Profesyonel Futbolcuların Sözleşmesel Hak ve Yükümlülükleri Türk Borçlar Kanunu ve FIFA Düzenlemeleri Çerçevesinde Bir İnceleme

Giriş

Profesyonel futbol, yalnızca bir spor dalı değil, aynı zamanda milyarlarca dolarlık küresel bir endüstri haline gelmiştir. Bu endüstrinin merkezinde yer alan futbolcular, kulüplerle yaptıkları sözleşmeler aracılığıyla hem sportif hem de mali haklarını güvence altına almaktadır. Ancak futbolcuların sözleşmesel hak ve yükümlülükleri yalnızca ulusal hukuk normlarıyla değil, aynı zamanda FIFA’nın uluslararası düzenlemeleri ile de şekillenmektedir.

Türkiye’de futbolcular ile kulüpler arasındaki sözleşme ilişkileri esasen Türk Borçlar Kanunu (TBK) hükümlerine dayanır. Buna paralel olarak, FIFA’nın Regulations on the Status and Transfer of Players (RSTP) başlıklı düzenlemeleri, uluslararası ölçekte standart kurallar getirir. Bu makalede profesyonel futbolcuların sözleşmesel hak ve yükümlülükleri, hem TBK hem de FIFA düzenlemeleri çerçevesinde ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

I. Futbolcu Sözleşmelerinin Hukuki Niteliği

1. Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde

Türk Borçlar Kanunu’na göre sözleşme, tarafların karşılıklı irade beyanıyla kurulur (TBK m. 1). Futbolcu sözleşmeleri niteliği itibarıyla hizmet sözleşmesi kapsamına girer.

Türk Borçlar Kanunu Madde 394 – Hizmet sözleşmesi, kanunda aksine bir hüküm olmadıkça özel bir şekle bağlı değildir.

Bir kimse, durumun gereklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işi belli bir zaman için görür ve bu iş de işveren tarafından kabul edilirse, aralarında hizmet sözleşmesi kurulmuş sayılır.

Geçersizliği sonradan anlaşılan hizmet sözleşmesi, hizmet ilişkisi ortadan kaldırılıncaya kadar, geçerli bir hizmet sözleşmesinin bütün hüküm ve sonuçlarını doğurur.

Futbolcu, bedensel ve zihinsel emeğini kulübün yararına sunmayı taahhüt ederken, kulüp de ücret ödeme borcu altına girer.

Bununla birlikte klasik hizmet sözleşmelerinden farklı olarak futbolcu sözleşmelerinde;

disiplin hükümleri,
performansa dayalı primler,
uluslararası transfer düzenlemeleri,
sponsorluk yükümlülükleri gibi özel hükümler bulunmaktadır.

2. FIFA Düzenlemeleri Çerçevesinde

FIFA’nın RSTP düzenlemesi, futbolcu sözleşmelerine uluslararası standart kazandırmaktadır. Buna göre:

Profesyonel futbolcularla kulüpler arasında yazılı sözleşme yapılması zorunludur. Hukukumuzda sözleşmeler bakımından şekil serbestisi ilkesi hakimdir (TBK M.12). Profesyonel futbolcu sözleşmeleri bu ilkeye istisna oluşturmaktadır.
Sözleşme süresi 18 yaşını doldurmuş futbolcular için en fazla 5, 18 yaşını doldurmamış futbolcular için en fazla 3 yıl olabilir(Türkiye Futbol Federasyonu profesyonel futbolcuların statüsü ve transferlerin talimatı m.19/2). Her halde ise en az 1 yıl sözleşme süresi belirlenebilir.(1 yılın altındaki sözleşmeler geçici transfer- kiralık transfer gibi istisnai durumlarda yapılabiliyor. Sözleşmeler uygulamada en az 1 yıl süreyle imzalanıyor.)
Tek taraflı fesih, yalnızca haklı sebeplerle mümkündür. Futbolcunun doping kullanımı, kulübün sözleşmede belirtilen ücreti ödememekte ısrarcı olması, spor etiğine aykırı fiillere zorlanması vb. Haklı sebeplere örnek olarak gösterilebilir.
Uluslararası uyuşmazlıklarda FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (DRC) yetkilidir.

II. Profesyonel Futbolcuların Sözleşmesel Hakları

1. Ücret Hakkı

Futbolcunun en temel hakkı, ücretinin zamanında ve tam olarak ödenmesidir. TBK m. 407’ye göre işverenin en önemli borcu, çalışanın ücretini ödemektir. Futbolcu sözleşmelerinde ücret; maaş, maç başı ödeme, başarı primi, imza parası ve sponsorluk gelirinden pay gibi kalemleri içerebilir.

