Araç Değer Kaybında Kusurun Rolü ve Önemi

Giriş

Araç değer kaybı, trafik kazaları sonrasında en çok tartışılan ve dava konusu yapılan konulardan biridir. Bir aracın kaza sonrası onarılmış olması, piyasa değerini düşürmekte; bu durum da araç sahibinin ekonomik bir zarara uğramasına neden olmaktadır. Ancak burada kritik soru şudur: Değer kaybının tazmininde kusurun rolü nedir?

Bu makalede, araç değer kaybı kavramı, hukuki dayanakları, tazmin sorumluluğunun kapsamı ve özellikle kusur oranının bu sorumluluk üzerindeki etkisi incelenecektir. Türk Borçlar Kanunu (TBK), Karayolları Trafik Kanunu (KTK), sigorta mevzuatı ve Yargıtay içtihatları ışığında kapsamlı bir değerlendirme yapılacaktır.

1. Araç Değer Kaybı Kavramı

1.1. Tanım

Araç değer kaybı, bir aracın kaza öncesi ikinci el piyasa değeri ile kaza sonrası onarılmış halinin piyasa değeri arasındaki farktır.

Bu fark, aracın mekanik olarak onarılmış olmasına rağmen “hasar geçmişi” kaydının (TRAMER, kaza kaydı vb.) ikinci el piyasasında yarattığı değer düşüşünden kaynaklanır.

1.2. Hukuki Nitelik

Değer kaybı, maddi zarar niteliğindedir. Yani doğrudan tazminat hukukunun konusuna girer.

1.3. Tazminatın Amacı

Araç sahibini kaza olmasaydı bulunacağı mali duruma getirmek.
Aracın piyasa değerindeki farkı telafi etmek.

2. Hukuki Dayanaklar

2.1. Türk Borçlar Kanunu (TBK)

TBK m. 49: Haksız fiil sorumluluğu.
TBK m. 50-52: Zarar ve illiyet bağı.
TBK m. 112: Sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk.

Araç değer kaybı, haksız fiil sorumluluğu kapsamında talep edilir.

2.2. Karayolları Trafik Kanunu (KTK)

KTK m. 85: Motorlu araç işleteninin sorumluluğu.
Araç işleteni ve sürücüsü, kusurları oranında zarardan sorumludur.

2.3. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası)

Sigortacının sorumluluğu, sürücünün ve işletenin kusur oranı ile sınırlıdır.
Değer kaybı da sigorta teminatı kapsamındadır.

3. Araç Değer Kaybı Tazminatının Şartları

3.1. Geçerli Bir Trafik Kazası

Kaza, karayolunda meydana gelmiş olmalı.
Kazaya neden olan aracın kusurlu olması gerekir.

3.2. Araçta Onarım Gerektiren Hasar

Araçta yalnızca kozmetik çizik değil, değer düşüklüğüne yol açacak onarım yapılmış olmalıdır.

3.3. Kusur

Değer kaybı talep edebilmek için karşı tarafın kusurlu olması gerekir.
Kusur oranı, tazminat miktarını doğrudan etkiler.

3.4. İlliyet Bağı

Değer kaybı, doğrudan kazaya bağlı olmalıdır.

4. Kusurun Rolü

4.1. Tam Kusur

Eğer karşı taraf %100 kusurlu ise, araç sahibinin değer kaybının tamamı tazmin edilir.

4.2. Müterafik Kusur

Eğer zarar gören araç sahibi de kısmen kusurlu ise, TBK m. 52 gereği tazminattan indirim yapılır.

Örneğin, %70 kusurlu karşı taraf, %30 kusurlu zarar gören → değer kaybının %70’i tazmin edilir.

4.3. Kusurun Hiç Olmaması

Eğer kusur yoksa (örneğin mücbir sebep, teknik arıza), değer kaybı tazmin edilmez.

5. Kusur Tespitinde Uygulama Sorunları

5.1. Eksper Raporları

Değer kaybı genellikle eksper raporlarıyla belirlenir.
Ancak eksperlerin kusur oranı konusunda farklı değerlendirmeleri olabilir.

5.2. Çapraz Kusur Halleri

Zincirleme kazalarda kusurun dağılımı zor olabilir.
Bu durumda, mahkemeler bilirkişi incelemesiyle kusuru belirler.

5.3. Sigorta Şirketlerinin İtirazları

Sigorta şirketleri çoğunlukla değer kaybını reddetmekte veya düşük hesaplamaktadır.
Bu nedenle davalar uzun sürmektedir.

6. Değer Kaybı Hesaplama Yöntemleri

6.1. Sigorta Eksperleri Yönetmeliği Formülü

Türkiye’de değer kaybı, Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi tarafından belirlenen kriterlere göre hesaplanır.

