Geçit Hakkı Davası Dilekçesinde Bahsedilmeyen Kişilerin Davaya Dahil Edilmesi: Usul Hükümleri, Yargıtay Kararları ve Uygulamadaki Önemi

---

1. Giriş

Geçit hakkı davaları, Türk Medeni Kanunu’nun 747 ve devamı maddelerine dayalı olarak açılan, taşınmaz mülkiyetinin etkin kullanılabilmesi için zorunlu olan dava türlerinden biridir. Bu davaların özelliği, aynî haklara ilişkin olmalarıdır. Dolayısıyla dava sonucunda verilen karar yalnızca tarafları değil, taşınmazın tüm maliklerini ve gelecekteki maliklerini de bağlar.

Bu nedenle dava dilekçesinde davaya taraf olmayan ancak taşınmaz üzerinde hakkı bulunan kişilerin eksik bırakılması halinde, mahkemenin re’sen hareket ederek ilgili kişileri davaya dahil etmesi gerekir. Aksi halde karar, eksik hasım nedeniyle hukuka aykırı olacak ve Yargıtay tarafından bozulacaktır.

Bu makalede, geçit hakkı davasında dilekçede bahsedilmeyen kişilerin davaya dahil edilmesinin hukuki dayanakları, usule ilişkin boyutları, Yargıtay kararları ve uygulamadaki önemi ayrıntılı şekilde ele alınacaktır.

---

2. Geçit Hakkı Davasının Niteliği

2.1. Aynî Hak Davası Olması

Geçit hakkı, sınırlı aynî haklardan biridir. Tapu siciline tescil ile doğar ve herkese karşı ileri sürülür. Bu nedenle açılan davanın sonucu, yalnızca tarafları değil tüm paydaşları etkiler.

2.2. Tarafların Belirlenmesi Zorunluluğu

HMK m. 27 uyarınca mahkeme, taraf teşkilini sağlamakla yükümlüdür. Eksik hasımla açılan davada sağlıklı bir hüküm kurulamaz.

---

3. Hukuki Dayanaklar

3.1. Anayasal Çerçeve

• Anayasa m. 36: Hak arama hürriyeti.

• Anayasa m. 35: Mülkiyet hakkı.
  Bu hakların korunması için tüm ilgili kişilerin davada yer alması gerekir.

3.2. Türk Medeni Kanunu

• TMK m. 747–749: Geçit hakkının kurulması, bedeli ve sona ermesi.

• TMK m. 688–702: Paylı mülkiyet hükümleri. Tüm paydaşların davaya katılımı zorunludur.

3. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)

Burada özellikle önemli olan, taraf teşkili ve davaya yeni kişilerin dahil edilmesine ilişkin hükümlerdir.

3.1. HMK m. 27 – Hukuki Dinlenilme Hakkı

• Herkes iddia ve savunmalarını mahkemede ileri sürebilme hakkına sahiptir.

• Mahkeme, davanın sonucundan etkilenecek kişilerin tamamını davaya dahil etmek zorundadır.

• Geçit hakkı davasında taşınmaz hissedarlarının tamamı davaya dahil edilmezse bu hak ihlal edilmiş olur.

3.2. HMK m. 31 – Hakimin Davayı Aydınlatma Ödevi

• Hakim, tarafların iddia ve savunmalarını açıklığa kavuşturmak için gerekli gördüğü soruları sorabilir.

• Eksik hasım durumunda, hakimin davacıya veya davalıya sorular yönelterek diğer maliklerin kim olduğunu tespit etmesi beklenir.

3.3. HMK m. 124 – Taraf Değişikliği

• Yanlış veya eksik taraf gösterilmesi halinde taraf değişikliği mümkündür.

• Davacı, yanlış hasım göstermişse veya bazı kişileri davaya dahil etmemişse, mahkemenin izniyle davaya taraf ekleyebilir.

• Yargıtay uygulamalarında, geçit hakkı davalarında HMK m. 124 sıkça uygulanmaktadır.

