İnternet Aracılığıyla Gümrük Kaçakçılığı: Türk Hukukunda Hukuki Sorumluluk, Yükümlülükler ve Uygulamadaki Sorunlar

Giriş

İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte yurtdışından internet üzerinden ürün getirme yolları, geleneksel gümrük işlemlerini büyük ölçüde etkilemiştir. Özellikle e-ticaret siteleri, sosyal medya platformları ve online pazar yerleri aracılığıyla gerçekleştirilen alışverişler, çoğu zaman gümrük vergilerinden kaçınma veya yanıltıcı beyanlarla ithalat şeklinde gerçekleşmektedir.

Bu durum Türk hukukunda gümrük kaçakçılığı olarak değerlendirilmekte;

5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu,
4458 sayılı Gümrük Kanunu,
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK),
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Hakkında Kanun,
çerçevesinde hem bireyler hem de aracı kurumlar için farklı hukuki sorumluluklar doğurmaktadır.

1. İnternet Aracılığıyla Gümrük Kaçakçılığının Tanımı ve Kapsamı

1.1. Tanım

İnternet aracılığıyla gümrük kaçakçılığı, yurtdışından internet üzerinden sipariş edilen malların:

Gümrük vergilerinin ödenmeden ülkeye sokulması,
Yanlış veya sahte belgelerle beyan edilmesi,
Kargo/posta yoluyla gizlenmesi şeklinde ortaya çıkan fiillerdir.

1.2. Suçun Unsurları (TCK ve 5607 sayılı Kanun Çerçevesinde)

Maddi unsur: Kaçak eşyanın internet üzerinden satışa sunulması, sipariş edilmesi veya ithal edilmesi.
Manevi unsur: Kast; yani failin vergilerden kaçmak, devleti zarara uğratmak amacıyla hareket etmesi.
Hukuka aykırılık unsuru: Gümrük mevzuatının ihlali.

2. İnternet Yoluyla Gümrük Kaçakçılığının Türleri

Bireysel siparişler: Düşük bedelli ürünlerin yurtdışından sipariş edilmesi ve muafiyet sınırlarının kötüye kullanılması.
Ticari nitelikli ithalat: E-ticaret üzerinden toplu siparişlerin yanlış beyanla ülkeye sokulması.
Kargo/posta kaçakçılığı: Paketlerin bölünerek gönderilmesi, kıymetin düşük gösterilmesi.
Sahte belgeler: E-fatura, menşe belgeleri veya kıymet belgelerinin gerçeğe aykırı düzenlenmesi.
Sosyal medya kaçakçılığı: Instagram, Facebook veya Telegram üzerinden satılan bandrolsüz ürünler.

3. Sorumluluk Türleri

3.1. Satıcıların Sorumluluğu

Yurtdışındaki satıcı, malın değerini doğru beyan etmekle yükümlüdür.
Yanlış beyan veya sahte fatura düzenlenirse, Türk alıcının suça iştirak etmesi halinde TCK m. 39-40 (yardım eden/suç ortağı) hükümleri devreye girer.

3.2. Alıcıların Sorumluluğu

Alıcı, sipariş ettiği malın vergilerini ödemekle yükümlüdür.
Bilerek yasaklı malları sipariş eden kişi, doğrudan fail konumuna düşer.
“Bilmiyordum” savunması Yargıtay tarafından çoğu zaman reddedilmektedir.

3.3. Kargo ve Posta Şirketlerinin Sorumluluğu

Gümrük beyannamesini doğru doldurmak zorundadırlar.
5607 sayılı Kanun kapsamında suça yardım eden sayılabilirler.
Ayrıca idari para cezaları da uygulanır.

3.4. Gümrük Müşavirlerinin Sorumluluğu

Yanlış beyanname hazırlayan müşavirler doğrudan sorumlu tutulur.
Kasıtlı hareket eden müşavirler, TCK kapsamında fail gibi cezalandırılabilir.

4. İnternet Hukuku Perspektifinden Sorumluluk

4.1. İçerik Sağlayıcıların Sorumluluğu

5651 sayılı Kanun m. 4’e göre içerik sağlayıcı, internet ortamında ürettiği, değiştirdiği ve sunduğu içerikten sorumludur.

