Türkiye’de ve uluslararası hukukta göçmen kaçakçılığı suçu, çoğu zaman ticari kazanç elde etmeye yönelik organize faaliyetler üzerinden değerlendirilir. Ancak uygulamada sıkça karşılaşılan bir durum da, yakın akrabaların yurtdışına taşınması sırasında yapılan yardımların göçmen kaçakçılığı suçuna konu edilip edilmeyeceğidir.

Bu noktada temel ayrım, failin amacı ve maddi menfaat unsurunun varlığıdır. Bu makalede, Türk Ceza Kanunu ve Yargıtay içtihatları çerçevesinde, “yakın akrabaların yurtdışına taşınması” fiilinin göçmen kaçakçılığı suçuna etkileri incelenecektir.

1. Hukuki Çerçeve

1.1. TCK m.79

Göçmen kaçakçılığı suçu şu şekilde tanımlanır:

“Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan bir yabancının ülkeye sokulması veya ülkede kalmasına imkân sağlanması ya da Türk vatandaşlarının veya yabancıların yurtdışına çıkmasına imkân sağlanması.”

1.2. Unsurlar

• Fail: Herkes olabilir (akraba dahil).

• Fiil: Yurtdışına çıkışın sağlanması.

• Amaç: Maddi menfaat elde etmek.

• Hukuka Aykırılık: Yasal yollar dışında gerçekleştirilmiş olmalı.

---

2. Yakın Akraba Yardımı ve Suç Unsuru

2.1. Maddi Menfaat Unsuru

• Eğer kişi, yakın akrabasını hiçbir menfaat gözetmeden, sırf insani/manevi nedenlerle yurtdışına götürüyorsa → suçun unsurları oluşmaz.

• Ancak para, mal veya başka bir çıkar karşılığı bu iş yapılıyorsa → göçmen kaçakçılığı suçu oluşur.

2.2. Akrabalık Bağı Tek Başına Yeterli Değildir

Yargıtay uygulamasına göre, sadece “akraba” olmak suçtan kurtulmayı sağlamaz. Failin hareketinin amacı önemlidir.

---

3. Yargıtay Kararları

3.1. Yargıtay 18. CD, 2015/3863 K.

Sanık, kardeşini yasa dışı yollarla yurtdışına götürmeye çalışmıştır. Maddi menfaat unsuru olmadığı için beraat verilmiştir.

3.2. Yargıtay 18. CD, 2018/3331 E., 2018/14230 K.

Sanık, akrabası olan göçmenleri de taşıyan bir organizasyona katılmış, tüm göçmenlerden para alınmıştır. Akrabalık bağı dikkate alınmamış, suç sabit görülmüştür.

3.3. Yargıtay 9. CD, 2014/7524 K.

Yargıtay, “akrabalık bağı olsa dahi menfaat karşılığı yapılan yurtdışı geçiş”in göçmen kaçakçılığı olduğunu açıkça belirtmiştir.

---

4. Uluslararası Hukuk Perspektifi

4.1. Palermo Protokolü

Göçmen kaçakçılığı, maddi menfaat karşılığı yapılan organizasyonları hedef alır. Ailevi yardımlar bu kapsamın dışındadır.

4.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

AİHM kararlarında, insani yardım veya aile bağları nedeniyle yapılan fiillerin suç kapsamına alınmaması gerektiği vurgulanmıştır.

---

5. Somut Senaryo (Özgün Örnek)

Olay:

M.A., ablasını ve yeğenlerini Suriye’den yasa dışı yollarla Türkiye üzerinden Yunanistan’a götürmek ister. Hiçbir ücret almaz, sadece kendi aracıyla sınır bölgesine kadar taşır. Sınırda yakalanır.

Hukuki Değerlendirme:

• Menfaat unsuru yok → Göçmen kaçakçılığı suçu oluşmaz.

