Araç Değer Kaybında Yargılama ve Usul Kuralları 

Giriş

Trafik kazaları, günümüzde en sık rastlanan hukuki uyuşmazlıklardan biridir. Bu kazaların sonucunda ortaya çıkan maddi zarar kalemlerinden biri de araç değer kaybıdır. Araç değer kaybı, onarılmış olsa dahi aracın ikinci el piyasa değerindeki azalmayı ifade eder.

Araç değer kaybının tazmini, çoğunlukla sigorta şirketleri üzerinden yürütülse de uyuşmazlıkların büyük bölümü yargıya intikal etmektedir. Burada devreye giren en önemli unsur, yargılama usul kurallarıdır. Bu makalede, araç değer kaybı davalarının açılması, yürütülmesi, delillerin toplanması, bilirkişi incelemesi, sigorta tahkimi ve Yargıtay’ın usule ilişkin içtihatları ayrıntılı olarak incelenecektir.

---

1. Araç Değer Kaybı Davasının Hukuki Dayanağı

1.1. Borçlar Hukuku Dayanağı

• TBK m. 49: Haksız fiil sorumluluğu.

• TBK m. 50-51: Zararın kapsamı ve tazmin sorumluluğu.

• TBK m. 52: Müterafik kusur.

1.2. Karayolları Trafik Kanunu

• KTK m. 85: Motorlu araç işletenin sorumluluğu.

• İşleten, kusursuz olsa dahi aracın işletilmesinden doğan zarardan sorumludur.

1.3. Sigorta Hukuku

• Zorunlu trafik sigortası, araç değer kaybını kapsar.

• Sigorta şirketleri, kusurlu sürücünün sorumluluğunu poliçe teminat limiti dahilinde karşılar.

---

2. Yargı Yoluna Başvurmadan Önce Çözüm Yolları

2.1. Sigorta Şirketine Başvuru

• Zarar gören, öncelikle karşı tarafın sigorta şirketine başvurur.

• Şirket, eksper raporu ile değer kaybını belirler.

2.2. Sigorta Tahkim Komisyonu

• Sigorta şirketinin reddi halinde, Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurulabilir.

• Komisyon kararları, belirli bir parasal sınırın altında kesin hüküm niteliğindedir.

2.3. Arabuluculuk

• Araç değer kaybı, ticari dava sayılmadığı için zorunlu arabuluculuğa tabi değildir.

• Ancak taraflar ihtiyari arabuluculuk yolunu tercih edebilir.

---

3. Araç Değer Kaybı Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme

3.1. Görevli Mahkeme

• Genel görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir.

• Tazminat miktarı ne olursa olsun Sulh Hukuk Mahkemesi görevli değildir.

3.2. Yetkili Mahkeme

• KTK m. 110’a göre, davalı tarafın ikametgahı veya kazanın meydana geldiği yer mahkemesi yetkilidir.

• Sigorta şirketine karşı açılacak davalarda, şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesi de yetkilidir.

---

4. Yargılama Usulü

4.1. Basit Yargılama Usulü

• Araç değer kaybı davaları, parasal sınır gözetilmeksizin basit yargılama usulüne tabidir.

• Bu nedenle yargılama daha hızlı yürütülür.

4.2. Dava Dilekçesi

Dava dilekçesinde şu hususlar yer almalıdır:

1. Taraf bilgileri,

2. Kazanın tarihi ve yeri,

3. Kusur oranı,

4. Değer kaybı tutarı,

5. Sigorta poliçesi bilgileri.

4.3. Deliller

• Trafik kazası tespit tutanağı,

• Eksper raporları,

• Fotoğraflar,

• Tanık beyanları,

• Araç kayıtları.

4.4. Bilirkişi İncelemesi

• Araç değer kaybının hesaplanması için bilirkişi atanır.

• Bilirkişi, aracın yaşı, kilometresi, marka-model değeri ve hasar durumunu dikkate alır.

---

5. Usule İlişkin Yargıtay İçtihatları

5.1. Bilirkişi Raporunun Önemi

Yargıtay, bilirkişi raporunun eksik veya çelişkili olması halinde hüküm kurulamayacağını vurgulamaktadır.

5.2. Kusur Oranı Tespiti

Yargıtay’a göre kusur oranı belirlenmeden değer kaybı tazminatı hesaplanamaz.

5.3. Sigorta Şirketinin Sorumluluğu

Sigorta şirketi, yalnızca sigortalının kusuru oranında sorumlu tutulabilir.

