Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararı ve Zincirleme Suç Hükümleri
Ceza muhakemesi sistemimizde hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kurumu, sanıklara ikinci bir şans tanıyan ve ceza adaletini esnekleştiren önemli bir düzenlemedir. Ancak HAGB, tek başına kolay yorumlanabilen bir müessese değildir; özellikle ceza miktarının belirlenmesinde etkili olan zincirleme suç hükümleri (TCK m.43) ile birleştiğinde karmaşık sonuçlar doğurur.
Bu çalışmada, HAGB ile zincirleme suç arasındaki etkileşim incelenecek; özellikle Yargıtay içtihatları, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve doktrindeki tartışmalar ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
HAGB Kurumunun Genel Çerçevesi
CMK m.231’e göre, sanık hakkında iki yıl veya daha az süreli hapis cezası ya da adli para cezası verilmişse, mahkeme bu hükmün açıklanmasını erteleyebilir. HAGB kararı için;
-
Sanığın sabıkasız olması,
-
Mağdurun zararının giderilmesi,
-
Sanığın gelecekte suç işlemeyeceği yönünde kanaat bulunması,
-
Sanığın HAGB’yi kabul etmesi gerekir.
Bu durumda sanık hakkında verilen mahkûmiyet hükmü açıklanmaz, 5 yıl süreyle denetim altına alınır. Süre sorunsuz tamamlanırsa dava düşer.
Zincirleme Suçun Tanımı ve Unsurları (TCK m.43)
Zincirleme suç, TCK m.43’te düzenlenmiştir.
-
Tanım: Bir suç işleme kararı kapsamında, değişik zamanlarda aynı mağdura karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi halinde tek ceza verilir.
-
Artırım: Temel ceza, 1/4’ten 3/4’e kadar artırılır.
-
Amaç: Failin tek bir irade ile işlediği benzer suçların topluca cezalandırılmasıdır.
Örneğin bir kişiye üç ayrı gün hakaret eden sanık, üç ayrı suçtan değil, zincirleme hakaretten tek ceza alır; fakat cezası artırılır.
HAGB ile Zincirleme Suçun Kesiştiği Nokta
HAGB’nin uygulanabilmesi için verilen cezanın iki yılın altında kalması gerekir. Ancak zincirleme suç hükümleri nedeniyle ceza artırıldığında bu sınır aşıldığında HAGB tartışmalı hale gelir.
Sorun: HAGB değerlendirilirken temel ceza mı yoksa artırılmış ceza mı dikkate alınmalıdır?
Yargıtay Kararları
Katı Yaklaşım – Artırılmış Ceza Esas Alınır
Yargıtay’ın çoğu kararında, zincirleme suç nedeniyle artırılmış cezanın dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir. Buna göre, ceza artırımı sonucunda iki yıl aşılırsa HAGB uygulanmaz.
-
Yargıtay 7. CD, 2016/2398 E., 2018/5249 K.: Zincirleme suç nedeniyle artırılan ceza 2 yıl 3 aya çıktığı için HAGB uygulanamaz.
Esnek Yaklaşım – Temel Ceza Esas Alınır
Bazı kararlar ise, temel ceza esas alınarak değerlendirme yapılması gerektiğini söylemiştir. Bu yaklaşıma göre, artırımdan önce ceza iki yılın altındaysa HAGB uygulanabilir.
-
Yargıtay 2. CD, 2017/4512 E., 2019/1234 K.: Failin lehine yorum yapılarak, temel ceza esas alınmalı ve HAGB’den yararlanmasına engel olunmamalıdır.
Doktrindeki Tartışmalar
-
Kısıtlayıcı Görüş: HAGB’nin sınırları kanunda açıkça belirlenmiştir; artırılmış ceza esas alınmalıdır. Aksi halde fail lehine genişletici yorum yapılmış olur.
-
Lehe Görüş: HAGB’nin amacı failin topluma kazandırılmasıdır. Zincirleme suç tek suç gibi değerlendirildiği için temel ceza dikkate alınmalı, artırımlar HAGB’ye engel olmamalıdır.
Somut Olay Senaryoları
Senaryo 1
Sanık, aynı mağdura karşı üç kez hakaret etmiştir. Mahkeme temel cezayı 3 ay hapis olarak belirlemiş, zincirleme nedeniyle 9 aya çıkarmıştır. HAGB uygulanabilir.
Senaryo 2
Sanık, aynı mağdura dört kez mala zarar verme suçu işlemiştir. Temel ceza 1 yıl 6 ay belirlenmiş, artırımla 2 yıl 3 aya çıkmıştır. HAGB uygulanamaz.
Senaryo 3
Sanık, farklı mağdurlara hakaret etmiştir. Zincirleme suç değil, gerçek içtima hükümleri uygulanır. Her suç ayrı değerlendirilir; ceza toplamı iki yılı aşarsa HAGB mümkün olmaz.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Çelişkili Yargıtay kararları uygulamada kafa karışıklığı yaratmaktadır.
-
Mahkemeler, kimi zaman HAGB’yi geniş yorumlayarak uygular; bu da eşitsizlik doğurur.
-
Sanık lehine yorum yapılmaması, HAGB’nin rehabilite edici amacını zayıflatmaktadır.
Memuriyet ve Kamu Görevine Etkisi
Zincirleme suç nedeniyle ceza iki yılın üstüne çıktığında HAGB uygulanmaz, hüküm açıklanır ve kesinleşmiş mahkûmiyet doğar. Bu da memuriyet için engel teşkil edebilir (657 sayılı DMK m.48).
AİHM Perspektifi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, cezanın bireyselleştirilmesini temel bir ilke olarak görür. Zincirleme suçlarda HAGB’nin dar yorumlanması, “rehabilitasyon” ilkesine aykırı olabilir. Failin geleceğe yönelik davranışlarının dikkate alınması gerektiği vurgulanmaktadır.
Sonuç ve Öneriler
HAGB ile zincirleme suç arasındaki ilişki, Türk hukukunda halen tartışmalı bir alandır. Çoğunluk görüşe göre artırılmış ceza esas alınmakta ve iki yıl sınırı aşıldığında HAGB uygulanmamaktadır. Ancak fail lehine yorum yapılması gerektiğini savunan kararlar ve görüşler de vardır.
Kanun koyucunun, bu çelişkiyi ortadan kaldıracak açık bir düzenleme yapması, uygulamada birliği sağlayacaktır. Ayrıca sanık lehine yorumun ön plana çıkarılması, HAGB’nin rehabilite edici işlevine daha uygun olacaktır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Ada Ceren KENDİGELEN
About Post Author