FIFA da kulüplerin ücret ödeme yükümlülüğünü denetler. Ödenmeyen ücretler, futbolcuya sözleşmeyi haklı sebeple feshetme hakkı verir.

2. Sağlık ve Sigorta Hakkı

Profesyonel futbol, sakatlık riski yüksek bir spordur. Bu nedenle kulüplerin futbolcular için sigorta yaptırmaları hem TBK’nin işçinin kişiliğini koruma yükümlülüğü (TBK m. 417) hem de FIFA düzenlemeleri kapsamında zorunludur.

3. Çalışma ve Antrenman Koşulları

Kulüp, futbolcunun performans gösterebilmesi için gerekli tesisleri, antrenörleri ve sağlık imkanlarını sağlamakla yükümlüdür. Aksi durumda futbolcunun çalışma hakkı engellenmiş olur.

4. Transfer ve Serbest Kalma Hakları

Futbolcu, sözleşmesinin bitiminde serbest kalır ve dilediği kulüple sözleşme imzalayabilir. Ayrıca fesih şartları yerine getirildiğinde, tazminat ödeyerek de serbest kalabilir. Mevcut sözleşmesi devam ederken, serbest kalma bedelini ödeyen kulübede transfer olma imkanı söz konusudur. Sözleşmede belirtilen serbest kalma bedelinin ödenmesi üzerine transfer tamamlanır. FIFA düzenlemeleri, Bosman Kararı sonrası futbolculara geniş serbestlik tanımaktadır.

BOSMAN KARARI NEDİR?

Belçikalı futbolcu Jean-Marc Bosman, 1990’lı yıllarda Belçika’nın RFC Liège kulübünde oynuyordu. Sözleşmesi sona erdiğinde Fransa’nın Dunkerque kulübüne transfer olmak istedi. Ancak o dönemde, sözleşmesi bitmiş olsa bile bir futbolcunun başka bir kulübe transfer olabilmesi için yeni kulübün eski kulübüne bonservis bedeli ödemesi gerekiyordu. RFC Liège bu bedeli talep etti, Dunkerque ödemek istemedi, transfer gerçekleşmedi. Bosman hem kulübüne hem de Belçika Futbol Federasyonu ve UEFA’ya karşı dava açtı. Avrupa Adalet Divanı Bosman lehine karar verdi.

Bosman Kararı, Avrupa futbolunda “serbest oyuncu” (free agent) kavramını doğurdu. Futbolcuların sözleşme süreleri sona erdiğinde kulüplerine bağlı kalmaksızın özgürce hareket etmeleri sağlandı. Kulüpler, futbolcularını ellerinde tutabilmek için daha yüksek maaş ve imza parası teklif etmek zorunda kaldı. Transfer piyasasında futbolcu ücretleri ve menajerlik faaliyetleri büyük ölçüde arttı.

Türk Hukuku ve Bosman Etkisi

Türkiye, AB üyesi olmadığı halde FIFA düzenlemeleri ve TFF talimatları aracılığıyla Bosman Kararı’nın sonuçlarını uygulamaktadır. Günümüzde:

Sözleşmesi biten futbolcular serbest kalır.
AB vatandaşları için yabancı oyuncu sınırlaması getirilemez (AB üyesi ülkeler arasında geçerlidir).
Türkiye’de ise yabancı futbolcu kontenjanı TFF tarafından belirlenir, ancak AB hukuku doğrudan bağlayıcı değildir.

5. Savunma ve Disiplin Sürecine Katılma Hakkı

Futbolcular kulüplerden disiplin cezası aldıklarında savunma haklarını kullanabilirler. Bu süreç, adil yargılanma ilkesi çerçevesinde yürütülmelidir. Adil yargılanma ilkesi, bireyleri eşit ve hukuka uygun bir şekilde yargılanma güvencesi altına alan temel bir insan hakkıdır. Hukukun korunması ve adaletin sağlanması için hayati öneme sahiptir.

III. Profesyonel Futbolcuların Sözleşmesel Yükümlülükleri

1. Antrenman ve Müsabakalara Katılma

Futbolcu, kulübün belirlediği antrenman programına katılmak ve müsabakalarda forma giymekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi, sözleşmeye aykırılık teşkil eder. Bu durum oyuncunun sözleşmede belirtilen ilgili tazminat cezasını ödemek zorunda kalmasına veya sözleşmenin tek taraflı feshine kadar gidebilen ciddi bir sözleşme ihlalidir. Sakatlık, hastalık, psikolojik rahatsızlıklar ve kulüpten alınan izinler bu ihlaller kapsamına girmez.