Aracın yaşı, kilometresi, hasarın niteliği ve parçaların durumu dikkate alınır.

6.2. Yargı Uygulaması

Mahkemeler genellikle bilirkişi raporlarını esas alır.
Ancak formül dışı hesaplamalara da gidilebilmektedir.

6.3. Kusur İndirimi

Hesaplanan değer kaybı, kusur oranına göre azaltılır.

7. Kusurun Hukuki Dayanakları

7.1. Türk Borçlar Kanunu (TBK)

TBK m. 49: Kusurlu ve hukuka aykırı fiil ile başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.
TBK m. 52: Zarar görenin kendi kusurunun da zarara etkisi varsa, hâkim tazminattan indirim yapabilir.

➡️ Bu hükümler, araç değer kaybı tazminatında kusurun belirleyici rolünü açıkça ortaya koyar.

7.2. Karayolları Trafik Kanunu (KTK)

KTK m. 85: Motorlu araç işleten, aracın işletilmesinden doğan zararlardan sorumludur.
Ancak sürücü veya işletenin kusuru, tazminatın kapsamını belirler.

7.3. Sigorta Hukuku

Zorunlu Trafik Sigortası Genel Şartları, değer kaybının kusurlu tarafın sigortasından karşılanacağını düzenler.
Sigorta şirketi, sigortalının kusuru oranında zararı ödemekle yükümlüdür.

8. Kusur Tespitinde Bilirkişi ve Mahkemenin Rolü

8.1. Bilirkişi İncelemesi

Trafik kazalarında kusur oranını genellikle bilirkişi raporları belirler.
Bilirkişiler, olay yeri krokisi, tutanaklar, tanık beyanları ve teknik incelemeler üzerinden kusur dağılımını yapar.

8.2. Hakimin Takdir Yetkisi

Bilirkişi raporu bağlayıcı değildir.
Hakim, raporu değerlendirir ve gerekirse ek rapor alır.

8.3. Kusurun Teknik Boyutu

Hız ihlali, kırmızı ışık, şerit ihlali, takip mesafesi gibi teknik unsurlar dikkate alınır.
Araç değer kaybı davasında kusurun net biçimde belirlenmesi, tazminat miktarını doğrudan etkiler.

9. Sigorta Şirketlerinin Sorumluluğu

9.1. Teminat Kapsamı

Trafik sigortası, sürücünün kusur oranında doğan zararı karşılar.
Bu zarar yalnızca onarım masraflarını değil, değer kaybını da kapsar.

9.2. Sigortanın Red Gerekçeleri

Sigorta şirketleri genellikle şu gerekçelerle ödeme yapmaktan kaçınır:
- Kusur oranına itiraz,
- Değer kaybının düşük gösterilmesi,
- Araç yaşının veya kilometresinin yüksekliği,
- Kaza geçmişinin daha önce olması.

9.3. Yargı Yoluna Başvuru

Sigortanın reddi halinde araç sahibi, doğrudan dava açabilir.
Mahkeme, sigortayı, sürücüyü ve işleteni müteselsilen sorumlu tutabilir.

10. Müterafik Kusur Örnekleri

10.1. Emniyet Kemeri Takmamak

Araç değer kaybı ile doğrudan bağlantılı olmasa da, toplam tazminatta indirim sebebidir.

10.2. Hız İhlali

Kaza anında hız sınırının aşılması, kusur oranını artırır.
Zarar gören araç sahibi de hızlıysa, değer kaybı tazminatı düşer.

10.3. Kırmızı Işık ve Kavşak İhlali

Kavşak kazalarında her iki tarafın da kusurlu olması yaygındır.
Bu durumda her iki taraf kendi kusuru oranında değer kaybını karşılar.

10.4. Park Yasağı İhlali

Yasağa rağmen park eden bir araç, çarpışmada kusurlu kabul edilir.
Değer kaybı talebinde bu kusur indirime yol açar.

10.5. Şerit Değiştirme

Şerit ihlali kazalarında kusur paylaşımı söz konusu olabilir.
Müterafik kusur, değer kaybı hesaplamasına doğrudan yansır.

11. Kusur ve Değer Kaybı Arasındaki İlliyet Bağı

Kusur ile değer kaybı arasında doğrudan illiyet bağı kurulmalıdır.
Örneğin, aracın geçmişte başka bir kazası varsa, yeni kazadan doğan değer kaybı yalnızca bu son kazanın etkisiyle sınırlı olarak hesaplanır.
Yargıtay, geçmiş hasar kayıtlarını dikkate alarak, önceki hasarlardan kaynaklı değer kaybının yeni kazaya yüklenemeyeceğini belirtmektedir.

