Adi Ortaklık Nedir?

Adi Ortaklık Nedir, Nasıl Kurulur? Şartlar, Sözleşme, Yönetim ve Tasfiye (TBK m. 620–645)

1) Giriş ve Hukuki Çerçeve

Adi ortaklık; iki veya daha fazla kişinin, emeklerini ve/veya malvarlığı değerlerini ortak bir amaca ulaşmak için birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmesel birlikteliktir. Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) 620–645. maddeler arasında düzenlenir. En belirgin özelliği, tüzel kişiliğinin bulunmamasıdır. Bu nedenle, dış ilişkilerde ortaklığın değil, ortakların bizzat kendileri ön plana çıkar; borç ve sorumluluk rejimi ortaklar üzerinden kuruludur.

Adi ortaklık, kanunla şekli ve türleri belirlenmiş ticaret şirketlerinden (örneğin anonim/limited) ayrılır. Eğer bir birliktelik, kanunda öngörülen ticaret şirketi türlerinden birinin ayırt edici niteliklerini taşımıyorsa; kural olarak adi ortaklık hükümleri uygulanır. Uygulamada proje bazlı iş birlikleri, kısa süreli ortak girişimler, serbest meslek ortaklıkları ve tek işlik konsorsiyum benzeri yapılar sıkça adi ortaklık olarak kurulur.

2) Kuruluş Şartları ve Zorunlu Unsurlar

Adi ortaklığın kurulabilmesi için aşağıdaki maddi unsurların birlikte gerçekleşmesi gerekir:

En az iki kişi: Gerçek veya tüzel kişiler ortak olabilir.
Ortak amaç: Ekonomik bir hedef, belirli bir eser/işin tamamlanması, proje geliştirme gibi somut ve ulaşılabilir bir amaç.
Katılım (sermaye) payı: Nakit, mal, hak, know-how, emek/mesai ve hatta müşteri ağı gibi değerler katılım payı olabilir.
Kazanç ve zarara katılma iradesi: Esas itibarıyla kâr ve zarar paylaşımı ortaklığın çekirdeğidir. Sözleşmede oran serbestçe belirlenebilir; ancak bir ortağın tamamen zararsız kılınması hukuki dengeyle bağdaşmaz (pay farklılaştırması mümkündür; zarardan mutlak muafiyet öngörülmemelidir).

Şekil: TBK sisteminde adi ortaklık kural olarak özel bir şekle tabi değildir. Bununla birlikte, ispat ve delil sorunları nedeniyle yazılı sözleşme yapılması uygulamada fiilen zorunludur. Yazılı metin, uyuşmazlıkları ciddi ölçüde azaltır ve delil yükünü yönetilebilir kılar.

3) Sözleşmenin Yazılı Yapılmasının İspat Açısından Önemi

Her ne kadar kanun emredici bir şekil şartı öngörmese de, uyuşmazlıklarda delil rejimi belirleyici olur. E-posta yazışmaları, ödeme talimatları, ortak karar tutanakları ve faturalar tek başına çoğu zaman yeterli delil gücüne ulaşmaz. Bu nedenle:

Ortaklığın amaç, katkı payları, kâr/zarar oranları, yönetim ve temsil usulleri, fesih ve tasfiye planı mutlaka yazılı düzenlenmelidir.
Ortak kararlar için düzenli tutanak sistemi kurulmalı, imzalı ve tarihli belgeler saklanmalıdır.
Banka hareketleri, muhasebe kayıtları ve üçüncü kişilere karşı düzenlenen belgeler ortaklık ilişkisiyle ilişkilendirilerek tutulmalıdır.

4) Adi Ortaklık Sözleşmesinin İçeriği: Zorunlu ve Önerilen Maddeler

Aşağıdaki başlıkların sözleşmede açık ve ölçülebilir şekilde yer alması, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların büyük bölümünü önler:

