Araç Değer Kaybında İspat Yükü ve Delil Sunma Süreci: Türk Hukukunda Uygulama, Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Araç Değer Kaybında İspat Yükü ve Delil Sunma Süreci: Türk Hukukunda Uygulama, Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Araç Değer Kaybında İspat Yükü ve Delil Sunma Süreci
Giriş
Trafik kazaları sonucunda araçlarda yalnızca onarım masrafları değil, aynı zamanda araç değer kaybı olarak adlandırılan ekonomik zararlar da ortaya çıkmaktadır. Araç değer kaybı, aracın tamir edilmesine rağmen ikinci el piyasa değerinin düşmesinden kaynaklanır.
Bu zarar kaleminin tazmin edilmesi için zarar görenin dava açması veya sigorta şirketine başvurması gerekir. Ancak hukuki süreçte en kritik meselelerden biri, ispat yükü ve delil sunma sürecidir. Çünkü değer kaybı, doğrudan gözle görülmeyen, uzman incelemesi gerektiren bir zarar türüdür.
1. Araç Değer Kaybı Kavramı ve Hukuki Niteliği
1.1. Tanım
Araç değer kaybı, aracın hasar kaydı nedeniyle ikinci el piyasasında değerinin düşmesidir.
1.2. Hukuki Dayanak
-
TBK m. 49–50: Haksız fiil hükümleri,
-
KTK m. 85: İşletenin sorumluluğu,
-
KTK m. 91–92: Zorunlu trafik sigortası kapsamı.
1.3. Yargıtay’ın Tanımı
Yargıtay, araç değer kaybını “onarılmış olmasına rağmen araçta meydana gelen ekonomik değer azalması” olarak kabul etmektedir.
2. İspat Yükü
2.1. Genel Kural
-
HMK m. 190: Taraflar, iddialarını ispatla yükümlüdür.
-
Araç değer kaybı talep eden kişi, zararı ve illiyet bağını ispat etmelidir.
2.2. Araç Sahibinin Yükümlülükleri
-
Aracın kaza öncesi ve sonrası değerini ortaya koymak,
-
Onarımın yapıldığını belgelemek,
-
Değer kaybının hesaplanması için bilirkişi incelemesi talep etmek.
2.3. Sigorta Şirketinin Yükümlülükleri
-
Poliçe kapsamında ödeme yapıldığını göstermek,
-
Poliçe limiti ve kusur oranına ilişkin savunmalarını ispat etmek.
3. Delil Sunma Süreci
3.1. Başvuruda Sunulabilecek Deliller
-
Kaza tespit tutanağı,
-
Kusur oranı raporları,
-
Ekspertiz raporu,
-
Araç servis faturaları,
-
SBM değer kaybı hesaplaması.
3.2. Mahkemede Sunulan Deliller
-
Bilirkişi incelemesi en temel delildir.
-
Tanık beyanları genellikle sınırlı rol oynar.
-
Piyasa araştırması ve ekspertiz raporları destekleyici niteliktedir.
3.3. Elektronik Deliller
-
SBM kayıtları,
-
E-Devlet üzerinden alınan hasar sorgulama belgeleri.
4. Bilirkişi Raporlarının Rolü
4.1. Bilirkişinin Önemi
Araç değer kaybı, teknik bir zarar olduğundan bilirkişi raporu olmadan belirlenemez.
Mahkemeler, genellikle otomotiv uzmanı ve sigorta eksperi bilirkişilerden rapor ister.
4.2. Hesaplama Yöntemleri
-
SBM formülü: Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi tarafından kullanılan standart yöntem.
-
Piyasa araştırması: İkinci el satış fiyatlarının karşılaştırılması.
-
Detaylı ekspertiz: Hasarın niteliği ve aracın özelliklerine göre uzman görüşü.
4.3. Çelişkili Raporlar
-
Aynı araç için farklı bilirkişiler arasında büyük rakamsal farklılıklar çıkabilmektedir.
-
Bu durum davaların uzamasına neden olur.
4.4. Yargıtay Uygulaması
Yargıtay, genellikle bilirkişi raporunu esas almakta; ancak raporlar arasında bariz çelişki varsa ek rapor istemektedir.
