Oturma Hakkı Nedir? Türk Hukukunda Kavramsal Çerçeve ve Uygulamadaki İşlevi
Oturma Hakkı Nedir? Türk Hukukunda Kavramsal Çerçeve ve Uygulamadaki İşlevi
1. Giriş
Türk Medeni Hukuku’nda sınırlı aynî haklar arasında yer alan oturma hakkı, bireylerin özellikle barınma ihtiyacını güvence altına almak için öngörülmüş önemli bir kurumdur. Oturma hakkı (habitation), kişiye başkasına ait bir taşınmazın tümünü veya bir bölümünü konut olarak kullanma yetkisi tanır.
Modern hukuk sistemlerinde temel insan hakları arasında sayılan “konutta barınma hakkı”, özel hukukta oturma hakkı aracılığıyla somutlaşır. Özellikle aile bireylerinin korunması, yaşlıların barınma ihtiyaçlarının güvence altına alınması, bağış ve vasiyetlerle sağlanan sosyal amaçlı düzenlemeler bu hakkın uygulama alanlarını oluşturur.
2. Kavramsal Çerçeve
2.1. Tanım
TMK m. 823’e göre oturma hakkı, kişiye başkasına ait taşınmazda konut olarak yararlanma yetkisi verir.
2.2. Hukuki Niteliği
-
Sınırlı aynî hak niteliğindedir.
-
Şahsa bağlıdır: Devredilemez, mirasçılara geçmez.
-
Tapuya tescil edilirse üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir.
3. Oturma Hakkının Kuruluşu
3.1. İradi Kuruluş
-
Resmî senet ve tapuya tescil yoluyla kurulur.
-
Bağış, satış veya vasiyetname ile öngörülebilir.
3.2. Kanundan Doğan Kuruluş
-
Aile konutu şerhi veya intifa hakkı gibi bazı durumlarda fiilen oturma hakkı doğabilir.
3.3. Mahkeme Kararıyla Kuruluş
-
Boşanma veya nafaka davalarında eşlerden birine konutta oturma hakkı tanınabilir.
4. Oturma Hakkının Kapsamı
4.1. Konut Olarak Kullanım
Hak sahibi, taşınmazı sadece konut olarak kullanabilir.
-
Ticari faaliyet yapamaz.
-
Alt kiraya veremez.
4.2. Aile Bireyleri
Hak sahibi eşi ve çocuklarıyla birlikte oturabilir.
4.3. Hak ve Borçlar
-
Hak sahibi: Konutu konut amacına uygun kullanmak, bakımını yapmak.
-
Malik: Hakkın kullanımına engel olmamak.
5. Oturma Hakkının Sona Ermesi
5.1. Sürenin Dolması
Süreli oturma hakkı sona erdiğinde terkin edilir.
5.2. Hak Sahibinin Ölümü
Oturma hakkı şahsa bağlı olduğundan mirasçılara geçmez.
5.3. Feragat
Hak sahibi resmî senetle feragat edebilir.
5.4. Amaca Aykırılık
Konutu ticari amaçla kullanırsa malik fesih davası açabilir.
6. Uygulama Alanları
6.1. Aile Hukukunda
-
Boşanma sonrası eşe konutta oturma hakkı tanınabilir.
-
Çocukların barınma ihtiyacı için düzenlenebilir.
6.2. Miras Hukukunda
-
Vasiyetname ile eşe ömür boyu oturma hakkı tanınabilir.
-
Bağışlarda yaşlı ebeveyn için sıkça kullanılır.
6.3. Sosyal Amaçlı Düzenlemeler
-
Özellikle aile bireylerinin korunması için bağışlarda tercih edilir.
7. Uygulamadaki Sorunlar
-
Sınırların Belirsizliği: Konut olarak kullanım sınırı zaman zaman aşılmakta.
-
Malik ile Çatışma: Malik ile hak sahibi arasında bakım, masraf ve kullanım sorunları doğabiliyor.
-
Üçüncü Kişilere Devredilememe: Hak sahibinin hakka ekonomik değer kazandırması mümkün değil.
-
Tespit Sorunları: Tapu kaydı ve fiili kullanım arasında farklılıklar yaşanabiliyor.
8. Çözüm Önerileri
-
Oturma hakkının kapsamı ve sınırları daha açık düzenlenmeli.
-
Malik ile hak sahibi arasındaki masrafların paylaşımı kanunda netleştirilmeli.
-
Tapu kayıtlarının dijitalleşmesiyle fiili durum ve kayıtlar uyumlu hale getirilmeli.
9. Sonuç
Oturma hakkı, özellikle aile bireylerini koruma işleviyle Türk hukukunda önemli bir kurumdur. Ancak uygulamada kapsam belirsizliği, malik-hak sahibi çatışması ve ekonomik değer sorunları sebebiyle tartışmalı alanlar vardır.
Gelecekte yapılacak düzenlemelerle oturma hakkının sosyal işlevi güçlendirilmeli, özellikle aile ve miras hukukundaki rolü daha etkin hale getirilmelidir.
About Post Author