Tanımlar ve Yorum: “Proje”, “katılım payı”, “net kâr” gibi kavramların açık tanımı.
Amaç ve Faaliyet Konusu: Dar tanım risklidir; kapsam net ama ölçülebilir olsun.
Katılım Payları ve Değerleme: Nakit dışı katkılar (teçhizat, marka, yazılım, emek) için değerleme yöntemi ve koyma zamanı.
Kâr–Zarar Oranları ve Dağıtım Zamanı: Dönem sonu hesaplaşması, yedek akçe politikası, çekişme halinde hesap uzmanı/bilirkişi belirleme usulü.
Yönetim ve Temsil:
- Yönetici ortak/lar, görev tanımı, harcama ve taahhüt limitleri, çift imza koşulu.
- Kredi, teminat, kefalet, rehin gibi yüksek riskli işlemler için oybirliği.
Karar Alma Usulü: Olağan ve olağanüstü karar mekanizması, toplantı/çağrı şekli, nisaplar.
Bilgi Alma, İnceleme ve Denetim: Defter, kayıt ve belgelerin erişimi; bağımsız denetim opsiyonu; raporlama periyotları.
Rekabet Yasağı ve Sır Saklama: Faaliyet süresince ve belirli süre sonrası rekabet yasağı, müşteri bilgilerinin korunması, cezaî şart.
Fikri ve Sınai Mülkiyet: Ortaklık sırasında üretilen kod, tasarım, marka, patent ve veritabanlarının kime ait olacağı; lisanslama modeli.
Bankacılık ve Mali İşleyiş: Ortak hesap kullanımı, harcama onayı, avans ve masraf politikaları, tedarik prosedürleri.
Sigorta ve Risk Yönetimi: Sorumluluk sigortası, işveren sorumluluğu, mesleki sorumluluk.
Süre, Çekilme–Çıkarma, Haklı Sebep: Çekilme/çıkarma prosedürü, ihlal halinde kademeli yaptırımlar, temerrüt ve ıslah.
Sona Erme ve Tasfiye: Tasfiye memuru atanması, bilanço çıkarma yöntemi, dağıtım sırası, tasfiye fazlasının paylaşımı.
Uyuşmazlık Çözümü: Zorunlu arabuluculuk (varsa), tahkim veya yetkili mahkeme, delil sözleşmesi ve iletişim adresleri.

5) Yönetim, Temsil ve Dış İlişkide Sorumluluk

Adi ortaklıkta tüzel kişilik yoktur; bu nedenle dış ilişkide sözleşmeye taraf olanlar ortakların kendileridir. Genel esaslar:

Temsil: Ortaklar, sözleşme ile belirlenen usulde temsil yetkisini kullanır. Uygulamada riskli işlemler için müşterek imza şartı getirilir ve tutar limitleri tanımlanır.
Müteselsil Sorumluluk Eğilimi: Aksi açıkça kararlaştırılmadıkça ve üçüncü kişilere bildirilmedikçe, ortakların dış borçlardan dolayı birlikte ve tam sorumluluk üstlenmeleri beklenir. İç ilişkide fazla ödeyen ortağın diğerine rücu hakkı saklıdır.
Yetki Sınırları: Yönetici ortağın tek başına yapabileceği işlemler ve üst sınırlar belirlenmeli; kredi, kefalet, rehin, ipotek ve taşınmaz tasarrufları için oybirliği aranmalıdır.
Kayıt Düzeni: Fatura, sözleşme, irsaliye ve ödeme akışı temsil yetkisiyle uyumlu yürütülmelidir; aksi hâlde ayıplı temsil ve kişisel sorumluluk riskleri doğabilir.

6) Ortakların Hak ve Borçları

Borçlar:

Katılım payını süresinde ve tam koyma, ortak amaca uygun davranma.
Sadakat ve özen borcu: Rekabet etmeme, güveni kötüye kullanmama, şirket fırsatlarını izinsiz kullanmama.
Yönetim kararlarına uyum, defter ve kayıt düzenine iştirak, masraflara katlanma.

Haklar:

Bilgi alma, kayıt ve belgeleri inceleme, rapor talep etme.
Kâr payı talebi (sözleşmeye göre ara dönem dağıtımı mümkün).
Haklı sebep varsa fesih ve tasfiye talebi; haksız işlemler için tazminat isteme.
İhlal halinde cezaî şart ve zararın tazmini (sözleşmeyle güvenceye alınmalıdır).