Kaçak ürün satışına ilişkin reklam veya ilan yayınlayan kişi/siteler doğrudan fail konumundadır.
TCK m. 38-39 kapsamında suça azmettirme veya yardım etme sorumluluğu doğabilir.

4.2. Yer Sağlayıcıların Sorumluluğu

5651 m. 5’e göre yer sağlayıcı, kullanıcıların içeriklerini barındırır.

Kaçak ürün satışı yapılan web sitelerini barındıran hosting şirketleri, ihtar üzerine içeriği kaldırmakla yükümlüdür.
Bilerek içerik barındırmaya devam ederlerse, yardım eden sıfatıyla cezai sorumluluk gündeme gelir.

4.3. Erişim Sağlayıcıların Sorumluluğu

5651 m. 6 uyarınca erişim sağlayıcılar (internet servis sağlayıcılar) kullanıcıların internete bağlanmasını sağlar.

Genel olarak içerikten sorumlu değildirler.
Ancak mahkeme kararı veya BTK kararı ile erişimi engellemek zorundadırlar.
Engel kararını uygulamazlarsa idari para cezası doğar.

4.4. Sosyal Medya Platformlarının Sorumluluğu

Sosyal medya şirketleri, kullanıcıların kaçak ürün satışına aracılık etmesi halinde içerik kaldırma ve bildirim yükümlülüğü altındadır.
2020’de yapılan Sosyal Medya Yasası değişiklikleri ile Türkiye’de temsilci atamayan platformlara para cezaları öngörülmüştür.

5. Kişilerin Yükümlülükleri

5.1. Alıcıların Yükümlülükleri

Sipariş ettiği malın gümrük vergilerini ödemek,
Yasaklı ürün sipariş etmemek,
Menşe ve kıymet beyanını doğru yapmak.

5.2. Satıcıların Yükümlülükleri

Gerçek fatura düzenlemek,
Malın menşeini doğru göstermek,
Yasal olmayan ürünlerin satışını engellemek.

5.3. Kargo ve Lojistik Firmalarının Yükümlülükleri

Beyannameyi doğru düzenlemek,
Şüpheli malları gümrüğe bildirmek,
Riskli gönderilerde denetim yapmak.

5.4. İçerik ve Yer Sağlayıcıların Yükümlülükleri

Kaçak ürün ilanlarını kaldırmak,
Mahkeme kararlarına ve BTK kararlarına uymak,
Kullanıcı bilgilerini savcılığa sunmak.

5.5. Devletin Yükümlülüğü

Etkin denetim mekanizması kurmak,
İnternet ve gümrük arasında dijital entegrasyonu sağlamak,
Uluslararası işbirliğini güçlendirmek.

6. İçerik ve Erişim Sağlayıcıların Yargılamalardaki Konumu

6.1. İçerik Sağlayıcı

Kaçak ürün reklamı yayınlayan kişi veya site doğrudan faildir.
TCK m. 39 uyarınca, bu kişiler azmettiren veya yardım eden değil, doğrudan suç ortağı sayılır.

6.2. Yer Sağlayıcı

Hosting firması, kaçakçılığa konu içeriği kendi iradesiyle üretmediği için doğrudan fail değildir.
Ancak 5651 m. 5 gereği, uyarıya rağmen içeriği kaldırmazsa idari ve hukuki sorumluluğu doğar.
TCK kapsamında ise yardım eden sıfatıyla yargılanabilir.

6.3. Erişim Sağlayıcı

İnternet servis sağlayıcılar içerikten sorumlu değildir.
Ancak 5651 m. 6 kapsamında mahkeme kararlarını uygulamazlarsa idari para cezası ile karşılaşırlar.

7. İdari ve Cezai Yaptırımların Ayrımı

7.1. İdari Yaptırımlar

Gümrük idaresi tarafından:
- Yanlış beyan → ek vergi tahakkuku,
- İdari para cezası,
- Eşyanın tasfiyesi.
BTK tarafından:
- İçerik kaldırmayan yer sağlayıcılara idari para cezası,
- Türkiye’de temsilci bulundurmayan sosyal medya şirketlerine yaptırımlar.

