Araç Değer Kaybı Tazminatında Hukuki Sorumluluk

Giriş

Trafik kazaları, yalnızca can kaybına ve bedensel zararlara değil, aynı zamanda malvarlığı değerlerinde önemli kayıplara da yol açmaktadır. Bu kayıplardan biri de araç değer kaybıdır. Araç değer kaybı, aracın kazadan sonra onarılmış olmasına rağmen ikinci el piyasasındaki değerinde yaşanan azalmayı ifade eder.

Burada önemli olan, değer kaybı zararının kim tarafından ve hangi kapsamda karşılanacağıdır. Yani hukuki sorumluluk, sorumluluktan kurtulma yolları ve sorumluluğun içeriği belirleyici konulardır. Bu makalede konu, Türk Borçlar Kanunu (TBK), Karayolları Trafik Kanunu (KTK), sigorta mevzuatı ve Yargıtay kararları ışığında kapsamlı biçimde ele alınacaktır.

1. Araç Değer Kaybı Kavramı ve Hukuki Niteliği

1.1. Araç Değer Kaybının Tanımı

Araç değer kaybı, aracın kaza öncesi piyasa değeri ile kaza sonrası onarılmış hali arasındaki farktır. Bu fark, araçtaki hasar geçmişi kaydının ikinci el piyasasında yarattığı güven sorunu nedeniyle ortaya çıkar.

1.2. Hukuki Niteliği

Araç değer kaybı, haksız fiil sorumluluğu kapsamında talep edilen maddi zarar türüdür. Amaç, zarar göreni kaza olmasaydı bulunacağı mali duruma getirmektir.

2. Hukuki Dayanaklar

2.1. Türk Borçlar Kanunu

TBK m. 49: Kusurlu ve hukuka aykırı fiil ile başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.
TBK m. 50-52: Zararı ispat yükü, illiyet bağı ve müterafik kusur hükümleri uygulanır.

2.2. Karayolları Trafik Kanunu

KTK m. 85: Motorlu araç işleten, aracın işletilmesinden doğan zararlardan sorumludur.
İşletenin sorumluluğu tehlike sorumluluğu niteliğindedir, yani kusura bağlı olmadan da doğabilir.

2.3. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası

Trafik sigortası, sürücünün ve işletenin kusuru oranında ortaya çıkan zararları kapsar.
Değer kaybı, sigorta teminatı kapsamında açıkça yer almaktadır.

3. Hukuki Sorumluluk

3.1. Kusura Dayalı Sorumluluk

Araç sürücüsünün kusuru varsa, değer kaybından doğrudan sorumlu olur.
Örneğin, kırmızı ışık ihlali yapan sürücü, karşı aracın değer kaybını tazmin eder.

3.2. İşletenin Sorumluluğu

Araç sahibi, aracın işletilmesinden doğan tehlike nedeniyle sorumludur.
Kendi kusuru olmasa bile, işleten sıfatıyla tazmin sorumluluğu doğar.

3.3. Sigortacının Sorumluluğu

Zorunlu trafik sigortacısı, sigortalının kusuru oranında değer kaybını öder.
Bu sorumluluk, sigorta teminat limitiyle sınırlıdır.

3.4. Müteselsil Sorumluluk

Sürücü, işleten ve sigorta şirketi, zarar görene karşı müteselsilen sorumludur.
Zarar gören, tazminatı dilediği taraftan talep edebilir.

4. Sorumluluktan Kurtulma Yolları

4.1. Kusurun Olmaması

Eğer zarar görenin aracına çarpan kişi kusurlu değilse, sorumluluk doğmaz.
Örneğin, mücbir sebep (deprem, yıldırım) veya üçüncü kişinin ağır kusuru.

4.2. Müterafik Kusur

Zarar gören de kusurluysa, tazminattan indirim yapılır (TBK m. 52).
Örneğin, hız sınırını aşan bir araç sürücüsü, kaza sonrası değer kaybı tazminatını tam olarak alamaz.

4.3. İlliyet Bağının Kesilmesi

Zarar ile fiil arasında uygun illiyet bağı yoksa sorumluluk doğmaz.
Örneğin, araçtaki değer kaybı önceki bir kazadan kaynaklanıyorsa, yeni kazaya yüklenemez.

4.4. Sigorta Şirketinin Def’ileri

Sigorta şirketi, poliçe teminat limiti aşıldığında sorumluluktan kurtulur.
Ayrıca, kazanın sigorta kapsamı dışında olması halinde (örneğin, yarış sırasında) sorumluluk doğmaz.