7) Vergisel ve Muhasebesel Boyut (Kısa Rehber)

Adi ortaklıklar, faaliyetlerine göre vergi dairesi nezdinde mükellefiyet tesisi gerektirebilir; fatura düzeni, defter tutma ve beyanname süreçleri mali müşavir ile planlanmalıdır. Pratik esaslar:

Kazanç vergilemesi genellikle ortak bazında gerçekleştirilir; ortaklık düzeyinde elde edilen kazanç ortaklara isabet eden oranlarda vergisel sonuç doğurur.
İşin niteliğine göre KDV, stopaj, damga vergisi ve SGK yükümlülükleri doğabilir.
Ortaklar arasında cari hesap işleyişi şeffaf tutulmalı; avansların mahiyeti ve mahsup planı açıkça belgelenmelidir.

Not: Vergisel konular mevzuat ve idari görüşlere duyarlıdır; somut plan için özel danışmanlık alınmalıdır.

8) Üçüncü Kişilerle İlişkiler ve Sorumluluk Yönetimi

Sözleşmeler: Tedarik ve satış sözleşmelerinde temsil yetkisi açık yazılmalı, ek protokoller (SLA, gizlilik, kişisel veri işleme, alt yüklenici onayı) planlanmalıdır.
Haksız fiil ve kusur: Ortaklık faaliyetinden doğan zararlar, işlemi yapan ortağın kişisel kusurunu aşarak diğer ortakları da etkileyebilir; riskli faaliyetlerde sigorta yaptırılması önemlidir.
Alacaklıların takibi: Ortakların şahsi alacaklıları, ortak üzerindeki kâr payı ve tasfiye halinde doğacak tasfiye payı gibi haklara yönelmeye çalışabilir; sözleşmede bu ihtimallere karşı koruyucu hükümler öngörülebilir (örneğin pay devrinde diğer ortak lehine önalım).

9) Ortak Değişiklikleri, Pay Devri ve Yeni Ortak Alınması

Adi ortaklıkta pay devri, tüzel kişilik olmadığından kişiye sıkı sıkıya bağlılık ilkesine tabidir. Bu nedenle:

Pay devri için kural olarak tüm ortakların onayı aranır.
Yeni ortağın katılımı, mevcut sözleşmede ek protokol ile düzenlenmeli; kâr/zarar oranları ve oy nisapları güncellenmelidir.
Ayrılan ortağın geçmişe dönük sorumluluğu ile geleceğe dönük sorumluluğunun sınırları netleştirilmeli; fesih/çekilme halinde hesaplaşma yöntemi ayrıntılı yazılmalıdır.

10) Sona Erme Nedenleri

Adi ortaklık şu sebeplerle sona erebilir:

Süre bitimi veya ortak amacın gerçekleşmesi/gerçekleşememesi
Haklı sebebe dayalı fesih (ağır ihlal, güven sarsılması, faaliyetin imkânsızlaşması vb.)
Çekilme/çıkarma (sözleşmede öngörülen şartlara göre)
Ortaklardan birinin ölümü, kısıtlanması veya iflası
Taraflar arasında oybirliği ile fesih

Sona erme tek başına yeterli değildir; tasfiye yapılmadan hesap kapanmış sayılmaz.

11) Tasfiye Süreci: Adım Adım

Tasfiye, sona erme kararı veya fesih talebi sonrasında zorunlu aşamadır. Sağlıklı bir tasfiye, sonraki yıllarda sürecek davaların önünü keser. Önerilen yol haritası:

Tasfiye Memuru Atanması: Sözleşmede belirlenen kişi/kişiler; yoksa ortaklar anlaşamazsa mahkemece atama istenebilir.
Açılış Bilançosu: Varlık ve borçların envanteri; stok, alacak, dava ve teminatların listesi.
Alacakların Tahsili – Borçların Ödenmesi: Üçüncü kişi borçları kapatılır; çekişmeli alacaklar için dava/ icra stratejisi belirlenir.
Katılım Paylarının İadesi: Ortakların koyduğu nakit ve ayni değerlerin iadesi, mümkün değilse rayiç üzerinden hesapla telafi.
Tasfiye Fazlasının Dağıtımı: Kalan net değer, sözleşmedeki kâr/zarar oranlarına göre paylaştırılır.
Kapanış Raporu ve İbra: Tasfiye memurlarının hesapları ibra edilir, kayıtlar arşivlenir.

#DavaDilekçesi, #TBK, adi ortaklık, borçlar hukuku, istanbulavukat, ortaklık hukuku, tbk620, ticaret hukuku, yargıtay kararları

Single Blog Title