili sorun yaşadığında çeşitli yolları kullanabilir. Bu yollar birbirini tamamlar niteliktedir.
4.1. Havalimanında Tutanak (PIR) Düzenletme
İlk adım, bagaj kaybı veya hasarı fark edildiğinde “Property Irregularity Report” (PIR) tutanağı tutturmaktır. Bu belge, ileride yapılacak başvuruların dayanağı olur.
4.2. Havayoluna Yazılı Başvuru
-
Hasar halinde: 7 gün içinde,
-
Gecikme halinde: 21 gün içinde yazılı başvuru yapılmalıdır.
Yazılı başvuru, e-posta veya taahhütlü mektupla yapılmalı; bilet, bagaj fişi, PIR tutanağı ve varsa harcama fişleri eklenmelidir.
4.3. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) Başvurusu
Yolcu, e-Devlet üzerinden SHGM’ye şikâyet başvurusu yapabilir. Bu idari yol, doğrudan tazminat sağlamaz; fakat havayolunun yükümlülüklerini yerine getirmesi yönünde ciddi bir baskı oluşturur.
4.4. Tüketici Hakem Heyeti Başvurusu
Uyuşmazlık miktarı belirli parasal sınırların altındaysa (2025 yılı için yaklaşık 149.000 TL), yolcu bulunduğu yerdeki Tüketici Hakem Heyetine başvurabilir. Burada verilen kararlar bağlayıcıdır ve mahkeme kararı gibi icra edilebilir.
4.5. Arabuluculuk
Parasal sınırın üzerinde kalan uyuşmazlıklarda zorunlu arabuluculuk devreye girer. Yolcu, dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorundadır.
4.6. Dava Açma
Yolcu, haklarını arabuluculuk aşamasında elde edemezse Tüketici Mahkemesi veya yetkili ticaret mahkemelerinde dava açabilir. Dava süresi Montreal Konvansiyonu uyarınca 2 yıldır.
5. Tazminatın Kapsamı
-
Kayıp Bagajda: Bagajın rayiç değeri, fatura ve belgelerle ispatlanabildiği ölçüde ödenir. Ancak sorumluluk sınırı aşılmaz.
-
Hasarlı Bagajda: Onarım masrafları veya rayiç değer ödenir.
-
Gecikmede: Yolcunun yaptığı zorunlu harcamalar (giysi, kişisel bakım ürünleri vb.) fatura ile belgelendiğinde karşılanır.
-
Manevi Tazminat: Yargıtay, bazı kararlarında, yolcunun onurunu zedeleyen veya ciddi mağduriyet yaratan olaylarda manevi tazminata da hükmetmiştir.
6. Yargıtay’ın Yaklaşımı
-
Yargıtay, genellikle Montreal Konvansiyonu’nun parasal sınırlarını uygulamakta; ancak yolcunun zararını ispat etmesini aramaktadır.
-
Yolcunun tüketici sayıldığı kararlar çoğunluktadır, bu da başvuru yollarını genişletmektedir.
-
Manevi tazminat konusunda farklı dairelerin farklı yaklaşımı olsa da, ciddi gecikme veya kayıplarda bu talep kabul görebilmektedir.
7. Yolcular için Pratik Öneriler
-
Bagaj fişlerini ve biletleri mutlaka saklayın.
-
Kayıp veya hasarı fark ettiğiniz anda havalimanında PIR tutanağı düzenletin.
-
Yazılı başvuru sürelerini (7 gün – 21 gün) kesinlikle kaçırmayın.
-
Faturaları ve harcamalarınızı belgelendirin.
-
Zorunlu arabuluculuk sürecinde haklarınızı ayrıntılı şekilde talep edin.
-
Maddi kaybın yanında manevi zararlarınızı da dile getirmekten çekinmeyin.
8. Sonuç
Bagaj kaybı, hasarı ve gecikmesi, her ne kadar gündelik bir sorun gibi görünse de, hem yolcunun mağduriyetini gidermek hem de havayolu şirketlerinin sorumluluğunu denetlemek açısından ciddi bir hukuki rejime bağlanmıştır. Montreal Konvansiyonu, Türk Sivil Havacılık mevzuatı ve Tüketici Hukuku hükümleri bir bütün olarak uygulandığında yolcuların korunması amaçlanmıştır. Yolcunun haklarını zamanında, belgeleriyle ve doğru mercilerde kullanması, hak arama sürecinde belirleyici unsurdur.
About Post Author
