HAGB Kararı Açıklandıktan Sonra İtiraz mı, İstinaf mı?

1) Ön bilgi: HAGB nedir ve “açıklama” neyi değiştirir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), mahkemenin sanık hakkında mahkûmiyet hükmünü kurduğu, ancak bu hükmün açıklanmasını ertelediği bir rejimdir. Sanık, belirlenen denetim süresinde koşullara uyarsa hüküm hiç açıklanmaz ve cezaî sonuç doğmaz. Koşula uyulmadığında (yeni kasıtlı suç, yükümlülüklere aykırılık vb.), mahkeme raftaki dosyayı indirir ve daha önce kurulmuş hükmü açıklar. O andan itibaren artık tam teşekküllü bir mahkûmiyet vardır: hükümlülük statüsü doğar, adli sicil etkilenir, infaz hukuku devreye girer ve olağan kanun yolu yapısı değişir.

Kritik ayrım:

HAGB kararı kurulduğu anda başvurulabilecek yol itiraztır.

Hüküm açıklandıktan sonra artık konu mahkûmiyet hükmüdür; olağan yol istinaf, koşulları varsa temyizdir. İtiraz bu aşamada gündem dışıdır.

2) HAGB’nin açıklanmasından sonra hangi kanun yolları açıktır?

2.1) İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi)

Ne zaman devreye girer? Hüküm açıklandığı anda dosya, özellikleri itibarıyla ilk derece mahkemesinin mahkûmiyet hükmüne dönüşür. Bu hükme karşı olağan başvuru yolu istinaftır.
Süre: Kural olarak 7 gün içinde başvurulmalıdır. Sanık/müdafi duruşmada hazırsa süre tefhimden, hazır değilse gerekçeli kararın tebliğinden itibaren başlar. (Uygulamada karışıklık olmasın diye her zaman tebliğ kaydına yaslanarak güvenli süre hesabı önerilir.)
Nereye verilir? Başvuru, kararı veren mahkemeye dilekçe sunularak yapılır; dosyayı Bölge Adliye Mahkemesi (BAM) inceler.
İnceleme kapsamı:
- Hükmün açıklanma sebebinin isabeti: “Yeni kasıtlı suç” gerçekten var mı, kesinleşmiş mi, kasıt unsuru tartışılmış mı? “Yükümlülük ihlali” açıkça tebliğ edilmiş ve somut delillerle ispatlanmış mı?
- Usul güvenceleri: Sanık dinlenmiş mi, müdafi hazır bulunmuş mu, yükümlülükler anlaşılır biçimde bildirilmiş mi, duruşma usulü doğru yürütülmüş mü?
- Gerekçe: Kararda kalıp sözler mi var, yoksa ihlalin nasıl oluştuğu somut olgularla mı açıklanmış?
- Lehe uygulama: Hüküm açıklanırken kısa süreli hapis için seçenek yaptırımlar (adli para cezasına çevirme), erteleme, hükmün bireyselleştirilmesi talepleri değerlendirilmiş mi?
- Ölçülülük ve son çare: HAGB’nin ruhuna uygun bir esneklik payı kullanılabilecekken mahkeme doğrudan açıklamaya mı gitmiş?
Sonuç ihtimalleri: BAM, hükmü onaylayabilir, kaldırabilir, düzelterek onaylayabilir veya duruşmalı inceleme yapıp yeni bir karar verebilir.

2.2) Temyiz (Yargıtay)

Ne zaman devreye girer? BAM kararından sonra, suçun niteliği ve ceza miktarına göre temyiz yolu açık olabilir. (Genel pratik: belirli eşiğin üzerindeki hapis cezalarında temyiz mümkündür; bazı suçlarda miktardan bağımsız temyiz olanağı vardır. Dilekçede mutlaka “temyiz edilebilirlik” şerhiyle sınırı tartışın.)
Stratejik odak: Yargıtay, özellikle gerekçesiz açıklama, usul güvencelerinin ihlali, yeni suçun belirsizliği ve lehe hükümlerin göz ardı edilmesi başlıklarına duyarlıdır.

2.3) Olağanüstü Kanun Yolları (genel çerçeve)

Kanun yararına bozma: Kesinleşmiş kararların bariz hukuka aykırılığı durumunda gündeme gelebilir.
Yargılamanın yenilenmesi: Sonradan ortaya çıkan yeni delil/olay, sahtecilik vb. haller.
Bireysel başvuru (AYM): Olağan yollar tüketildikten sonra, kişi hürriyeti ve güvenliği ile adil yargılanma hakkına yönelik ihlaller iddiası ileri sürülebilir.
AİHM başvurusu: İç hukuk yolları tükendikten sonra, süre ve kabul edilebilirlik koşullarına uyularak.

