Temyiz Başvurusunun “Esastan Reddine” (Onama) veya “Düzelterek Onama” Kararları

Yargıtay’ın temyiz incelemesi sonunda verdiği iki temel “olumlu” karar türü vardır:

1. Esastan ret (onama): İlk derece/istinaf kararı hukuka uygun bulunur ve aynen bırakılır.

2. Düzelterek onama: Hüküm esas itibarıyla doğrudur; ancak bozmayı gerektirmeyen sınırlı/maddi/usulî bir hata vardır. Yargıtay bu yanlışı kendisi düzeltir ve kararı onayarak kesinleştirir.

Bu makalede, her iki kararın hukuki niteliği, şartları, farkları, uygulamadaki etkileri, aleyhe bozma yasağı ile ilişkisi, infaz ve kesinleşme sonuçları, pratik senaryolar ve stratejik öneriler ayrıntılı şekilde ele alınmaktadır.

---

1) Temyiz incelemesinin çerçevesi: Neyi, nasıl denetler?

• Temyiz, Yargıtay’ın hukuka uygunluk denetimidir. Kural olarak delil tartışması ve olay değerlendirmesi yapılmaz; bunlar istinafın alanıdır.

• Yargıtay şu eksenlerde bakar: görev–yetki, usul kuralları, hükmün gerekçesi, kanunun doğru uygulanması, aleyhe bozma yasağı, savunma hakkı ve kamu düzeni.

Bu çerçevede Yargıtay, “bozma” eşiğini bulmayan, fakat kayıtlara geçmiş bir maddi/sayısal/biçimsel hatayı görürse düzelterek onamayı; hiçbir hukuka aykırılık görmüyorsa **esastan ret (onama)**yı tercih eder.

---

2) Esastan ret (onama) kararı

2.1. Tanım ve hukuki nitelik

Onama, temyize konu kararın tamamının veya temyize konu edilen kısmının hukuka uygun bulunmasıdır. Yargıtay, hükmü değiştirmeden olduğu gibi bırakır.

2.2. Esastan ret için tipik koşullar

• Usul ve hukuk kurallarına uyulmuş,

• Gerekçe yeterli, delil–hüküm irtibatı kurulmuş,

• Savunma hakkına saygı gösterilmiş,

• Kanun maddeleri doğru uygulanmış olmalıdır.

2.3. Sonuç ve etkiler

• Karar kesinleşme yönünde ilerler; temyize açık bir başka yol yoksa kesinleşir ve infaza geçilir.

• Ceza yargılamasında aleyhe bozma yasağına zaten gerek kalmaz; çünkü onamada sanığın durumu ağırlaşmaz.

• Hukuk yargılamasında onama, hükmün hukuka uygunluğunu tescil eder; kararın icrası önündeki temyiz engelini kaldırır.

2.4. Avantaj–dezavantaj

• Yargı birliği ve öngörülebilirlik sağlar.

• Ancak bariz ama “bozma eşiğini” aşmayan ufak yanlışlıklar onamada dokunulmadan kalır; bunun çözümü “düzelterek onama”dır.

---

3) Düzelterek onama kararı

3.1. Tanım

Düzelterek onama, hükmün özüne dokunmadan, bozmayı gerektirmeyen açık ve sınırlı bir yanlışı Yargıtay’ın bizzat düzelterek kararı onamasıdır. Amaç, yargılamayı geri göndermeden hızlı ve isabetli bir sonuç elde etmektir.

3.2. Düzeltilen tipik hatalar (örnekler)

• Maddi/sayısal hata: Gün hesabı, artırım–indirim oranlarında basit aritmetik yanlış.

• Yazım–terim hataları: Suç maddesinin alt bendi yanlış yazılmış; hükümde rakam–yazı çelişkisi.

• Gerekçe–hüküm uyumsuzluğu: Gerekçede doğru madde, hüküm fıkrasında sehven başka madde zikri.

• Hükmün sonuç bölümünde açık kaydırma: Erteleme/tecil ibaresinin sehven düşmemesi, TCK madde numarasının yanlış kaydı gibi.

Önemli: Yargıtay, esasa etkili ve “çizgiyi aşan” bir hatayla karşılaşırsa bozma yoluna gider; “düzelterek onama” esasa değil, biçime veya açık/mekanik nitelikteki yanlışa yöneliktir.

3.3. Sonuç ve etkiler

• Hata Yargıtay tarafından giderilir, dosya geri gitmeden kesinleşme gerçekleşir.