14. Uygulamada Kusurun Araç Değer Kaybı Hesaplamasına Etkisi

14.1. Eksper Raporları ve Kusur Oranı

Türkiye’de araç değer kaybı hesaplamalarında Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) formülleri esas alınmaktadır.
Ancak hesaplanan nihai değer, tarafların kusur oranı dikkate alınarak sigorta şirketleri tarafından ödenir.

Örneğin:

Araç değer kaybı = 50.000 TL
Karşı tarafın kusur oranı = %60
Sigorta şirketi → 30.000 TL öder.

14.2. Çapraz Kusur Hallerinde Hesaplama

İki aracın da kusurlu olduğu kazalarda, her iki tarafın kendi kusuru oranında sorumluluğu bulunur.
Bu durumda her iki tarafın değer kaybı karşılıklı olarak hesaplanır ve mahsuplaşma yapılır.

14.3. Yargı Kararlarının Uygulaması

Yargıtay, müterafik kusurun değer kaybı tazminatında zorunlu bir indirim sebebi olduğunu açıkça belirtmektedir.
Mahkemeler, bilirkişi raporları doğrultusunda kusur oranına göre hüküm kurmaktadır.

15. Uyuşmazlıklarda Avukatların Savunma Stratejileri

15.1. Kusur Oranına İtiraz

Müvekkil aleyhine belirlenen kusur oranına karşı, trafik bilirkişi raporlarına itiraz edilir.
Yeni bilirkişi raporu alınması talep edilebilir.

15.2. Önceki Hasarların Etkisi

Araçta daha önce meydana gelen hasarların değer kaybına etkisi sınırlı olmalıdır.
Avukat, yalnızca son kazadan kaynaklı kaybın tazmin edilmesi gerektiğini ileri sürebilir.

15.3. Sigorta Şirketine Karşı Savunma

Sigorta şirketlerinin düşük ödeme teklifleri reddedilebilir.
Eksper raporlarına karşı teknik raporlarla itiraz edilebilir.

15.4. Müterafik Kusur Savunması

Karşı tarafın da kusurlu olduğu durumlarda, müvekkil adına tazminatın azaltılması talep edilebilir.

15.5. Faiz ve Yargılama Giderleri

Değer kaybı tazminatında avukatlar, faiz başlangıç tarihini ve yargılama giderlerini doğru belirterek müvekkil lehine en yüksek menfaati sağlamalıdır.

16. Reform ve Mevzuat Önerileri

16.1. Kusur Tespitinde Standartlaştırma

Kusur oranları hâlen bilirkişi yorumlarına bağlıdır.
Daha objektif kriterler getirilerek kusur tespitinde birlik sağlanmalıdır.

16.2. Değer Kaybı Hesaplama Kriterlerinin Güncellenmesi

Mevcut hesaplama formülleri güncel piyasa koşullarını tam yansıtmamaktadır.
Araç yaşı, marka değeri, ikinci el piyasası gibi kriterler daha ayrıntılı biçimde dikkate alınmalıdır.

16.3. Sigorta Şirketleri Üzerinde Denetim

Sigorta şirketlerinin keyfi red veya düşük ödeme uygulamaları denetim altına alınmalıdır.
Sigorta Tahkim Komisyonu’nun yetkileri genişletilmelidir.

16.4. Yargılamanın Hızlandırılması

Araç değer kaybı davaları yıllarca sürebilmektedir.
Uzman mahkemeler veya hızlı yargılama usulleri ile süreç kısaltılmalıdır.

16.5. Yargıtay İçtihatlarının Kodifikasyonu

Yargıtay’ın yerleşik kararları kanun düzeyinde düzenlenmeli, uygulamadaki belirsizlikler ortadan kaldırılmalıdır.

17. Sonuç

Araç değer kaybı, trafik kazalarının en önemli mali sonuçlarından biridir. Kaza sonrası araç, ne kadar iyi onarılırsa onarılsın ikinci el piyasasında değer kaybına uğramaktadır.

Bu noktada kusur, tazminatın belirlenmesinde en kritik unsurdur.

Kusurun tamamı karşı tarafta ise zarar tamamen karşılanır.
Müterafik kusur varsa, TBK m. 52 uyarınca tazminat kusur oranında azaltılır.
Kusur yoksa, değer kaybı talebi reddedilir.

Sonuç olarak, kusurun doğru tespiti, hem sigorta ödemelerinde hem de mahkeme kararlarında belirleyici unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Adil ve öngörülebilir bir hukuk düzeni için kusur tespitinin objektif, hızlı ve şeffaf şekilde yapılması büyük önem taşımaktadır.

#AraçDeğerKaybı #TrafikKazası #Kusur #SigortaHukuku #BorçlarHukuku #ASEO #SEO

Single Blog Title