Satış Sonrası Ortaya Çıkan Değer Kaybı ve Ayıplı Mal Rejimi: TKHK Kapsamı ve Satıcıya Başvuru
Giriş: “Değer Kaybı” Ne Zaman Ayıp Olur?
Gündelik dilde değer kaybı, bir ürünün/özellikle aracın kısa sürede piyasa değerinde yaşadığı düşüşü ifade eder. Tüketici hukuku bakımından ise soru şudur:
Bu düşüş, TKHK anlamında bir “ayıp”tan mı kaynaklanıyor, yoksa normal kullanım/ikinci el piyasasının doğasından mı?
-
Ayıptan kaynaklı değer kaybı → ayıplı mal rejimi devreye girer; tüketici seçimlik haklarını kullanabilir.
-
Pazarlık/ikinci el dinamiği → ayıp yoksa salt piyasa inişleri tazmin konusu olmaz.
Bu yüzden ilk adım, değer kaybının kaynağını doğru teşhis etmektir.
TKHK Çerçevesi: Ayıplı Mal, Süreler ve Sorumlular
-
Ayıplı mal tanımı: Teslim anında mevcut olan veya sonradan ortaya çıkan, malın sözleşmeye, ambalaja, etikete, tanıtım–reklama ve muadili ürünlerden beklenen faydaya aykırı eksiklikler.
-
Açık ayıp – gizli ayıp: Teslim anında makul bir dikkatle fark edilebilen ayıplar “açık”, belirli bir kullanım sonrası ortaya çıkan/tespit edilebilenler “gizli” ayıptır. Gizli ayıp; teslimde var olan fakat saklı kalan kusurdur.
-
Sorumluluk zinciri: Satıcı birinci muhatap; ayrıca imalatçı–ithalatçı ve yetkili servis belirli sınırlar içinde sorumluluğu paylaşır (müşterek ve müteselsil sorumluluk mantığı).
-
Süreler (özet yaklaşım): Tüketici, ayıbı öğrendiği andan itibaren makul sürede satıcıya bildirmeli; genel zamanaşımı süresi içerisinde seçimlik haklarını kullanmalıdır. (Yayınlarken güncel süre düzenlemelerini not düş.)
Seçimlik Haklar ve “Değer Kaybı”nın Telafisi
TKHK, tüketiciye dört seçimlik hak tanır. Değer kaybı, bu haklardan “bedelden indirim” ve bazı durumlarda “misli ile değişim” üzerinden dolaylı olarak telafi edilebilir.
-
Sözleşmeden dönme (bedel iadesi): Ayıp ağırsa veya giderilemiyorsa; tüketici malı iade edip tam bedeli talep edebilir.
-
Bedelden indirim: Ayıp malın değerini düşürmüşse, ayıp oranı kadar indirim talep edilir (değer kaybı kavramına en yakın telafi biçimi).
-
Ücretsiz onarım: Onarım makul sürede ve ayrım gözetmeksizin yapılmalıdır; onarım sonrası ayıp tekrar ederse diğer haklara geçilebilir.
-
Misli ile değişim: Özellikle aynı kusurun tekrarı, kritik güvenlik ayıbı veya ayıbın giderilememesi hallerinde uygulanır.
İpucu: Araç gibi yüksek bedelli ürünlerde, gizli yapısal kusur varsa sırf onarım yerine misli değişim/bedelden indirim daha uygun olabilir; bunu bilirkişi–ekspertiz ile destekle.
İspat ve Delil Stratejisi: Servis–Ekspertiz–Bilirkişi
Ayıplı mal iddiasının belgesi güçlü olmalıdır. Standart paket:
-
Satın alma belgesi ve teslim tutanağı (ayar/aksesuar vs. teslim edildi mi).
-
Servis kayıtları (arızanın tekrarı, arıza kodları, onarım süresi, bekletme günleri).
-
Bağımsız ekspertiz/teknik rapor (özellikle araçlarda kaporta–boya–ADAS kalibrasyonu–şasi ölçümü).
-
İletişim kayıtları (servis fişi, e-posta/çağrı merkezi görüşmeleri, ihtarname).
-
Piyasa etkisi (emsal ilan/ikincil piyasa verisi): Ayıbın fiyat üzerindeki etkisini göstermek, “bedelden indirim” talebini güçlendirir.
İspat yükü: Tüketici lehine kolaylaştırılmıştır; teslimden itibaren kısa dönem içinde ortaya çıkan arızalarda, kusurun teslimde var olduğu karinesi uygulanabilir (somut dosyaya göre değişir).
Araç Özelinde: Fabrika Çıkışı, Teslim Sonrası Hasar ve Gizli Ayıp
-
Fabrika çıkış kusuru (imalat/monte): Şasi, airbag, batarya/pil modülü, elektronik kontrol üniteleri gibi kritik alanlardaki kusurlar, aracın piyasa değerini doğrudan düşürür. Bu durumda misli değişim veya bedelden indirim + değer kaybı telafisi öne çıkar.
-
Teslim sonrası ayıp/hasar: Araç daha teslim edilmeden veya teslim sırasında hasar görmüş; sonradan tespit edilmiş olabilir (ör. gizli boyalı panel). Bu, ayıp sayılır; bedel indirimi veya misli değişim gündeme gelir.