5. Sorumluluğun İçeriği

5.1. Tazminatın Kapsamı

Değer kaybı → aracın kaza öncesi ve sonrası piyasa değeri arasındaki fark.
Tamir masrafları ayrıca talep edilebilir.

5.2. Hesaplama Yöntemleri

Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) formülleri,
Bilirkişi raporları,
Yargıtay içtihatları.

5.3. Faiz ve Yargılama Giderleri

Tazminat davalarında, faiz kaza tarihinden itibaren işletilir.
Yargılama giderleri ve avukatlık ücretleri de davalı tarafa yüklenir.

6. Sorumluluk Türlerinin Ayrıntılı Analizi

6.1. Kusura Dayalı Sorumluluk

Kusur, bir kişinin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranmasıdır.
Trafik kazalarında sürücünün kusuru, değer kaybı tazminatının en temel dayanağıdır.
Örnek: Şerit ihlali yaparak kaza yapan sürücü, karşı aracın değer kaybını tazmin etmekle yükümlüdür.

6.2. Kusursuz (Tehlike) Sorumluluğu

KTK m. 85 uyarınca işleten, aracın işletilmesinden doğan zararlardan kusursuz olarak sorumludur.
Bu sorumluluk “tehlike sorumluluğu” niteliğindedir.
Yani araç sahibinin kusuru olmasa da, aracının işletilmesi zarara neden olmuşsa sorumlu tutulur.

6.3. Sigortacının Sorumluluğu

Sigorta şirketi, sigortalının kusur oranı kadar sorumludur.
Sigortacının sorumluluğu, poliçedeki teminat limiti ile sınırlıdır.

6.4. Müteselsil Sorumluluk

Sürücü, işleten ve sigortacı, zarar görene karşı müteselsilen sorumludur.
Zarar gören, tazminatı doğrudan sigortadan talep edebilir.

7. Kusursuz ve Tehlike Sorumluluğu

7.1. Kusursuz Sorumluluğun Kapsamı

Kusur olmasa da, aracın işletilmesi sırasında ortaya çıkan tehlikeden dolayı işleten sorumludur.
Bu, trafik hukukunun getirdiği bir “sosyal risk paylaşımı”dır.

7.2. Tehlike Sorumluluğunun Hukuki Dayanağı

Araç işletmek, başlı başına tehlikeli bir faaliyettir.
Bu nedenle, işletenin kazadan doğan zararı tazmin etmesi öngörülmüştür.

7.3. İstisnalar

İşleten şu hallerde sorumluluktan kurtulabilir:

Mücbir sebep (deprem, yıldırım),
Üçüncü kişinin ağır kusuru,
Zarar görenin ağır kusuru.

8. Sorumluluktan Kurtulmada İspat Yükü

8.1. Genel İlke

TBK m. 6’ya göre, iddia eden taraf ispatla yükümlüdür.
Ancak tehlike sorumluluğunda, işletenin sorumlu olduğu varsayılır; kurtulma sebeplerini işleten ispat etmelidir.

8.2. Sigorta Şirketinin İspat Yükü

Sigortacı, ödeme yapmaktan kaçınmak için ya kusurun olmadığını ya da poliçe dışı bir durum olduğunu ispatlamak zorundadır.

8.3. Yargıtay’ın Görüşü

Yargıtay, işletenin sorumluluktan kurtulabilmesi için mücbir sebebi veya illiyet bağını kesen unsurları kesin delillerle ispat etmesi gerektiğini belirtmektedir.

9. Uygulamadaki Sorunlar

9.1. Kusur Oranının Belirlenmesinde Farklılıklar

Bilirkişiler farklı değerlendirmeler yapabilmektedir.
Bu durum, aynı kazada farklı kusur oranlarının belirlenmesine neden olur.

9.2. Sigorta Şirketlerinin Düşük Ödeme Politikaları

Sigorta şirketleri, değer kaybını düşük hesaplayarak ödeme yapmaktadır.
Zarar görenler genellikle dava açmak zorunda kalmaktadır.

9.3. Yargılamanın Uzaması

Değer kaybı davaları yıllarca sürebilmektedir.
Bu durum, zararın geç telafi edilmesine yol açmaktadır.