7.2. Cezai Yaptırımlar

5607 sayılı Kanun m. 3 → Kaçakçılık fiilleri için hapis ve adli para cezası.
TCK m. 204 → Resmî belgede sahtecilik.
TCK m. 39-40 → Azmettirme ve yardım etme.
İçerik sağlayıcı → doğrudan fail.
Yer sağlayıcı → yardım eden.
Erişim sağlayıcı → yalnızca idari sorumlu.

8. Delil Hukuku ve Soruşturma Yöntemleri

8.1. Dijital Delillerin Önemi

Kaçakçılık suçlarında en önemli deliller:
- E-posta yazışmaları,
- Online sipariş kayıtları,
- IP adresleri,
- Banka transfer bilgileri.

8.2. CMK Çerçevesinde Dijital Delil Toplama

CMK m. 134: Bilgisayar ve bilişim sistemlerinden veri kopyalama.
Yargıtay, cihazın tümüne el konulmasını ölçüsüz bulmakta, yalnızca ilgili verilerin kopyalanmasını istemektedir.

8.3. BTK ve MASAK İşbirliği

BTK, IP tespitlerini yapar, erişim engeli uygular.
MASAK, ödemeleri ve şüpheli finansal işlemleri inceler.

8.4. Hukuka Aykırı Deliller

Mahkeme kararı olmadan yapılan internet dinlemeleri veya erişim engellemeleri, hukuka aykırı delil sayılır.
Bu durumda elde edilen veriler hükme esas alınamaz.

9. Uygulamadaki Sorunlar

9.1. Yabancı Satıcılara Ulaşılamaması

Yurtdışında bulunan e-ticaret sitelerine ulaşmak çoğu zaman imkânsızdır.
Bu nedenle sorumluluk genellikle alıcıya yüklenmektedir.

9.2. Sosyal Medya İlanları

Instagram, Telegram gibi platformlarda yapılan satışlar hızlı ve anonimdir.
İçerik kaldırma süreçleri yavaş işlediği için etkin mücadele sağlanamamaktadır.

9.3. Hosting Firmalarının Sorumluluğu

Yer sağlayıcıların sorumluluğu genellikle idari yaptırımlarla sınırlı tutulmaktadır.
Ancak bazı durumlarda cezai sorumluluğa gidilmesi tartışmalıdır.

9.4. Delil Toplamadaki Güçlükler

Yurtdışı kaynaklı IP’lerin tespit edilmesi uzun sürmekte,
Dijital delillerin doğruluğu teknik inceleme gerektirmektedir.

10. Uluslararası İşbirliği ve Karşılaştırmalı Hukuk

10.1. Avrupa Birliği (AB) Uygulaması

AB’de Gümrük Kodu (Union Customs Code) ile internet yoluyla ithal edilen ürünlerde sıkı denetim mekanizmaları öngörülmüştür.
Özellikle EUR.1 ve EUR-MED sertifikaları olmadan düşük kıymetli ürünlerin ithaline sınırlama getirilmiştir.
AB ülkelerinde yer sağlayıcıların ve platformların sorumluluğu Türk hukukuna kıyasla daha geniştir:
- Amazon veya eBay gibi platformlar, kaçak ürün satışı tespit edildiğinde kullanıcı hesabını kapatmak ve devlete bilgi vermek zorundadır.

10.2. ABD Uygulaması

ABD’de U.S. Customs and Border Protection (CBP), internetten alınan her malın gümrük vergisini kontrol etmektedir.
“De Minimis” sınırı 800 USD’dir; bu tutarın altındaki mallar vergiden muaftır. Ancak sahtecilik ve kaçakçılık fiillerinde ağır cezalar uygulanır.
ABD’de platformların sorumluluğu çok daha net: Kaçak ürün satışı yapan hesapları süresiz kapatma yetkisi vardır.

10.3. Türkiye’nin Durumu

Türkiye’de sınırlar daha düşük (muafiyet limiti çok daha sınırlı).
5607 sayılı Kanun ile kaçakçılıkla mücadele ediliyor, ancak içerik/yer/erişim sağlayıcıların sorumlulukları AB ve ABD’ye göre daha dar kapsamlı.

11. Avukatların Savunma Stratejileri

11.1. Alıcılar İçin

Müvekkil alıcıya yöneltilen suçlamada kastın oluşup oluşmadığı sorgulanmalıdır.
“Yanıltıcı fatura satıcı tarafından hazırlanmış, alıcı bilmemektedir” savunusu kullanılabilir.
Yargıtay’ın kastın belirlenmesine ilişkin kararlarına atıf yapılabilir.

