Bonoda Teminat Kaydı ve Yargıtay’ın Yaklaşım

Bonoda Teminat Kaydı ve Yargıtay’ın Yaklaşımı

1. Giriş

Kambiyo senetleri, ticari hayatın vazgeçilmez unsurlarından biridir. Poliçe, bono ve çek, ekonomik ilişkilerde hem ödeme aracı hem de kredi aracı işlevi görmektedir. Bu senetlerden özellikle bono, basit düzenlenme tekniği ve yaygın kullanımı nedeniyle ticaret hayatında büyük önem taşır.

Bono, düzenleyenin kayıtsız şartsız belirli bir bedeli ödemeyi üstlendiği yazılı bir kambiyo senedidir. Ancak uygulamada, bonoların yalnızca ödeme amacıyla değil, aynı zamanda bir borcun ifasının teminatı olarak düzenlendiği de sıkça görülmektedir. Bu durumda bono üzerinde “teminat senedidir” veya benzeri ibarelerin yer alması, hukuki açıdan çeşitli tartışmalara yol açmaktadır.

2. Bonoda Teminat Kaydı

2.1. Teminat Kaydının Tanımı

Teminat kaydı, bononun üzerine yazılan ve senedin bir borcun teminatı amacıyla düzenlendiğini gösteren kayıttır. Örneğin:

“Bu senet … borcun teminatıdır.”
“Teminat senedi olarak verilmiştir.”
“İpotek yerine teminat olarak düzenlenmiştir.”

2.2. Teminat Senedi Kavramı

Teminat senedi, belirli bir borcun ödenmemesi ihtimaline karşı güvence sağlamak amacıyla düzenlenen ve doğrudan ödeme işlevi bulunmayan bonodur.

2.3. Hukuki Dayanak

TTK m. 776 → Bono, kayıtsız şartsız belirli bir bedeli ödeme vaadini içermelidir.
Teminat kaydı, ilk bakışta bu kayıtsız şartsızlık unsuruna aykırı gibi görünse de Yargıtay uygulaması farklı bir yaklaşım geliştirmiştir.

3. Bonoda Teminat Kaydının Hukuki Niteliği

3.1. Kambiyo Senedi Vasfı

Bono üzerine teminat kaydı yazılması, senedin kambiyo senedi niteliğini ortadan kaldırmaz. Senet, zorunlu unsurları taşıyorsa, kambiyo senedi olarak geçerliliğini korur.

3.2. Şekli Unsurların Korunması

Teminat kaydı, senedin şekli unsurlarına dokunmadığı için geçerliliğini etkilemez. Bu nedenle bono, kambiyo takibine konu olabilir.

3.3. İspat Yükü

Bono teminat amacıyla verilmişse, bunu ileri süren borçludur ve ispat yükü borçludadır. HMK m. 200 uyarınca, bu iddia kural olarak yazılı delille ispatlanmalıdır.

4. Yargıtay’ın Yaklaşımı

4.1. Genel Eğilim

Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, teminat kaydı bulunan bonolar da kambiyo senedi vasfını korur ve kambiyo takibine konu edilebilir.

4.2. Önemli Karar Örnekleri

Yargıtay 12. HD, 2019/8743 K.: “Teminat kaydı bulunan bono da kambiyo senedi sayılır; kambiyo takibine engel değildir.”
Yargıtay 19. HD, 2018/9321 K.: “Bononun ön yüzüne teminat ibaresi yazılması, onun kambiyo vasfını ortadan kaldırmaz.”
Yargıtay HGK, 2016/1251 K.: “Bono teminat amacıyla verilmişse, bu husus borçlu tarafından ispat edilmelidir. Aksi halde bono geçerli kabul edilir.”
Yargıtay 11. HD, 2017/2211 K.: “Teminat senedi, kambiyo senetlerine özgü takip yoluna elverişlidir.”

4.3. Uygulamadaki Etki

Borçlu, teminat kaydını ileri sürerek doğrudan icra takibini engelleyemez. Ancak ayrıca açacağı menfi tespit davasında veya itiraz davasında teminat iddiasını ispat ederek sorumluluktan kurtulabilir.

5. Uygulamadaki Sorunlar

5.1. Teminat Senetlerinin Kötüye Kullanılması

Özellikle işçi-işveren ilişkilerinde işçilerden teminat senedi alınmakta; iş sözleşmesi sona erdiğinde bu senetler icraya konulmaktadır.

5.2. İspat Güçlüğü

Borçlu, senedin teminat amacıyla verildiğini yazılı delille ispat etmek zorundadır. Uygulamada çoğu zaman yazılı belge bulunmadığı için borçlular mağdur olmaktadır.

5.3. İrade Fesadı ve Hile

Bazı durumlarda teminat senetleri hile veya baskıyla imzalatılmaktadır. Ancak bu durumun ispatı güçtür ve çoğunlukla bilirkişi raporlarına dayanılmaktadır.

5.4. Teminat – Ödeme Ayrımının Belirsizliği

Hangi bononun ödeme, hangisinin teminat amacıyla düzenlendiği her zaman açık değildir. Bu durum yargılamalarda karmaşaya neden olmaktadır.

6. Öğretide Görüşler

Katı Görüş

Teminat kaydı bulunan bonolar, kayıtsız şartsız ödeme vaadini ihlal ettiği için kambiyo senedi sayılmamalıdır. Bu görüş, borçluyu koruma amacına yöneliktir.

Esnek Görüş

Teminat kaydı, bononun geçerliliğini etkilemez. Senet kambiyo vasfını korur, ancak borçlu teminat iddiasını ayrıca ileri sürebilir. Bu görüş, ticari güvenin korunması açısından daha pratiktir.

📌 Yargıtay uygulaması esnek görüşe yakındır.

7. Çözüm Önerileri

Mevzuatta Düzenleme Yapılması
- Teminat senetlerinin ayrı bir kategori olarak düzenlenmesi, uygulamadaki belirsizlikleri giderebilir.
Elektronik Senet Sistemi
- E-bono uygulamalarıyla, senedin teminat mı yoksa ödeme amacıyla mı düzenlendiği kayıt altına alınabilir.
İspat Kolaylığı
- Borçluların teminat iddiasını tanık beyanıyla da ispat edebilmesine imkan verilmelidir.
Yargıtay İçtihat Birliği
- Tüm dairelerin aynı yönde karar vermesi sağlanarak uygulamadaki farklılıklar giderilmelidir.
Ticari Bilinç ve Eğitim
- İş dünyasında teminat senetlerinin riskleri konusunda farkındalık artırılmalıdır.

8. Sonuç

Bonoda teminat kaydı, doktrinde uzun süredir tartışılan bir konudur. Katı görüşe göre, teminat kaydı senedin kayıtsız şartsızlık unsuruna aykırı olduğu için geçersizdir. Ancak Yargıtay, yerleşik içtihatlarıyla bu görüşe katılmamış; teminat kaydı bulunan bonoların da kambiyo senedi vasfını koruduğunu ve icra takibine konu olabileceğini kabul etmiştir.

Bununla birlikte, uygulamada en büyük sorun teminat senetlerinin kötüye kullanılmasıdır. Bu nedenle mevzuat düzenlemeleri, elektronik senet uygulamaları ve ispat kolaylıkları ile alacaklı-borçlu dengesi daha adil hale getirilmelidir.

Sonuç olarak, bonoda teminat kaydı, kambiyo hukukunun en kritik tartışma konularından biri olmaya devam etmekte; Yargıtay’ın yaklaşımı ise ticari güveni öne çıkaran pragmatik bir çizgide şekillenmektedir.

Single Blog Title