10. Sorumluluğun İçeriği

10.1. Tazminatın Kapsamı

Araç değer kaybı tazminatının içeriği yalnızca aracın kaza sonrası değer düşüklüğünden ibaret değildir. Bunun yanında:

Tamir masrafları,
Araç mahrumiyet bedeli (araç kullanılamadığı süre),
İkame araç bedeli,
de ayrıca talep edilebilmektedir.

10.2. Değer Kaybı Hesaplama Kriterleri

Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) tarafından belirlenen kriterler:

Aracın yaşı,
Kilometresi,
Marka ve model değeri,
Hasarın niteliği,
Daha önceki hasar kayıtları.

➡️ Bu kriterler sonucunda bulunan tutar, kusur oranı dikkate alınarak ödenmektedir.

10.3. Faiz ve Yargılama Giderleri

Araç değer kaybı taleplerinde faiz, kaza tarihinden itibaren işler.
Dava açıldığında yargılama giderleri ve vekalet ücretleri de davalıya yüklenir.

10.4. Zamanaşımı

KTK’ya göre araç değer kaybı taleplerinde iki yıl ve her hâlükârda on yıl zamanaşımı süresi uygulanır.
Ceza davasına bağlı ise, daha uzun ceza zamanaşımı süresi uygulanır.

11. Avukatların Savunma Stratejileri

11.1. Kusur Oranına İtiraz

Karşı tarafın kusur oranının yüksek gösterilmesine itiraz edilerek, daha düşük tazminat ödenmesi sağlanabilir.

11.2. Önceki Hasarların Etkisi

Araçta daha önce hasar kaydı varsa, yeni kaza için talep edilen değer kaybı bundan arındırılmalıdır.

11.3. İlliyet Bağının Kesilmesi

Zararın doğrudan kazadan kaynaklanmadığı savunması yapılabilir.

11.4. Sigorta Şirketi Açısından Def’iler

Poliçe teminat limitinin aşıldığı, kazanın poliçe kapsamı dışında olduğu gibi def’iler ileri sürülebilir.

11.5. Zamanaşımı İtirazı

Araç değer kaybı talepleri süresinde ileri sürülmemişse, zamanaşımı itirazı yapılabilir.

12. Reform ve Mevzuat Önerileri

12.1. Hesaplama Kriterlerinin Netleştirilmesi

Değer kaybı hesaplamasında kullanılan formüller güncellenmeli ve piyasa gerçeklerini daha iyi yansıtmalıdır.

12.2. Kusur Tespitinde Standardizasyon

Farklı bilirkişiler arasında farklı sonuçların çıkmasını önlemek için, kusur oranı belirlemede standart kriterler getirilmeli.

12.3. Sigorta Şirketleri Üzerinde Denetim

Sigorta şirketlerinin keyfi red veya eksik ödeme uygulamalarını engellemek için Sigorta Tahkim Komisyonu’nun yetkileri güçlendirilmeli.

12.4. Hızlı Yargılama Mekanizması

Araç değer kaybı davaları için özel ve hızlı çözüm mekanizmaları oluşturulmalı.

12.5. Yargıtay İçtihatlarının Kodifikasyonu

Yargıtay’ın araç değer kaybına ilişkin yerleşik içtihatları kanun düzeyinde düzenlenmeli, belirsizlik ortadan kaldırılmalı.

13. Sonuç

Araç değer kaybı, trafik kazalarının mali sonuçlarından biridir ve giderek daha fazla dava konusu olmaktadır. Hukuki sorumluluk; sürücü, işleten ve sigorta şirketi üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Bu sorumluluktan kurtulma yolları sınırlıdır:

Mücbir sebep,
Üçüncü kişinin ağır kusuru,
Zarar görenin ağır kusuru.

Ancak bunların ispat yükü işletene veya sorumlu tarafa aittir.

Sorumluluğun içeriği ise yalnızca değer kaybıyla sınırlı kalmayıp, tamir masrafları, araç mahrumiyet bedeli ve faiz gibi kalemleri de kapsamaktadır.

Sonuç olarak, araç değer kaybı tazminatında kusurun doğru tespiti, sorumluluktan kurtulma yollarının ispatı ve sorumluluğun kapsamının adil biçimde belirlenmesi, hem adaletin sağlanması hem de mağduriyetlerin önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.

#AraçDeğerKaybı #TrafikKazası #SigortaHukuku #BorçlarHukuku #Kusur #Yargıtay #SEO #ASEO

Single Blog Title