2. Profesyonel Davranış Yükümlülüğü

Futbolcular, kulüp disiplin talimatına ve federasyon kurallarına uymalıdır. Doping kullanımı, şike veya yasa dışı bahis faaliyetleri, sözleşmenin ağır ihlali olarak kabul edilir. Bu durum, TCK hükümlerince hapis ve TBK hükümlerince maddi ,manevi tazminata katlanma yükümlülüğü yükleyebilir.

3. Kulübün İmajını Korumak

Futbolcuların sosyal medya paylaşımları, medya demeçleri ve özel yaşamlarındaki davranışları kulübün marka değerini etkileyebilir. Bu nedenle sözleşmelerde imajı koruma maddeleri yer alır.

4. Rekabet Etmeme ve Gizlilik

Kulübe ait sırların ifşa edilmemesi, rakip kulüple gizli görüşmeler yapılmaması futbolcunun yükümlülükleri arasındadır.

IV. Futbolcu Sözleşmelerinin Sona Ermesi

1. Sürenin Dolması

Süreli sözleşmelerde, sözleşmenin bitiminde taraflarca yenilenmemesi halinde ilişki sona erer.

2. Karşılıklı Anlaşma ile Fesih

Tarafların ortak iradesiyle sözleşme her zaman sona erdirilebilir. Bu durumda genellikle tazminat gündeme gelmez.

3. Haklı Sebeple Fesih

Hem TBK hem de FIFA düzenlemeleri uyarınca haklı sebeplerin varlığı halinde futbolcu veya kulüp sözleşmeyi tek taraflı feshedebilir. Örneğin:

Ücretin ödenmemesi,
Futbolcunun uzun süreli sakatlığı,
Disiplin kurallarının ağır ihlali.

4. Haksız Fesih

Haklı sebep olmaksızın yapılan fesih, tazminat sorumluluğunu doğurur. FIFA DRC, tazminatın belirlenmesinde sözleşme süresi, futbolcunun yeni kulüpten elde ettiği gelir ve sportif kariyere etkileri gibi faktörleri dikkate alır.

V. Uyuşmazlıkların Çözümü

1. Türkiye’de Uyuşmazlık Çözümü

Türkiye Futbol Federasyonu bünyesindeki Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (UÇK), futbolcu-kulüp arasındaki ihtilafları çözer. UÇK kararlarına karşı Tahkim Kurulu’na başvuru mümkündür.

2. FIFA Uyuşmazlık Çözüm Kurulu

Uluslararası transferlerde FIFA DRC yetkilidir. DRC’nin kararlarına karşı İsviçre’de bulunan CAS (Court of Arbitration for Sport) nezdinde itiraz edilebilir.

VI. Güncel Sorunlar ve Uygulamada Karşılaşılan Problemler

Geç ödenen ücretler: Türkiye’de birçok kulüp mali sorunlar nedeniyle futbolcuların ücretlerini zamanında ödeyememektedir.
Menajerlik sözleşmeleri: FIFA’nın yeni düzenlemeleri menajerlerin komisyon oranlarını sınırlamış ve futbolcu haklarını güçlendirmiştir.
Doping ve disiplin ihlalleri: Futbolcuların yükümlülükleri arasında en kritik alanlardan biridir. İhlaller hem sözleşmesel hem de cezai yaptırımlar doğurur.
Sosyal medya kullanımı: Günümüzde futbolcu-kulüp ilişkilerinde en çok sorun çıkaran alanlardan biri haline gelmiştir.

Sonuç

Profesyonel futbolcuların sözleşmesel hak ve yükümlülükleri, hem Türk Borçlar Kanunu’nun genel sözleşme hükümleri hem de FIFA düzenlemeleri ile belirlenmektedir. Futbolcular ücret, sağlık, sigorta, transfer ve savunma haklarına sahip oldukları gibi; disiplin kurallarına uyma, kulübün imajını koruma ve profesyonel davranış sergileme yükümlülükleri altındadır.

Uyuşmazlıkların çözümünde hem ulusal (TFF UÇK ve Tahkim Kurulu) hem de uluslararası (FIFA DRC ve CAS) mekanizmalar devreye girmektedir. Bu yönüyle spor hukuku, futbolcuların haklarını güvence altına alırken kulüplerin yükümlülüklerini de netleştirmektedir.

Single Blog Title