11.2. Satıcılar İçin

Satıcı yurtdışında ise uluslararası adli yardımlaşma yollarının işletilmediği savunulabilir.
Failin Türkiye’de olmadığı durumda cezai sorumlulukta yetki ve bağlantı sorunları öne çıkarılabilir.

11.3. Kargo ve Lojistik Firmaları İçin

Kargonun “kontrol yükümlülüğü” kapsamında bulunup bulunmadığı tartışılmalıdır.
Yargıtay’ın “bilinçli hareket” içtihatlarına dayanılarak, firmanın kasıtlı değil, ihmal sonucu hareket ettiği savunulabilir.

11.4. İçerik Sağlayıcılar İçin

İçerik sağlayıcıların doğrudan fail gibi sorumlu tutulması halinde, 5651 sayılı Kanun’daki sınırlı sorumluluk hükümlerine atıf yapılabilir.
Savunma stratejisi: “Platform yalnızca ilan yayınlamış, malın niteliğini kontrol etme yükümlülüğü yoktur.”

11.5. Yer ve Erişim Sağlayıcılar İçin

Mahkeme kararına rağmen içeriğin kaldırılmaması, idari para cezası doğurur, ancak doğrudan cezai sorumluluk doğurmaz.
Bu ayrım vurgulanarak müvekkilin ceza davasında sorumluluğu bertaraf edilebilir.

12. Reform ve Mevzuat Önerileri

12.1. İçerik Sağlayıcılar İçin Daha Açık Düzenlemeler

5651 sayılı Kanun’da kaçak ürün ilanlarının açıkça yasaklanması.
Kaçakçılığa aracılık eden içerik sağlayıcıların cezai sorumluluğunun netleştirilmesi.

12.2. Yer Sağlayıcıların Sorumluluğunun Güçlendirilmesi

Hosting firmalarının yalnızca “uyar-kaldır” sorumluluğu değil, proaktif denetim yükümlülüğü getirilmesi.

12.3. Erişim Sağlayıcıların Rolünün Artırılması

Kaçakçılık yapılan sitelere erişimin daha hızlı engellenmesi.
BTK kararlarının uygulanmasında yargı sürecinin hızlandırılması.

12.4. Gümrük ve İnternet Denetiminin Entegrasyonu

Gümrük idaresi ile BTK arasında ortak veri paylaşımı.
Riskli siparişlerin önceden analiz edilerek engellenmesi.

12.5. Uluslararası İşbirliği

Türkiye’nin AB ve ABD ile ortak denetim mekanizmaları geliştirmesi.
Kaçakçılıkla mücadelede Interpol ve Europol işbirliklerinin güçlendirilmesi.

13. Sonuç ve Genel Değerlendirme

İnternet aracılığıyla gümrük kaçakçılığı, klasik kaçakçılık yöntemlerinden farklı olarak çok aktörlü bir yapı sergilemektedir. Burada yalnızca alıcı ve satıcılar değil; kargo şirketleri, içerik sağlayıcılar, yer sağlayıcılar ve erişim sağlayıcılar da hukuki sorumluluk altına girmektedir.

Alıcılar → Vergi yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır.
Satıcılar → Gerçek kıymet ve menşe beyanı yapmalıdır.
Kargo firmaları → Beyan yükümlülüğüne tabidir.
İçerik sağlayıcılar → Kaçak ürün reklamı ve ilanlarından doğrudan sorumludur.
Yer sağlayıcılar → İçeriği barındırma sorumluluğu nedeniyle, uyarıya rağmen işlem yapmazlarsa cezai sonuç doğabilir.
Erişim sağlayıcılar → Esas olarak idari sorumluluk taşır.

Sonuç olarak; internet aracılığıyla gümrük kaçakçılığına karşı etkin mücadele için hem mevcut mevzuatın güçlendirilmesi hem de uluslararası işbirliği mekanizmalarının daha etkin işletilmesi gerekmektedir.

#GümrükKaçakçılığı #İnternetKaçakçılığı #5607Kanun #CezaHukuku #TCK #Yargıtay #SEO #ASEO

Single Blog Title