Not: Olağanüstü yollar, olağan başvuru olan istinaf/temyizin yerine geçmez, onları tamamlar. Çoğu zaman istinaf sürecindeki vurgularınız, olası bir AYM başvurusunun iskeletini de oluşturur.

3) “İtiraz” niçin artık gündem dışı?

“İtiraz”, HAGB kurulurken verilebilen teknik bir kanun yoludur; çünkü o aşamada ortada mahkûmiyet hükmü açıklanmamıştır. Hüküm açıklandığı anda ise artık itiraz değil, istinaf/temyiz bağlamı oluşur. Bu ayrımı dilekçede net yazın; yanlış yol seçimi süre kaybına ve hak düşümüne yol açabilir.

4) İstinafta güçlü argüman nasıl kurulur?

4.1) “Yeni kasıtlı suç” iddiası için

Kesinleşme denetimi: Yeni dosyada mahkûmiyet kesinleşti mi? Kesinleşmeden açıklama, masumiyet karinesiyle gerilim yaratır.
Kasıt–taksir ayrımı: Yeni dosya taksir ekseninde ise “kasıtlı suç” şartı gerçekleşmemiştir.
Fiil–fail bağlantısı: Eylemin sanığa güvenilir delillerle isnadı sağlıklı mı?

4.2) “Yükümlülüklere aykırılık” iddiası için

Tebliğ ve bilgilendirme: Yükümlülükler açık ve anlaşılır biçimde tebliğ edildi mi? Aksi hâlde kusur sanığa yüklenemez.
Telafi ve mazeret: Gecikme makul sebebe dayanıyor mu? Zarar sonradan giderildi mi? Devam/katılım eksikliği sağlık–iş koşullarıyla açıklanıyor mu?
Kademeli yaptırım: Uzatma–ek yükümlülük gibi daha hafif seçenekler neden tüketilmeden doğrudan açıklamaya gidildi?

4.3) Usul ve gerekçe

Duruşma açıldı mı, sanık savunması alındı mı, müdafi hazır bulundu mu?
Gerekçe somut mu? “Suçun vasfı, mahiyeti” gibi şablonlar yerine kişiye özgü olgular var mı?
Lehe bireyselleştirme: Hüküm açıklanırken kısa süreli hapis için para cezasına çevirme/erteleme gibi seçenekler neden reddedildi?

Dilekçe ipucu: Her argümanı belge ile destekleyin (tebliğ mazbatası, denetim raporları, ödeme dekontu, sağlık raporu, iş sözleşmesi, aile–ikamet bağlarını gösteren evrak). BAM denetimi, somutlaştırılmış dosyalara daha hızlı olumlu tepki verir.

5) Yürütmeye etkisi: İstinaf başvurusu infazı durdurur mu?

Kesinleşme anahtardır. İstinaf süresi içinde başvuru yapılırsa mahkûmiyet kesinleşmez; bu kural olarak infazın başlamaması anlamına gelir.
Tutukluluk–tutuklama ayrımı: Sanık zaten tutuklu ise, mahkûmiyetin açıklanması onun hükümlü statüsüne geçmesi anlamına gelmez; tutukluluk statüsü, ayrı bir karar ve değerlendirme ile devam edebilir ya da sona erdirilebilir. Bu noktada tahliye talebi ile adli kontrol alternatifini istinafa paralel yürütün.
Yakalama–tutuklama riski: Sanık serbestse ve hüküm açıklanmışsa, mahkeme usule uygun yakalama emri düzenlemiş olabilir. İstinaf başvurunuzda “yakalamanın kaldırılması/tüm dosya üzerinden denetim yapılana kadar infazı bekletme” taleplerini açıkça yazın.

6) Hüküm açıklanırken cezada esneklik talep etmek mümkün mü?

Evet. İlk hüküm kurulmuş olsa da açıklama anında ortaya çıkan lehe durumlar dikkate alınmalıdır:

Lehe kanun değişikliği: Daha hafif rejim varsa uyarlama yapılmalıdır.
Bireyselleştirme: Kısa süreli hapis adli para cezasına çevrilmesi, erteleme, hükmün bireyselleştirilmesi araçları somut gerekçelerle talep edilmelidir.
İnfaz mimarisi: Erteleme halinde denetim koşulları, adli para cezasında taksit planı gibi pratik başlıkları karara işlemek, sonradan infaz savcılığında sorun yaşamamanızı sağlar.

