Bono Düzenlerken Zorunlu Unsurlar Nelerdir, Eksiklik İptal Sebebi Midir?
1. Giriş
Ticari hayatın güvenliği ve alacak-borç ilişkilerinin ispatı bakımından kambiyo senetleri çok önemlidir. Bu senetlerin en çok kullanılan türlerinden biri bonodur. Bono, kanunda belirtilen şekil şartlarına sıkı sıkıya bağlı bir kıymetli evraktır. Diğer adi borç senetlerinden en büyük farkı, kambiyo senetlerine özgü hızlı takip imkânı sağlamasıdır.
Bu nedenle, bonoda bulunması gereken zorunlu unsurların eksiksiz yazılması büyük önem taşır. Aksi halde, senet bono niteliğini kaybeder ve sıradan bir adi senet haline gelir.
2. Bononun Tanımı ve Özellikleri
-
Bono, düzenleyenin imzasıyla belirli bir meblağı lehtara veya onun emrine, belirli bir vadede veya görüldüğünde, kayıtsız ve şartsız ödeyeceğini taahhüt ettiği bir kambiyo senedidir.
-
TTK’ya göre bono, emre yazılı senet niteliğindedir. Yani ciro yoluyla devredilebilir.
-
Bono, tek taraflı irade beyanı ile doğar. Düzenleyen, alacaklıya karşı borç ikrarında bulunur.
3. TTK m. 776’ya Göre Zorunlu Unsurlar
3.1. Senedin Metninde “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” İbaresinin Bulunması
-
Senet, hangi dilde yazılırsa yazılsın, “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini içermelidir.
-
Bu ibarenin bulunmaması halinde, senet kambiyo senedi olmaz.
3.2. Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödeme Vaadi
-
Bedelin miktarı kesin olarak yazılmalı ve şarta bağlanmamalıdır.
-
Örneğin, “satış sözleşmesi gerçekleşirse ödenecektir” gibi kayıtlar bonoyu geçersiz kılar.
3.3. Lehtarın Adı-Soyadı veya Unvanı
-
Senedin kime ödeneceği mutlaka yazılmalıdır.
-
Lehtar gösterilmemişse, senet “hamiline” düzenlenmiş sayılmaz; geçersiz olur.
3.4. Ödeme Yeri
-
Senette ödeme yeri mutlaka belirtilmelidir.
-
Ancak, yazılmamışsa TTK tamamlayıcı hüküm koymuştur: Düzenleyenin adı yanında yazılı yer, ödeme yeri sayılır.
3.5. Düzenlenme Yeri ve Tarihi
-
Düzenlenme tarihi, vadeyi ve zamanaşımı sürelerini belirlemede önemlidir.
-
Düzenlenme yeri yazılmamışsa, düzenleyenin adı yanında yazılı yer, düzenlenme yeri sayılır.
3.6. Düzenleyenin İmzası
-
Asıl borçlunun imzası olmazsa, bono hükümsüzdür.
-
İmzanın el yazısıyla atılması gerekir; mühür veya kaşe geçerli değildir.
4. Eksikliklerin Hukuki Sonuçları
4.1. Geçersizlik Sonucu Doğuran Eksiklikler
-
“Bono” ibaresinin yokluğu,
-
Düzenleyenin imzasının bulunmaması,
-
Kayıtsız ve şartsız ödeme vaadinin olmaması,
-
Belirli bir meblağın yazılmaması.
Bu hallerde senet kambiyo senedi sayılmaz.
4.2. Tamamlanabilir Eksiklikler
-
Ödeme yeri ve düzenlenme yerinin eksikliği, TTK hükümleriyle tamamlanır.
-
Ancak, düzenlenme tarihi eksikse, senet bono olmaz.
5. Kurgusal Olayın Ayrıntılı İncelenmesi
Olay:
“Delta Tekstil A.Ş.”, “Omega İnşaat Ltd. Şti.”ye 1.000.000 TL bedelli kumaş satışı yapar. Ödemeyi garanti altına almak için Omega İnşaat adına yetkili müdür bir bono düzenler. Ancak:
-
Senedin üst kısmında “ödeme taahhüdü” yazılıdır, “bono” kelimesi yoktur.
-
Ödeme yeri yazılmamıştır.
-
Düzenlenme yeri ve tarihi yazılıdır.
-
İmza vardır.
Hukuki Analiz:
-
“Bono” kelimesi bulunmadığından, bu senet kambiyo senedi değildir.
-
Ödeme yeri eksikliği tek başına geçersizlik doğurmaz; düzenleyenin adresi ödeme yeri sayılır.
-
Alacaklı Delta Tekstil, bu senedi icra dairesinde kambiyo senetlerine mahsus icra takibi yoluyla tahsil edemez. Ancak, adi borç senedi gibi kabul edilip genel mahkemelerde dava açabilir.
Sonuç:
Eksiklik nedeniyle, senedin en büyük avantajı olan hızlı takip imkânı ortadan kalkmıştır. Alacaklı daha uzun ve masraflı bir yargılama sürecine mahkûm kalacaktır.
6. Uygulamada Sık Yapılan Hatalar
-
Senette “bono” kelimesi yerine “ödeme senedi” veya “taahhütname” yazılması.
-
Tarih bölümünün boş bırakılması.
-
Lehtarın tam unvanının yazılmaması.
-
Bedelin hem rakamla hem yazıyla gösterilmemesi (karışıklık yaratır).
-
Yetkisiz kişilerin şirket adına imza atması.
7. Bono Eksikliklerinde İptal Meselesi
Burada iki farklı kavram karıştırılmaktadır:
-
Geçersizlik: Unsurları taşımayan bir senet, baştan itibaren bono sayılmaz. Bu, iptal değil doğrudan hükümsüzlüktür.
-
Zayi ve iptal davası: Geçerli bir bono kaybolmuş veya çalınmışsa, mahkeme kararıyla iptali mümkündür.
Eksiklik nedeniyle geçersizlik halinde iptal davasına gerek yoktur; mahkeme zaten senedi adi senet sayar.
8. Değerlendirme ve Sonuç
Bono, ticari hayatta en sık başvurulan güvencelerden biridir. Ancak, şekil şartlarına bağlılığı nedeniyle düzenlenirken büyük dikkat gerektirir. Eksiklikler, çoğu zaman alacaklının kambiyo hukukunun sağladığı pratik takip yollarından mahrum kalmasına yol açar.
Sonuç olarak;
-
Bono düzenlenirken TTK m. 776’ya uygunluk titizlikle sağlanmalıdır.
-
Özellikle “bono” ibaresi ve imza olmazsa olmazdır.
-
Eksikliklerin alacaklıya doğrudan zarar vereceği unutulmamalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