5. İspat Yükünün Paylaştırılması
5.1. Zarar Görenin İspat Yükü
-
Kaza ile araçtaki değer kaybı arasında illiyet bağını göstermek.
-
Zararın miktarını somut belgelerle ortaya koymak.
5.2. Sigortacının İspat Yükü
-
Poliçe limitini,
-
Ödeme yapıldığını,
-
Kusur oranını,
-
Önceki hasarların etkisini.
5.3. Kusurun Rolü
-
Kusur oranı tartışmalı olduğunda, karşı tarafın daha ayrıntılı delil sunması gerekir.
-
Kusur raporları ve trafik bilirkişileri burada devreye girer.
6. Sigorta Şirketlerinin Savunma Stratejileri
6.1. Zamanaşımı İtirazı
En sık kullanılan savunmadır. Şirketler, “talep süresi geçmiştir” diyerek ödeme yapmaktan kaçınır.
6.2. Kusur Oranı İtirazı
Sigortacılar, mağdurun da kusurlu olduğunu ispat ederek ödeme miktarını düşürmeye çalışır.
6.3. Önceki Hasar Kaydı
Aynı araçta daha önce kaza olmuşsa, yeni kazadaki değer kaybının aslında eski kazadan kaynaklandığını iddia ederler.
6.4. Eksik Ödeme Stratejisi
SBM formülünü kullanarak düşük miktar öderler. Mağdur itiraz etmezse süreç kapanır.
7. Tahkim ve Mahkeme Uygulamalarında Delil Değerlendirmesi
7.1. Sigorta Tahkim Komisyonu
-
Ortalama 6 ay içinde karar verir.
-
Delil olarak SBM raporlarını esas alır; ancak gerekirse bağımsız bilirkişi de atar.
-
Zamanaşımı süresine sıkı sıkıya bağlıdır.
7.2. Mahkemeler
-
Görevli mahkeme: Asliye Ticaret Mahkemeleri.
-
Bilirkişi raporu, kaza tespit tutanağı ve eksper incelemesi en önemli delillerdir.
-
Hakim, resen araştırma yapmaz; tarafların sunduğu delillerle bağlıdır.
7.3. Yargıtay Denetimi
-
Yargıtay, ilk derece mahkemelerinin delil değerlendirmesini denetler.
-
Çelişkili raporlarla hüküm kurulmasını bozma sebebi sayar.
8. Uygulamadaki Sorunların Analizi
8.1. Bilirkişi Raporlarındaki Farklılıklar
-
Aynı araç için farklı bilirkişiler arasında 3-4 kat fark bulunabilmektedir.
-
Bu da davaların uzun sürmesine ve tarafların belirsizlik yaşamasına yol açmaktadır.
8.2. SBM Formülünün Yetersizliği
-
Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) tarafından kullanılan standart formül, çoğunlukla araçların gerçek piyasa değer kaybını yansıtmamaktadır.
-
Özellikle lüks araçlarda düşük rakamlar çıkmaktadır.
8.3. Sigorta Şirketlerinin Eksik Ödeme Politikası
-
Şirketler genellikle “asgari ödeme” yaparak mağdurları dava açmaya zorlamaktadır.
-
Bu da yargının iş yükünü artırmaktadır.
8.4. Delil Sunmada Yaşanan Gecikmeler
-
Araç sahipleri çoğu kez servis faturalarını veya ekspertiz raporlarını zamanında sunmamaktadır.
-
Bu durum davanın reddine kadar gidebilmektedir.
9. Sonuç
Araç değer kaybı davalarında ispat yükü ve delil sunma süreci, mağdurun tazminat alıp alamayacağını belirleyen en kritik aşamadır.
-
HMK m. 190 gereği, iddia eden taraf zararı ispatla yükümlüdür.
-
Delil sunma yükümlülüğü yerine getirilmezse davalar reddedilebilmektedir.
-
Bilirkişi raporları sürecin merkezinde olup, çelişkiler mağduriyet yaratmaktadır.
Sonuç olarak:
-
İspat yükünün dengeli paylaştırılması,
-
Delil sunma süresinin titizlikle takip edilmesi,
-
Bilirkişi raporlarının güvenilirliğinin artırılması,
hem mağdurun hakkını koruyacak hem de yargılamaların hızlanmasını sağlayacaktır.
About Post Author