7) Temyizde odaklanılacak başlıklar

Gerekçesizlik veya klişe gerekçeler,
Usul güvencesi ihlali (sanığın dinlenmemesi, müdafi bulunmaması, tebliğ–tefhim zaafları),
Yeni suçta kesinleşme–kasıt tartışmasının atlanması,
Lehe kurumların görmezden gelinmesi (çevirme, erteleme, seçenek tedbir).
Temyiz dilekçesinde bu başlıkları normatif çerçeve + somut evrak ile harmanlayın; yalnızca soyut cümleler Yargıtay denetimini ikna etmekte yetersiz kalır.

8) Olağanüstü yollar: Hangi dosyada ne zaman düşünülmeli?

Kanun yararına bozma: Bariz hukuka aykırılıklar ve kesinleşmiş kararlar bakımından bir “güvenlik supabı”dır; her dosyada mümkün değildir, ancak tipik usul kırıkları varsa değerlidir.
Yargılamanın yenilenmesi: Sonradan ele geçen güçlü delil, sahte belge, yalan tanıklık vb. haller için saklı tutun.
AYM bireysel başvuru: Özellikle gerekçesiz karar, aşırı formalizm nedeniyle esasa girilmemesi, keyfî değerlendirme gibi temalar, kişi hürriyeti ve adil yargılanma ekseninde güçlüdır. Olağan yolları tükettikten sonra başvurulmalıdır.
AİHM: İç hukuk yolları tüketildikten ve süreler kaçırılmadan.

9) Sık yapılan hatalar ve önleme yolları

Yanlış kanun yolu: Hüküm açıklandıktan sonra “itiraz” vermek; süre kaybı yaratır. Doğrusu istinaftır.
Süre takibi zaafı: Tefhim/tebliğ ayrımı atlanıyor. Güvenli yaklaşım: tebliğ kaydına göre hesap yapın ve dilekçeyi mümkün olan en erken verin.
Belgesiz iddia: “Yükümlülük tebliğ edilmedi” deniyor ama mazbata yok. Mümkünse yeniden tebligat sureti isteyin, denetim raporlarını tamlayın.
Lehe araçları istememek: Açıklama kaçınılmazsa çevirme, erteleme, infazda taksit gibi sonuç düşürücü talepleri mutlaka yazın.
Çoklu HAGB yönetimi: Farklı mahkemelerde birden fazla HAGB varsa, birindeki ihlal diğerlerini tetikleyebilir. Dosyaları eşzamanlı yönetin, hangi dosyada uzatma–ek yükümlülük şansı yüksekse önceliği oraya verin.

10) Pratik SSS – Duruşmada kısa cevaplar

S: Hüküm açıklandı; hemen cezaevine girer miyim?
C: Usulen başvurulmuş bir istinaf varken karar kesinleşmez; infaz genel kural olarak bekler. Ancak yakalama–tutuklama kararı varsa ayrı değerlendirilir.
S: HAGB varken itiraz etmemiştim; şimdi istinaf olur mu?
C: Evet. HAGB açıklanınca dosya “hüküm” halini aldı; bu aşamada yol istinaftır.
S: Denetim süresinde taksirli bir trafik kazası yaptım; bu “yeni kasıtlı suç” mudur?
C: Değildir. Kasıt–taksir ayrımı kritiktir; bu savunmayı mutlaka somutlayın.
S: Zararın çoğunu ödedim, kalanını da duruşmadan önce kapattım.
C: Telafi, “uzatma/ek yükümlülük” veya lehe bireyselleştirme için güçlü zemindir.

11) Sonuç – Özet paragraf (dilekçeye uygun)

HAGB’nin açıklanmasıyla dosya, tam teşekküllü bir mahkûmiyet hükmüne dönüşür ve artık itiraz değil istinaf (ve koşulları varsa temyiz) yolu açıktır. İstinafta odak; açıklama şartlarının oluşup oluşmadığı, usul güvenceleri, somut ve bireyselleştirilmiş gerekçe, telafi–mazeret ve lehe bireyselleştirme başlıklarındadır. Süre yönetimi, doğru merci seçimi ve belgelendirme, sonucun kaderini belirler. Açıklama kaçınılmaz görünse bile, çevirme–erteleme–taksit–infaz planı talepleriyle zararı asgariye indirmek mümkündür.

Ada Ceren KENDİGELEN

gerekçe, HAGB istinaf, HAGB itiraz, hükmün açıklanması, infazın durması, kanun yolları, lehe uygulama

Single Blog Title