Kambiyo Senetlerinde Yetkisiz Temsil Sorunu
Kambiyo Senetlerinde Yetkisiz Temsil Sorunu
1. Giriş
Kambiyo senetleri (poliçe, bono ve çek), ticaret hayatında en sık kullanılan kıymetli evraklardandır. Bu senetlerin en önemli özellikleri arasında şekil şartlarına bağlılık, soyutluk ilkesi ve tedavül kabiliyeti yer alır. Ancak uygulamada kambiyo senetleri çoğu zaman temsil yoluyla düzenlenmekte ya da devredilmektedir.
Temsil kurumunun kambiyo senetlerinde kullanımı, pratik açıdan önemlidir. Zira tüzel kişiler adına senet düzenlenmesi, şirketlerde yetkililer tarafından imza atılması veya vekiller aracılığıyla kambiyo senedi imzalanması ticari hayatın olağan bir sonucudur. Bununla birlikte, senedin yetkisiz bir kişi tarafından imzalanması halinde ortaya çıkan hukuki durum ciddi tartışmalara yol açmaktadır.
2. Temsil Kavramı ve Kambiyo Senetleri
2.1. Temsilin Tanımı
Temsil, bir kişinin hukuki işlemleri başkası adına ve onun hesabına yapabilmesidir. Temsilci, yetkisi dahilinde hareket ettiğinde işlemin sonuçları doğrudan temsil olunan kişiyi bağlar.
2.2. Kambiyo Senetlerinde Temsil
- Tüzel kişiler: Şirketler, dernekler ve kooperatifler adına senet düzenlenmesi.
- Vekil aracılığıyla: Kişinin, özel yetki verdiği vekili aracılığıyla senet düzenlemesi.
- Ortak imza: Çoğu şirket ana sözleşmesinde temsil yetkisinin çift imza ile kullanılacağı düzenlenir.
2.3. Hukuki Dayanak
- TTK m. 664 vd. → Temsil ve yönetim kurulu yetkileri.
- TBK m. 40-46 → Temsil ve yetkisiz temsil hükümleri.
- TTK m. 776-780 → Bono ve çekin zorunlu unsurları.
- TTK m. 672 → Poliçelerde imza ve temsil.
3. Yetkisiz Temsil Kavramı
3.1. Tanım
Yetkisiz temsil, bir kişinin temsil yetkisi olmadığı halde veya yetkisini aşarak kambiyo senedi düzenlemesidir.
3.2. Görülme Biçimleri
- Hiç yetkisi olmayan kişinin imzası → Örneğin şirket çalışanının şirket adına bono düzenlemesi.
- Yetki aşımı → Temsilcinin, yetkisinin sınırlarını aşarak senet düzenlemesi.
- Çift imza kuralının ihlali → Ana sözleşmede iki imza şartı olmasına rağmen tek imza ile senet düzenlenmesi.
- Geçersiz vekaletname ile işlem → Özel yetki içermeyen vekaletname ile kambiyo senedi imzalanması.
3.3. Hukuki Sorun
Kambiyo senetleri sıkı şekil şartına bağlı olduğu için yetkisiz temsil, senedin geçerliliğini ve borçlunun sorumluluğunu doğrudan etkiler.
4. Yetkisiz Temsilin Hukuki Sonuçları
4.1. Temsil Olunana Etkisi
Yetkisiz temsil ile düzenlenen senet, temsil olunanı bağlamaz. Örneğin şirket adına imza atılmışsa ve yetki yoksa, şirket sorumlu olmaz.
4.2. İmza Sahibine Etkisi
- TTK m. 680 (poliçe): Yetkisiz temsilci, senedi imzalayan kişi sıfatıyla sorumlu olur.
- Bu hüküm bono ve çekler için de kıyasen uygulanır.
- Yani yetkisiz imza atan kişi, senedin borçlusu haline gelir.
4.3. Hamilin Durumu
- Hamil, yetkisiz temsil halinde doğrudan imza sahibine başvurabilir.
- Ancak senedin arkasındaki diğer cirantalar ve avalistler de sorumluluk altında olabilir.