• Yargı ekonomisi ve makul sürede yargılama hedeflerine hizmet eder.

• Ceza dosyalarında aleyhe bozma yasağı dikkate alınır: yalnız sanık lehine başvuru varsa ağırlaştırma doğuracak bir “düzeltme” yapılamaz.

---

4) Onama – düzelterek onama ayrımı: Hızlı kıyas

---

5) Ceza yargılaması bakımından kritik noktalar

5.1. Aleyhe bozma yasağı

• Yalnız sanık lehine temyiz varsa, sanığın durumu ağırlaştırılamaz.

• Bu kural düzelterek onamada da geçerlidir: düzeltme aleyhe sonuç doğuracaksa yapılamaz; böyle bir ihtiyaç doğuyorsa bozma gündeme gelir (ve o da yasağa takılabilir).

5.2. Kamu düzeni ve re’sen gözetim

• Temyiz dilekçesinde gerekçe bulunmasa bile, Yargıtay kamu düzenine ilişkin aykırılıkları kendiliğinden dikkate alır (görev–yetki, mutlak savunma hakkı ihlali, kesin hukuka aykırılık).

• Bu hallerde çoğu kez onama değil, bozma veya düzelterek onama gündeme gelir.

5.3. İnfaz ve kesinleşme

• Onama ve düzelterek onama kararları, temyiz yolu tükendiyse kesinleşme ve infaz aşamasını tetikler.

• Lehe değişiklikler (ör. gün hesabında düşme) düzeltilmiş hükme göre infaz edilir.

---

6) Hukuk yargılaması (HMK) bakımından dikkat edilmesi gerekenler

6.1. Sebeple bağlı inceleme ve onama

• Hukuk davalarında Yargıtay çoğunlukla gösterilen temyiz sebepleriyle bağlı inceleme yapar; bu sebepler bozma eşiğini aşmıyorsa onama kararı verir.

• Kesinlik sınırları ve temyize elverişlilik ön incelemede ayrıca dikkate alınır.

6.2. Düzelterek onama uygulaması

• Yanlış hüküm fıkrası numarası, hesap hatası, açık yazım hatası gibi bozmasız giderilebilir yanlışlar düzeltilerek onanır.

• Taşınır/taşınmazın tanımındaki bariz yazım hataları, faiz türü/başlangıç tarihi gibi küçük kaymalar bu kapsama girebilir.

• Esasa etkili değer tespiti, ispat değerlendirmesi, bilirkişi raporunun yetersizliği gibi hallerde bozma gerekir.

6.3. Kesinleşme ve icra

• Onama ya da düzelterek onama icra kabiliyetini doğrudan etkiler; hükmün icrası “düzeltilmiş–onanmış” metin üzerinden yürütülür.

---

7) Sınır çizgisi: Ne zaman bozma gerekir?

Aşağıdaki tipik örnekler, düzelterek onama yerine bozmayı gerektirme eğilimindedir:

• Delil değerlendirmesi esastan hatalı (tanık beyanı hiç tartışılmamış, hukuka aykırı delille mahkûmiyet, bilirkişi raporu çelişkili).

• Gerekçe yetersizliği/çelişkisi (kararın hangi hukuki sebebe dayandığı anlaşılmıyor).

• Savunma hakkının ağır ihlali (son sözün verilmemesi, zorunlu müdafi olmaması gereken yerde bulunmaması gibi).

• Yanlış nitelendirme sonucu cezanın/sonuç hükmün tümü etkilenmiş.

• Aleyhe sonuç doğurmadan düzeltilemeyecek açık hata (aleyhe bozma yasağına takılır).

---

8) Pratik senaryolar (Ceza ve hukuk)

Senaryo A – Ceza: Gün hesabı hatası

İlk derece 2 yıl 6 ay yerine sehven 2 yıl 8 ay yazdı; istinaf onadı. Yargıtay, temyizde maddi hesap hatasını saptıyor.

• Çözüm: Düzelterek onama. Hükmü 2 yıl 6 ay olarak düzelterek karar onaylanır, dosya geri dönmez.

Senaryo B – Ceza: Hükme esas delil tartışılmamış

Mahkeme, sanığın savunmasını ve lehe tanığı hiç irdelememiş; gerekçede iz yok.

• Çözüm: Bozma. Bu, düzelterek onama sınırını aşar; onama da mümkün değildir.

Senaryo C – Hukuk: Faiz türü sehven “yasal” yazılmış

Sözleşme faizi yerine hüküm fıkrasında yasal faiz yazılmış; gerekçede sözleşme faizi açık.

