Senette Bedel ve Faiz Kaydı: Hukuki Geçerlilik ve Uygulama

1. Giriş

Kambiyo senetleri (poliçe, bono ve çek), ticari hayatın en önemli araçlarındandır. Bu senetlerin en belirgin özelliği, alacaklının hakkını yazılı ve şekle sıkı sıkıya bağlı bir belge ile güvence altına almasıdır. Senetlerde düzenlenmesi gereken zorunlu unsurlar arasında bedel ve düzenleyenin imzası yer alırken; faiz kaydı zorunlu unsur değildir.

Ancak uygulamada, senetlerde bedelin gösteriliş şekli ve faiz kaydının bulunup bulunmaması birçok tartışmaya yol açmaktadır. Özellikle “faiz kaydı konulabilir mi, hangi faiz türü geçerli olur, senedin bedeli eksik yazılırsa ne olur?” gibi sorular, doktrin ve Yargıtay kararlarıyla açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır.

---

2. Senette Bedel Kavramı

2.1. Tanım

Bedel, senet düzenleyenin ödemeyi taahhüt ettiği parasal miktardır. Bono için “kayıtsız şartsız belirli bir bedeli ödeme vaadi” unsuru TTK m. 776’da açıkça düzenlenmiştir.

2.2. Hukuki Dayanak

• TTK m. 776 (bono): Bedel, senedin zorunlu unsurudur.
• TTK m. 780 (çek): Çeklerde de bedel zorunlu unsurdur.
• TTK m. 671 (poliçe): Poliçede de bedel bulunmazsa geçersiz olur.

2.3. Bedelin Gösteriliş Şekli

• Bedel hem rakamla hem yazıyla gösterilebilir.
• Rakam ile yazı arasında fark varsa → yazı ile yazılan geçerli sayılır (TTK m. 780/3).
• Birden fazla bedel yazılmışsa → en düşük olan geçerli sayılır.

2.4. Bedelin Eksik veya Hatalı Yazılması

• Bedel hiç yazılmamışsa senet geçersiz olur.
• Bedelin farklı para birimleriyle yazılması halinde uygulamada tartışmalar çıkmaktadır.

---

3. Senette Faiz Kaydı

3.1. Genel Kural

• Senetlerde faiz kaydı kural olarak zorunlu unsur değildir.
• Ancak düzenleyenin açık iradesiyle faiz kaydı konulabilir.

3.2. Hukuki Dayanak

• TTK m. 776/1-b (bono): Bono kayıtsız şartsız ödeme vaadini içermelidir; faiz kaydı, bu niteliği ortadan kaldırmaz.
• TTK m. 703/2 (poliçe): Düzenlenme tarihinden itibaren faiz kaydı geçerlidir.
• Çeklerde faiz kaydı → Çek görüldüğünde ödenir, faiz kaydı koyulamaz.

3.3. Faizin Başlangıç Tarihi

• Senette faiz başlangıç tarihi açıkça yazılmışsa → O tarihten itibaren işler.
• Yazılmamışsa → Düzenlenme tarihinden itibaren faiz işler.

3.4. Uygulamadaki Sorun

• Vade tarihinden önce faiz işletilmesi tartışmalıdır.
• Yargıtay çoğunlukla, düzenlenme tarihinden itibaren faize cevaz vermektedir.

---

4. Faiz Türleri

1. Kanuni Faiz
   • TBK ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun hükümlerine tabidir.
   • Ticari işlerde uygulanacak faiz oranı farklıdır.
2. Sözleşmesel (Anlaşmalı) Faiz
   • Senede faiz kaydı konularak belirlenebilir.
   • Taraflar faiz oranını serbestçe belirleyebilir.
3. Temerrüt Faizi
   • Borçlu vade tarihinde ödemezse alacaklı temerrüt faizi isteyebilir.
   • TTK m. 778 → Bono ve poliçe borçlusu, temerrüt halinde faiz ödemek zorundadır.

---

5. Yargıtay Kararları

• Yargıtay 11. HD, 2017/2211 K.: “Bedel unsuru bulunmayan bono geçersizdir.”
• Yargıtay 12. HD, 2019/8743 K.: “Bono üzerinde faiz kaydı, düzenlenme tarihinden itibaren geçerlidir.”
• Yargıtay HGK, 2016/1251 K.: “Bedel rakamla ve yazıyla farklı yazılmışsa, yazıyla belirtilen bedel esas alınır.”
• Yargıtay 19. HD, 2018/9321 K.: “Çekte faiz kaydı geçersizdir, çünkü çek görüldüğünde ödenir.”

---

6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

1. Çeklerde faiz kaydı yazılması → Hükümsüzdür, ama halen rastlanmaktadır.
2. Bedelin farklı para birimleriyle gösterilmesi → Uygulamada tereddüt yaratmaktadır.
3. Faiz başlangıç tarihinin belirtilmemesi → Yargılama sırasında ihtilaf doğurmaktadır.
4. Aşırı faiz oranları → TBK m. 27 gereği “ahlaka aykırılık” nedeniyle geçersiz sayılabilir.
5. Fotokopi senetlerde bedel/faiz uyuşmazlığı → Bilirkişi incelemelerine sık konu olmaktadır.

---

7. Öğretide Görüşler

Katı Görüş

Faiz kaydı, kambiyo senedinin kayıtsız şartsız ödeme vaadini zedelediği için mümkün olmamalıdır.

Esnek Görüş

Faiz kaydı, ödeme vaadini ortadan kaldırmaz; ticari hayatın gerekliliği olarak kabul edilmelidir.

---

8. Çözüm Önerileri

1. Mevzuatın Netleştirilmesi
   • Bono ve poliçelerde faiz başlangıcı açıkça belirlenmeli.
2. Elektronik Senetlerde Standardizasyon
   • E-bono ve e-poliçe uygulamalarında faiz oranı ve bedel için standart şablonlar geliştirilmeli.
3. Ahlaka Aykırı Faizlere Müdahale
   • Aşırı yüksek faiz kayıtları açıkça hükümsüz sayılmalı.
4. Ticari Eğitim
   • Uygulayıcılara, faiz kaydının geçerli ve geçersiz yönleri hakkında farkındalık artırılmalı.

---

9. Sonuç

Senetlerde bedel, kambiyo senedinin en temel unsuru olup yokluğu halinde senedi geçersiz kılar. Faiz kaydı ise zorunlu unsur değildir; ancak konulduğunda genellikle düzenlenme tarihinden itibaren geçerli olur. Çeklerde ise faiz kaydı kesinlikle geçersizdir.

Yargıtay, bedelin eksikliği halinde senedin geçersiz olacağına, faiz kaydının ise bonoda ve poliçede kabul edilebileceğine hükmetmiştir. Ancak uygulamadaki uyuşmazlıkların önlenmesi için daha açık düzenlemeler ve elektronik sistemlerin yaygınlaştırılması büyük önem taşımaktadır.