5.4. Zamanaşımı

Yargıtay, araç değer kaybı davalarında KTK’daki iki yıllık zamanaşımı süresini uygulamaktadır.

---

6. Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi

6.1. Trafik Kazası Tespit Tutanağı

• Kazanın oluş şekli, kusur oranlarının belirlenmesinde en önemli belgedir.

• Ancak hakimi bağlamaz; bilirkişi incelemesi ile desteklenir.

6.2. Fotoğraf ve Kamera Kayıtları

• Kazanın oluşumunu netleştirmek için kullanılabilir.

• Özellikle kusur tespitinde büyük öneme sahiptir.

6.3. Eksper ve Bilirkişi Raporları

• Araç değer kaybının parasal karşılığı bilirkişilerce hesaplanır.

• Mahkeme, rapora itiraz edilmesi halinde yeni rapor alabilir.

7. Bilirkişi Raporları ve İtiraz Usulleri

7.1. Bilirkişi Raporunun Niteliği

• Araç değer kaybı davalarında tazminat miktarını belirleyen en önemli delil bilirkişi raporlarıdır.

• Hakimi bağlamaz; yalnızca takdiri delil niteliğindedir.

7.2. Bilirkişi Ataması

• Mahkeme, HMK m. 266 vd. hükümleri uyarınca uzman bilirkişi tayin eder.

• Bilirkişi, aracın teknik özelliklerini, yaşını, kilometresini ve hasar geçmişini dikkate alarak değer kaybını hesaplar.

7.3. Rapora İtiraz

• Taraflar, bilirkişi raporuna itiraz edebilir.

• İtiraz gerekçeleri şunlar olabilir:

  • Eksik inceleme,

  • Yanlış hesaplama,

  • Daha önceki hasarların dikkate alınmaması,

  • Kusur oranının yanlış değerlendirilmesi.

7.4. Ek veya Yeni Rapor Alınması

• Mahkeme, çelişkileri gidermek için ek rapor veya yeni bilirkişi heyeti görevlendirebilir.

• Yargıtay uygulamasında, eksik raporlarla hüküm kurulması bozma sebebidir.

---

8. Sigorta Şirketlerinin Davadaki Rolü

8.1. Taraf Sıfatı

• Araç değer kaybı davası, hem kusurlu sürücüye hem de sigorta şirketine karşı açılabilir.

• Sigorta şirketi, poliçe kapsamında olmak şartıyla davada davalı sıfatıyla yer alır.

8.2. Sigortacının Def’ileri

Sigorta şirketi şu savunmaları yapabilir:

1. Poliçe limitinin dolduğu,

2. Olayın poliçe kapsamında olmadığı,

3. Kusur oranının yanlış belirlendiği,

4. Değer kaybının fazla hesaplandığı.

8.3. Sigorta Tahkim Komisyonu Kararlarının Etkisi

• Sigorta Tahkim Komisyonu kararları, belirli sınırın altında kesin nitelikte olup icra kabiliyeti taşır.

• Ancak taraflar, bu sınırın üzerindeki kararlar için yargı yoluna başvurabilir.

---

9. Araç Değer Kaybı Davalarında İspat Yükü

9.1. Genel İlke

• TBK m. 50’ye göre zarar gören, uğradığı zararı ispatla yükümlüdür.

9.2. Değer Kaybının İspatı

Zarar gören taraf:

• Kaza tespit tutanağı,

• Eksper raporu,

• Fotoğraflar,

• Araç kayıt belgeleri ile değer kaybını ispat eder.

9.3. Kusurun İspatı

• Kusur oranını belirleme yükü bilirkişiye aittir.

• Taraflar, kusurun kendilerine ait olmadığını veya daha düşük olduğunu ileri sürebilir.

9.4. İlliyet Bağı

• Değer kaybının kazadan kaynaklandığı ispat edilmelidir.

• Önceki hasar kayıtlarının etkisi bu noktada önem kazanır.

---

10. Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler

10.1. Genel Zamanaşımı

• KTK m. 109’a göre araç değer kaybı talepleri, zararın ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her hâlükârda 10 yıl içinde ileri sürülmelidir.

10.2. Ceza Davasına Bağlılık

• Eğer kaza aynı zamanda ceza davasına konu olmuşsa, ceza davasındaki daha uzun zamanaşımı süresi uygulanır.

10.3. Hak Düşürücü Süre

• Sigorta poliçesine başvuruda belirlenen süreler hak düşürücü niteliktedir.

• Bu sürelere uyulmazsa sigortadan tazminat talep edilemez.