5. Yargıtay Kararları
5.1. Yargıtay 11. HD, 2017/2211 K.
“Yetkisiz temsil ile düzenlenen bonodan şirket sorumlu olmaz; senedi imzalayan kişi kambiyo borçlusu haline gelir.”
5.2. Yargıtay HGK, 2016/1251 K.
“Çift imza şartı bulunmasına rağmen tek imzayla düzenlenen bonodan şirket sorumlu tutulamaz.”
5.3. Yargıtay 19. HD, 2018/9321 K.
“Vekaletnamede özel yetki bulunmadan düzenlenen kambiyo senedi geçersizdir. Bu durumda vekil bizzat borçlu olur.”
5.4. Yargıtay 12. HD, 2019/8743 K.
“Yetkisiz temsil ile imzalanan bonoda, hamil iyiniyetli olsa dahi temsil olunan sorumlu tutulamaz.”
6. Uygulamadaki Sorunlar
6.1. İyiniyetli Hamilin Korunması
Yetkisiz temsil durumunda iyiniyetli hamiller mağdur olabilir. Çünkü senedin şeklen geçerli görünmesi, ticari güveni yanıltır.
6.2. Çift İmza Kuralı İhlali
Şirketlerde temsil yetkisi genellikle çift imza ile sınırlandırılmasına rağmen tek imza ile bono düzenlenmesi sık rastlanan bir sorundur.
6.3. İşçi-İşveren İlişkileri
Bazı durumlarda işçiden, işveren adına senet imzalaması istenmekte; yetkisiz temsil sorunları doğmaktadır.
6.4. Noter ve Vekaletname Sorunları
Genel vekaletnamelerde “kambiyo senedi düzenleme yetkisi” açıkça yazılmadıkça bono düzenlenemez. Uygulamada buna dikkat edilmemesi ihtilaflara yol açmaktadır.
7. Öğretide Görüşler
Katı Görüş
Yetkisiz temsil ile düzenlenen senet kesin hükümsüzdür; hamilin iyiniyeti dikkate alınmamalıdır. Ticari güven için imza ve yetki kontrolü şarttır.
Esnek Görüş
Hamilin iyiniyeti korunmalıdır. Senet üzerinde yetki görünümü varsa, temsil olunanın sorumlu tutulması gerekir.
📌 Yargıtay, katı görüşe daha yakın bir yaklaşım benimsemektedir.
8. Çözüm Önerileri
- Elektronik İmza ve E-Senet Sistemi
- Yetkisiz temsil riskini azaltmak için elektronik senetlerde imza doğrulama sistemi kurulmalıdır.
- Mevzuatta Netleştirme
- TTK’da, yetkisiz temsilin sonuçları daha açık düzenlenmelidir.
- İş Dünyasında Farkındalık
- Şirketlerde imza yetkilileri ve çift imza kuralı konusunda eğitim verilmelidir.
- Hamilin Korunması Mekanizması
- İyiniyetli hamilin korunmasını sağlayacak alternatif tazmin mekanizmaları geliştirilmelidir.
- Yargıtay İçtihat Birliği
- Daireler arasında farklı uygulamaların önüne geçmek için içtihat birliği sağlanmalıdır.
9. Sonuç
Kambiyo senetlerinde yetkisiz temsil, hem borçlular hem alacaklılar açısından ciddi sonuçlar doğuran bir sorundur. Temsil olunan kişi yetkisiz imzadan sorumlu tutulmaz; senedi imzalayan kişi bizzat borçlu olur.
Yargıtay, yerleşik içtihatlarıyla bu konuda katı bir yaklaşım benimsemiş; iyiniyetli hamilin korunmasına öncelik vermemiştir. Ancak ticari güvenliğin sağlanabilmesi için mevzuat değişiklikleri, elektronik senet uygulamaları ve eğitim faaliyetleriyle yetkisiz temsil riskinin azaltılması gerekmektedir.
Sonuç itibariyle, yetkisiz temsil sorunu, kambiyo senetlerinde taraflar arasında en çok ihtilafa sebep olan konulardan biridir ve gelecekte de önemini koruyacaktır.
Gözdenur Turna
About Post Author