3.4. HMK m. 125 – Davaya Müdahale

• Üçüncü kişiler, davanın sonucundan etkileneceklerse davaya katılabilir.

• Paydaş maliklerden biri dilekçede unutulmuşsa, kendiliğinden davaya müdahil olabilir.

3.5. HMK m. 26 – Taleple Bağlılık İlkesi

• Hakim tarafların talepleriyle bağlıdır. Ancak taraf teşkili bir kamu düzeni sorunudur. Bu nedenle hakim, re’sen taraf eksikliğini gidermelidir.

3.6. HMK m. 297 – Hükmün Kapsamı

• Kararda tarafların kimliklerinin eksiksiz belirtilmesi zorunludur.

• Eksik taraflı davalarda verilen kararlar, HMK m. 297’ye aykırı olur ve Yargıtay tarafından bozulur.

3.7. HMK m. 115 – Dava Şartları

• Taraf ehliyeti ve taraf teşkili dava şartıdır.

• Eksik hasım, dava şartı noksanlığıdır. Mahkemece re’sen dikkate alınır.

---

4. Eksik Hasım Kavramı

4.1. Tanım

Eksik hasım, davada taraf olması gereken kişinin davaya dahil edilmemesi halidir.

4.2. Geçit Hakkı Davalarındaki Önemi

Geçit hakkı bir taşınmaz üzerinde tüm maliklere karşı ileri sürülebilen bir hak olduğundan, taşınmazın hisseli olması halinde tüm paydaşların davada taraf olması zorunludur.

4.3. Sonuçları

• Eksik hasım ile verilen karar, Yargıtay tarafından bozulur.

• Kararın icrası mümkün olmayabilir.

---

5. Mahkemenin Re’sen Taraf Teşkili Yükümlülüğü

5.1. HMK m. 27’nin Yorumu

Mahkeme, davanın taraflarını kendiliğinden araştırmak zorundadır. Tapu kayıtlarından taşınmazın maliklerini tespit etmeli ve davaya dahil etmelidir.

---

6. Davaya Dahil Edilme Usulü

6.1. Dava Dilekçesi Aşamasında

Davacı, taşınmazın tapu kayıtlarını inceleyerek tüm maliklerin isimlerini dilekçede belirtmelidir.

6.2. Yargılama Sırasında

Eğer davacı eksik taraf göstermişse, mahkeme re’sen bu eksikliği tamamlamalıdır. HMK m. 124 uyarınca taraf değişikliği yapılabilir.

6.3. İhtar ve Tebligat

Dava dilekçesi davaya dahil edilen kişilere tebliğ edilerek savunma haklarını kullanmaları sağlanır.

---

7. Eksik Hasım Nedeniyle Bozma Kararlarının Uygulamadaki Sonuçları

• Davaların gereksiz yere uzaması.

• Masraf ve zaman kaybı.

• Mülkiyet hakkının korunamaması.

---

8. Çözüm Önerileri

1. Davacı avukatların dava açmadan önce tapu kayıtlarını titizlikle incelemesi.

2. Mahkemelerin re’sen taraf teşkiline önem vermesi.

3. HMK m. 124’ün etkin uygulanması.

4. Yargıtay içtihatlarının yerel mahkemelerde yaygınlaştırılması.

---

9. Sonuç

Geçit hakkı davaları, taşınmaz mülkiyetini doğrudan etkileyen ve sonucu herkesi bağlayan davalardır. Bu nedenle davaya dahil edilmesi gereken kişilerin eksiksiz olarak taraf yapılması son derece önemlidir. Dava dilekçesinde bahsedilmeyen kişilerin davaya sonradan dahil edilmesi mümkündür; ancak bunun yapılmaması eksik hasım nedeniyle hükmün bozulmasına yol açar.

Yargıtay kararları da bu hususta istikrarlı olup, taraf teşkili sağlanmadan geçit hakkı kararı verilemeyeceğini açıkça ortaya koymaktadır.