---

11. Uygulamada Görülen Sorunlar

11.1. Kusur Oranındaki Belirsizlikler

• Bilirkişi raporlarında farklı kusur oranları çıkabilmektedir.

• Bu durum, tarafların sürekli raporlara itiraz etmesine yol açmaktadır.

11.2. Değer Kaybı Hesaplamasındaki Farklılıklar

• SBM formülleri ile bilirkişi raporları arasında tutarsızlıklar oluşabilmektedir.

11.3. Yargılamanın Uzaması

• Davaların uzun sürmesi, zarar görenin geç tazminat almasına sebep olmaktadır.

12. Sorumluluğun İçeriğinin Usul Boyutu

12.1. Tazminatın Hesaplanması

• Mahkeme, bilirkişi raporu doğrultusunda aracın kaza öncesi ve sonrası piyasa değerini karşılaştırır.

• Hesaplama, kusur oranı ve önceki hasar kayıtları dikkate alınarak yapılır.

12.2. Faiz Uygulaması

• Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre araç değer kaybı tazminatına kaza tarihinden itibaren faiz işletilir.

• Bu durum, davalı açısından önemli bir mali yük doğurur.

12.3. Zamanaşımı ve Def’i

• Davalı taraf, zamanaşımı süresinin dolduğunu ileri sürebilir.

• Bu savunma, usul hukukunda en çok başvurulan def’ilerden biridir.

12.4. İlliyet Bağı Tartışmaları

• Davalı, zararın kaza dışında başka nedenlerden kaynaklandığını ispatlamaya çalışabilir.

• Bu durumda, önceki hasar kayıtlarının ayrıntılı incelenmesi gerekir.

---

13. Avukatların Savunma ve Dava Stratejileri

13.1. Davacı Avukatının Stratejileri

1. Eksiksiz ve güçlü delil sunmak (tutanak, fotoğraf, eksper raporu).

2. Bilirkişi raporlarına etkin itirazda bulunmak.

3. Sigorta şirketinin sorumluluğunu poliçe kapsamında tutarlı biçimde ortaya koymak.

4. Zamanaşımı süresini aşmadan dava açmak.

13.2. Davalı Avukatının Stratejileri

1. Müvekkilin kusur oranının düşük olduğunu ileri sürmek.

2. Önceki hasar kayıtlarını gündeme getirerek tazminatı azaltmak.

3. Poliçe teminat limitini savunma olarak kullanmak.

4. Zamanaşımı ve illiyet bağı def’ilerini ileri sürmek.

---

14. Reform ve Mevzuat Önerileri

14.1. Hesaplama Kriterlerinin Netleştirilmesi

• Araç değer kaybı hesaplaması için yeknesak bir formül geliştirilmelidir.

• SBM formülleri ile bilirkişi raporları arasındaki farklılık giderilmelidir.

14.2. Kusur Tespitinde Standardizasyon

• Kusur oranlarının belirlenmesi için objektif ve standart kriterler oluşturulmalıdır.

14.3. Sigorta Tahkim Sisteminin Güçlendirilmesi

• Tahkim kararlarının bağlayıcılığı artırılmalı, böylece davaların mahkemelere taşınması azalmalıdır.

14.4. Uzman Mahkemeler

• Araç değer kaybı davaları için uzmanlaşmış mahkemeler kurulmalıdır.

• Bu sayede davaların süresi kısalır ve kararların istikrarı sağlanır.

14.5. Yargıtay İçtihatlarının Kodifikasyonu

• Yargıtay’ın yerleşik kararları kanun düzeyinde düzenlenerek belirsizlikler giderilmelidir.

---

15. Sonuç

Araç değer kaybı, trafik kazalarının en önemli mali sonuçlarından biridir. Yargılama sürecinde usul kuralları büyük önem taşımaktadır. Görevli ve yetkili mahkemenin belirlenmesi, delillerin toplanması, bilirkişi incelemesi, kusur oranının netleştirilmesi ve zamanaşımı sürelerinin gözetilmesi, davanın seyrini doğrudan etkilemektedir.

Sigorta şirketleri genellikle sorumluluğu daraltmaya çalışırken, zarar görenler tazminatlarını eksiksiz almak için yargı yoluna başvurmaktadır. Bu noktada avukatların etkin savunma stratejileri belirleyici hale gelmektedir.

Sonuç olarak, araç değer kaybı davalarında adil, hızlı ve öngörülebilir bir yargılama için hem mevzuatın hem de uygulamanın geliştirilmesine ihtiyaç vardır.