Poliçede kabul ve protesto yapılmazsa alacaklı ile borçlu bakımından ne sonuç doğar?
Giriş
Poliçe, kambiyo senetleri arasında en çok kullanılan araçlardan biridir. Türk Ticaret Kanunu (TTK) poliçeye ilişkin düzenlemelerde, ticari hayatın güvenliğini sağlamak için sıkı şekil şartları ve takip prosedürleri öngörmüştür. Bu bağlamda poliçede kabul ve protesto kurumları, alacaklının hakkını güvence altına almak ve borçlular arasındaki sorumluluk zincirini açıkça belirlemek için son derece önemlidir.
Bu makalede, poliçede kabul ve protesto yapılmamasının alacaklı (hamil) ve borçlular (keşideci, cirantalar, muhatap) bakımından doğuracağı hukuki sonuçlar ayrıntılı olarak incelenecek, ardından kurgusal bir olay üzerinden somutlaştırılacaktır.
Poliçenin Hukuki Niteliği
Poliçe, keşidecinin muhataba hitaben, belirli bir meblağın belirli bir zamanda lehtara veya emrine ödenmesini emrettiği kambiyo senedidir. Üç taraflıdır:
-
Keşideci (düzenleyen): Poliçeyi düzenleyen kişidir.
-
Muhatap (drawee): Poliçenin üzerine keşide edildiği ve ödemeyi yapması beklenen kişidir.
-
Lehtar/Hamil: Poliçeden yararlanan kişidir.
Poliçe, ciro edilebilir ve bu sayede ticari hayatta kolaylıkla el değiştirebilir. Ancak geçerliliği ve takip edilebilirliği kabul ve protesto süreçlerine bağlıdır.
Kabulün Önemi
Kabul, poliçenin muhatap tarafından imzalanarak ödeme borcunun üstlenilmesidir.
-
Kabul edilirse: Muhatap asıl borçlu olur. Hamil doğrudan muhataptan ödeme talep edebilir.
-
Kabul edilmezse: Muhatap sorumlu olmaz. Hamil, keşideciye ve cirantalara başvurmak zorundadır.
Kabulün Yapılmamasının Sonuçları
-
Muhatap poliçe borçlusu haline gelmez.
-
Hamil, muhatap dışında kalan borçlulara (keşideci, cirantalar) yönelmek durumunda kalır.
-
Hamilin haklarını koruyabilmesi için kabul edilmemenin protesto edilmesi gerekir.
Protestonun Önemi
Protesto, poliçenin kabul edilmediğini veya ödenmediğini resmi olarak tespit eden noter işlemdir. Protesto, hamilin rücu haklarını koruması için kritik bir prosedürdür.
Protesto Yapılmamasının Sonuçları
-
Hamil, cirantalara ve avalistlere karşı rücu hakkını kaybeder.
-
Protesto yapılmamışsa, hamil yalnızca keşideciye ve kabul etmiş muhataba başvurabilir.
-
Bu durum alacaklının tahsil imkânlarını daraltır, ciranta zinciri işlevsiz hale gelir.
Alacaklı (Hamil) Açısından Sonuçlar
-
Kabul yapılmazsa → Muhatapla doğrudan ilişki kurulamaz.
-
Protesto yapılmazsa → Hamil, cirantalara ve avalistlere başvuramaz, yalnızca keşideciye veya kabul etmiş muhataba başvurabilir.
-
Hamilin alacağını tahsil etme güvencesi zayıflar, kambiyo senedinin sağladığı hızlı tahsil imkânı büyük ölçüde kaybolur.
Borçlular Açısından Sonuçlar
1. Muhatap
-
Kabul etmemişse sorumlu değildir.
-
Kabul etmişse, protesto yapılmasa da muhatap doğrudan borçlu olmaya devam eder.
2. Keşideci
-
Protesto yapılmamış olsa bile hamil doğrudan keşideciye başvurabilir.
-
Keşideci, poliçenin en nihai borçlusu olarak sorumluluğunu kaybetmez.
3. Cirantalar ve Avalistler
-
Protesto yapılmazsa, cirantalar ve avalistler sorumluluktan kurtulurlar.
-
Bu nedenle hamilin rücu hakkını kaybetmemesi için protesto yapılması zorunludur.
Kurgusal Olay
Olay:
“Alpha Tekstil Ltd. Şti.”, “Beta İnşaat A.Ş.”ye 750.000 TL bedelli poliçe keşide etmiştir. Poliçe, muhatap “Gamma Sanayi A.Ş.” üzerine düzenlenmiştir. Poliçede vade geldiğinde Gamma Sanayi’den ödeme beklenmektedir. Ancak Gamma Sanayi poliçeyi kabul etmemiştir. Hamil olan Delta Gıda Ltd. Şti. vade geldiğinde ödeme talep etmiş, ödeme yapılmayınca protesto düzenletmemiştir.
Hukuki Değerlendirme:
-
Kabul yapılmadığı için Gamma Sanayi poliçe borçlusu olmaz.
-
Protesto yapılmadığı için Delta Gıda, cirantalara ve avalistlere başvuru hakkını kaybeder.
-
Delta Gıda yalnızca keşideci Beta İnşaat’a karşı alacağını ileri sürebilir.
-
Bu durumda hamil, sorumluluk zincirinin en önemli unsurlarından olan cirantalara başvuru hakkını kaybetmiş, alacağın tahsili güçleşmiştir.
Sonuç:
Delta Gıda, zamanında protesto yapmadığı için ciddi bir hak kaybına uğramış, yalnızca keşideciye yönelmek zorunda kalmıştır. Eğer Beta İnşaat’ın mali durumu kötü ise alacağın tahsili oldukça zora girecektir.
Uygulamada Sık Görülen Hatalar
-
Kabul işleminin önemsiz görülmesi ve yapılmaması.
-
Protestonun süresinde yapılmaması.
-
Protestonun noter dışında yapılan yazışmalarla ikame edilebileceğinin sanılması.
-
Hamilin, cirantalara başvurabileceğini zannederek süreleri kaçırması.
Sonuç
Poliçede kabul ve protesto, sadece şekli formaliteler değil, alacaklının haklarını güvence altına alan hayati prosedürlerdir.
-
Kabul yapılmazsa, muhatap borçlu olmaz; hamil yalnızca keşideciye ve cirantalara yönelir.
-
Protesto yapılmazsa, hamil cirantalara ve avalistlere karşı haklarını kaybeder, yalnızca keşideciye ve varsa kabul etmiş muhataba başvurabilir.
Dolayısıyla poliçenin düzenlenmesi ve takibinde profesyonel destek alınmalı, özellikle protesto süreleri titizlikle takip edilmelidir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
