Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi
Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi: Türk Hukukunda Detaylı İnceleme
Giriş
Toplumumuzda aile bağlarının güçlü olması, yaşlı bireylerin genellikle yakınları tarafından bakılmasını sağlamıştır. Ancak zamanla aile yapısının değişmesi, şehirleşme ve bireysel yaşam tarzlarının artması ile birlikte, yaşlı ya da bakıma muhtaç kişilerin güvence altına alınma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. İşte bu noktada “ölünceye kadar bakma sözleşmesi”, hem bireylerin bakım ihtiyacını karşılayan hem de karşılığında malvarlığı devri ile hukuki güvence sağlayan önemli bir sözleşme türü olarak karşımıza çıkar.
Bu makalede, ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tanımı, unsurları, geçerlilik şartları, tarafların yükümlülükleri, sözleşmenin sona ermesi, saklı payla ilişkisi ve uygulamadaki sorunlara dair detaylı açıklamalara yer verilecektir.
1. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve bir tarafın (bakım borçlusu), diğer tarafa (bakım alacaklısı) yaşamı boyunca bakmayı ve ihtiyaçlarını karşılamayı taahhüt ettiği; diğer tarafın ise bu bakım karşılığında malvarlığının bir kısmını veya tamamını devrettiği sözleşmedir.
Bu sözleşmenin temel amacı, bireyin yaşamı boyunca bakım ve gözetim ihtiyacını karşılamaktır. Özellikle yaşlı, hasta, yalnız veya bakıma muhtaç bireyler için hem hukuki hem de insani bir teminat sağlar.
2. Sözleşmenin Hukuki Dayanağı
Türk Borçlar Kanunu’nun 611 ila 619. maddeleri arasında düzenlenen ölünceye kadar bakma sözleşmesi, miras hukuku ile de yakından ilişkilidir. Bu yönüyle hem borçlar hukuku hem de miras hukuku kapsamında değerlendirilir. Sözleşmenin geçerli sayılabilmesi için kanunda belirtilen şekil ve içerik koşullarına uyulması şarttır.
3. Sözleşmenin Unsurları
Bir ölünceye kadar bakma sözleşmesinin geçerli olabilmesi için bazı temel unsurların bulunması gerekir:
3.1. Taraflar
-
Bakım alacaklısı: Genellikle yaşlı, hasta veya yalnız kişiler olur. Ancak her birey böyle bir sözleşme yapabilir.
-
Bakım borçlusu: Bakım hizmetini üstlenen ve karşılığında malvarlığı devralacak kişidir. Genellikle çocuklar, torunlar veya yakın akrabalardır. Ancak bakım borçlusu herhangi bir üçüncü kişi de olabilir.
3.2. Karşılıklı Edimler
-
Bakım borçlusu, bakım alacaklısına düzenli olarak bakmayı, ihtiyaçlarını karşılamayı, onunla ilgilenmeyi taahhüt eder.
-
Bakım alacaklısı ise karşılığında taşınmaz, taşınır mal veya başka bir ekonomik değeri devreder.
3.3. Süre
Sözleşme, bakım alacaklısının hayatı boyunca geçerlidir. Ölümüyle birlikte sona erer.
4. Şekil Şartı ve Geçerlilik Koşulları
Sözleşmenin geçerli olabilmesi için Türk Borçlar Kanunu bazı şekil şartları öngörmüştür. Bu sözleşme resmî şekilde yapılmak zorundadır. Yani noter ya da sulh hukuk hâkimi önünde, iki tanığın katılımıyla hazırlanmalıdır.
Eğer sözleşmede bir taşınmazın devri söz konusuysa, tapu müdürlüğünde gerekli tescil işlemlerinin yapılması da gereklidir. Aksi takdirde sözleşme geçerli olsa bile taşınmazın devri gerçekleşmemiş olur.
5. Tarafların Yükümlülükleri
5.1. Bakım Borçlusunun Yükümlülükleri
-
Bakım alacaklısına fiziksel bakım sağlamak (beslenme, barınma, temizlik, sağlık hizmetleri vb.)
-
Psikolojik ve sosyal destek sağlamak (yalnız bırakmamak, moral vermek, ilgi göstermek)
-
Yaşam kalitesini sürdürmek, hastalık ve zor zamanlarda özel ilgi göstermek
5.2. Bakım Alacaklısının Yükümlülükleri
-
Sözleşmede belirlenen mal veya hakkı, bakım borçlusuna devretmek
-
Eğer devir bir taşınmaz ise tapu tescil işlemlerini gerçekleştirmek
-
Diğer tarafa bakım edimi karşılığında hakkaniyetli bir karşılık sunmak
6. Sözleşmenin Sona Ermesi
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi birkaç durumda sona erebilir:
6.1. Doğal Sona Erme
-
Bakım alacaklısının ölümüyle sözleşme sona erer.
6.2. Fesih
-
Bakım borçlusu yükümlülüklerini yerine getirmiyorsa, bakım alacaklısı sözleşmeyi haklı nedenle feshedebilir.
-
Aşırı ifa güçlüğü, taraflar arasındaki ciddi uyumsuzluk gibi nedenlerle de sözleşme sona erdirilebilir.
6.3. İptal
-
Sözleşmenin yapıldığı anda taraflardan biri ehliyetsiz ise veya baskı, hile gibi durumlar varsa iptal gündeme gelebilir.
7. Saklı Pay ve Mirasçıların Hakları
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi çoğu zaman mirasçılarla sorunlara neden olabilir. Çünkü bakım alacaklısı malını mirasçılar yerine bakım borçlusuna devretmiştir. Bu durumda mirasçıların saklı paylarını ihlal eden bir durum varsa, tenkis davası açmaları mümkündür.
Tenkis davası ile mirasçılar, kendilerine yasal olarak ayrılmış olan miras paylarını geri almak için mahkemeye başvurabilirler. Bu nedenle sözleşme yapılırken saklı paylı mirasçıların zarar görmemesine dikkat edilmelidir.
8. Muvazaa ve İrade Bozuklukları
Bazı durumlarda bu sözleşme görünürde bakım karşılığı mal devri gibi sunulsa da aslında mirastan mal kaçırma amacı güdebilir. Böyle bir durumda sözleşme muvazaalı sayılır. Mirasçılar tarafından tapu iptali ve tescil davası açılarak, gerçek niyetin ortaya çıkarılması sağlanabilir.
Yargıtay kararlarında da bu tür sözleşmelerde muvazaa olup olmadığı, tarafların ilişkileri, sözleşme sonrası fiili bakım durumu gibi kriterler dikkate alınmaktadır.
Hukuk fakültesi öğrencisi Feride Sıla HELVACI
About Post Author