-
Onarım kalitesi ve değer kaybı: Sıradan onarım, lüks/özel araçlarda pazar iskontusunu büyütebilir. Orijinal–sertifikalı eşdeğer parça ve kalibrasyon belgeleri, indirim oranını azaltır.
Satıcıya Başvuru Yol Haritası;
-
Ön Analiz: Sorunun ayıp olduğunu doğrula (servis/ekspertiz).
-
Resmî Bildirim: Satıcıya yazılı başvuru (e-posta + iadeli taahhüt/KEP). İçerikte: ayıp tarifi, talep edilen seçimlik hak, iade/indirim tutarı yaklaşımı, IBAN, makul süre talebi.
-
Uygun Süre – İhtar: Yanıt yoksa/oyalarlarsa ihtarname ile ikinci kez yaz; temerrüt tarihini netleştir.
-
Arabuluculuk/THH/Tahkim/Mahkeme:
-
Tüketici uyuşmazlıkları: Parasal sınırın altında Tüketici Hakem Heyeti (THH); üstünde Tüketici Mahkemesi.
-
Ticari kullanıcı isen (ör. şirket aracı): zorunlu arabuluculuk → Asliye Ticaret.
-
-
Bilirkişi Stratejisi: Ayıbın değere etkisi için bedelden indirim oranını somutla; emsal pazar verisi + teknik raporla destekle.
-
İfa – İade: Dönme/indirim kabul edilirse iade–ödeme senkronunu yazılı protokolle yap.
Tablo: Ayıplı Mal–Değer Kaybı Eşleştirme Matrisi
| Durum | Tipik Çözüm | Deliller | Not |
|---|---|---|---|
| Tekrarlayan arıza (kronik) | Misli değişim / sözleşmeden dönme | Servis fişleri, arıza kodları, arıza tekrarı kronolojisi | “Makullük” ve “tekrar” kilit. |
| Gizli boyalı panel/şasi geçme | Bedelden indirim / misli değişim | Boya ölçüm raporu, şasi ölçüm, ekspertiz | İkinci elde iskonto yüksek olabilir. |
| Elektronik–batarya hatası | Ücretsiz onarım → çözüm yoksa değişim/dönme | Arıza protokolü, yazılım logları | Güvenlik/menzil etkisi önemlidir. |
| Kozmetik kusur (minör) | Ücretsiz onarım / bedelden cüz’i indirim | Fotoğraflar, servis kayıtları | Pazar etkisi düşük; indirim sınırlı. |
| Teslim öncesi hasar gizlenmiş | Dönme/indirim | Teslim tutanağı, ekspertiz | Ayıplı teslim; tüketici lehine. |
Örnek Olay:
— Teslimden 2 hafta sonra “gizli boyalı kaput” tespiti
-
Delil: Bağımsız ekspertiz raporu, boya kalınlığı grafikleri, fotoğraflar.
-
Talep: Bedelden indirim (pazarda oluşan iskontu), indirim oranı için emsal pazar + ekspertiz.
-
Gelişme: Satıcı “onaralım” derse; tüketici indirim veya dönme haklarından vazgeçmek zorunda değildir (somut duruma göre).
Sık Yapılan Hatalar
-
Ayıptan doğan değer kaybını piyasa inişi sanmak.
-
Seçimlik hakkı açık yazmamak (satıcı anlaşılmazsa süreci uzatır).
-
Sadece “ciro/duyuma dayalı” indirim istemek; emsal pazar ve teknik rapor eklememek.
-
Servis fişlerini eksik saklamak; arıza tekrarı kronolojisini tutmamak.
-
Temerrüt başlangıcını (başvuru + makul süre) netleştirmemek.
-
Değişim/indirim kabulünde iade–ödeme protokolü yapmamak.
Değer Kaybı ve Ayıplı Mal Rejimi
1) Değer kaybı tek başına ayıp mıdır?
Hayır. Değer kaybı ayıp kaynaklı ise TKHK devreye girer; normal piyasa düşüşü ayıp sayılmaz.
2) Bedelden indirim nasıl hesaplanır?
Ayıbın pazar değerine etkisi ölçülür: emsal ilanlar (hasarsız/onarılmış ayrımı), ekspertiz ve onarım kalitesi raporları ile indirim oranı temellendirilir.
3) Onarım isteğini reddedip doğrudan değişim/dönme talep edebilir miyim?
Ağır/güvenlik etkili ayıplarda mümkün olabilir; tekrarlayan arızalarda misli değişim/dönme yolu açılır. Somut olayı teknik raporla destekleyin.
4) Satıcı “garanti bitti” diyor, ne olur?
Garanti süresinden bağımsız olarak, ayıp hukuku (özellikle gizli ayıp) koşulları varsa sorumluluk doğabilir. Delil–süre yönetimi kritik.
5) İkincil piyasada değer düşüşünü nasıl anlatırım?
Emsal ilan medyan farkı + ekspertiz; lüks/özel araçlarda onarım kalitesi ve orijinallik belgeleri önemlidir.
6) Ticari kullanıcıyım; nereye başvuracağım?
Tüketici sıfatı yoksa (ör. şirket aracı), zorunlu arabuluculuk + Asliye Ticaret rotasını takip edin.
About Post Author