• Çözüm: Düzelterek onama. Hüküm fıkrası, gerekçeye uygun şekilde düzeltilerek onanır.

Senaryo D – Hukuk: Bilirkişi hesabı kökten sorunlu

Gelir kaybı hesabı yöntem hatalı; delil değerlendirmesi eksik.

• Çözüm: Bozma. Düzelterek onama kapsamını aşar.

Senaryo E – Ceza: Yalnız sanık temyizi

Savcı temyiz etmedi. Yargıtay, aleyhe sonuç doğuracak bir “düzeltme” gerektiğini görüyor.

• Çözüm: Aleyhe bozma yasağı gereği ne onama içinde ağırlaştıran düzeltme yapılabilir ne de aleyhe bozma verilebilir; sanık lehine sonuç gözetilir.

---

9) Stratejik öneriler (avukatlar için)

1. Temyiz dilekçesinde hata tipini sınıflandırın.

   • **“Bozma eşiği”**ni aşan nedenleri ayrı, “düzelterek onama ile giderilebilir” nedenleri ayrı başlıklandırın. Yargıtay’ın işini kolaylaştırmak, başarı şansını artırır.

2. Aleyhe bozma yasağını somutlayın.

   • Yalnız sanık lehine başvuru varsa, aleyhe sonuç doğurabilecek her düzeltme talebinin yasak kapsamına gireceğini açık yazın.

3. Kamu düzeni kartını doğru oynayın.

   • Görev–yetki, hükmün gerekçesizliği, savunma hakkı ihlali gibi hususları ayrı bölümde “re’sen gözetilmesi gereken sebepler” olarak işaretleyin.

4. Hukuk davalarında sebeple bağlılık ilkesini unutmayın.

   • Temyiz sebeplerinizi açık ve özlü yazın; “dilekçe–ek gerekçe” taktiği kullanın (süre tutum + ayrıntılı gerekçe).

5. İnfaz ve icra perspektifiyle yazın.

   • Düzelterek onama halinde infaz/hesap nasıl değişecek? Bu soruya dilekçede cevap verin; “icra kabiliyeti” polemiklerini baştan bitirir.

---

10) SSS – Sık sorulanlar

S1) Yargıtay “onadı”; artık hiçbir şey yapılamaz mı?
Karar genellikle kesinleşir. Ceza yargılamasında istisnai olarak olağanüstü kanun yolları (kanun yararına bozma, başsavcılık itirazı vb.) gündeme gelebilir; hukukta karar düzeltme koşulları varsa denenebilir.

S2) Düzelterek onama aleyhe sonuç doğurabilir mi?
Yalnız sanık lehine temyiz varsa doğuramaz. Hem savcı hem sanık temyiz etmişse, düzeltme aleyhe etki doğurabilir.

S3) Yargıtay ne zaman kendisi düzeltir, ne zaman bozar?
Kural: Esasa etkili yanlışlıklar bozma; açık/biçimsel/mekanik yanlışlıklar düzelterek onama konusudur.

S4) Onama ve düzelterek onama arasındaki farkı karar metninde nasıl anlarım?
Karar sonucunda “ONANMASINA” ibaresi yanında kimi zaman “…şu şekilde DÜZELTİLEREK…” ifadesi geçer. Sadece “onanmasına” ibaresi varsa **esastan ret (onama)**dır.

---

11) Sonuç

• Esastan ret (onama): Yargıtay, temyiz konusu kararı tamamen hukuka uygun bulduğunda başvuruyu reddeder ve hükmü aynen bırakır.

• Düzelterek onama: Bozmayı gerektirmeyen açık ve sınırlı bir yanlış Yargıtay tarafından doğrudan düzeltilir ve karar onaylanır.

• Bozma eşiği aşılıyorsa dosya geri gider; aşılmıyorsa yargı ekonomisi gereği “düzelterek onama” tercih edilir.

• Ceza yargılamasında aleyhe bozma yasağı, hukuk yargılamasında ise sebeple bağlı inceleme ilkesi, bu iki kararın sınırlarını ve sonuçlarını belirleyen temel parametrelerdir.

Bu ayrımlar, temyiz stratejinizi kurgularken “neye odaklanmalı?” sorusuna pratik cevap verir: Bozma mı istersiniz, yoksa düzelterek onama ile hızlı bir düzeltme mi? Dosyanın yararı, süre–maliyet ve infaz etkisi birlikte değerlendirilmelidir.

                                                                                                                                            Ada Ceren KENDİGELEN