• Ancak sınır güvenliği ihlali sebebiyle idari yaptırım uygulanabilir.

👉 Eğer M.A. akrabaları dışında diğer göçmenlerden de ücret alarak aynı fiili yapsaydı → suç oluşurdu.

---

6. Elkoyma Açısından

• Menfaat unsuru yoksa: Kullanılan araç müsadere edilmez.

• Menfaat unsuru varsa: Araç, suçta kullanılan eşya sayılır ve CMK m.123–127 gereği elkoyma ve müsadere yapılır.

---

7. Sonuç

Yakın akrabaların yurtdışına taşınması durumunda:

• Maddi menfaat unsuru yoksa → Göçmen kaçakçılığı suçu oluşmaz.

• Maddi menfaat unsuru varsa → Akrabalık bağı dikkate alınmaz, suçun tüm unsurları gerçekleşmiş olur.

Bu nedenle, ailevi yardımlar ile ticari amaçlı göçmen kaçakçılığı arasında keskin bir ayrım vardır. Yargıtay ve uluslararası hukuk, bu ayrımı net şekilde ortaya koymaktadır.

Yargıtay 9. Ceza Dairesi – 2014/4908 Kararında Akraba Bağları Açısından İnceleme

1. Genel Çerçeve

TCK m.79’da düzenlenen göçmen kaçakçılığı suçunun maddi menfaat elde etme amacıyla işlenmesi şarttır. Failin göçmenlerle akraba olması, tek başına cezadan kurtulmasına veya suçun unsurlarının ortadan kalkmasına yol açmaz.

Ancak Yargıtay uygulamasında, akrabalık bağının iki farklı etkisi olabilmektedir:

1. Failin menfaat elde etme amacının bulunmadığı hallerde → suçun unsurları oluşmaz.

2. Failin akraba dahi olsa menfaat karşılığı hareket ettiği hallerde → suç tam anlamıyla oluşur.

---

2. Kararın Olayında Akrabalık Bağı

Dosyada sanıklardan biri, yurtdışına çıkarmaya çalıştığı göçmenlerden bazılarının akrabası olduğunu ileri sürmüştür.

• Savunmasında, “akrabama yardım ettim, menfaat amacım yoktu” beyanında bulunmuştur.

• Ancak dosya kapsamındaki deliller, diğer göçmenlerden para alındığını ve organizasyonun ticari amaçla yapıldığını ortaya koymuştur.

---

3. Yargıtay’ın Değerlendirmesi

3.1. Menfaat Unsuru Esastır

Yargıtay, sanığın akrabalarını da taşıyor olmasının suçu ortadan kaldırmayacağını belirtmiştir.

• Çünkü organizasyon yalnızca akrabalara yardım amacıyla değil, menfaat karşılığı yapılmıştır.

• Akrabalık, diğer göçmenlerden menfaat elde edilmesi gerçeğini ortadan kaldırmaz.

3.2. Suçun Ortadan Kalktığı Haller

Yargıtay, başka kararlarında (örn. 18. CD, 2015/3863 K.) sadece akrabasını ücretsiz taşımaya çalışan kişilerin fiilinde menfaat unsuru bulunmadığı için beraat verilebileceğini kabul etmiştir.

Ancak bu dosyada:

• Menfaat unsuru sabittir,

• Sanığın akraba savunması sadece hafifletici bir unsur gibi değerlendirilmiş,

• Suçun oluşumuna engel teşkil etmemiştir.

---

4. Hukuki Önemi

a) Akrabalık Bağı Tek Başına Kurtarıcı Değil

Göçmen kaçakçılığı suçunda “yakın akrabalık” tek başına beraat sebebi değildir. Önemli olan menfaatin varlığıdır.

b) Menfaat Unsuru Yoksa Suç Yok

Sanık yalnızca insani bağla akrabasına yardım etmişse ve hiçbir çıkar elde etmemişse, suç oluşmaz. Ancak idari yaptırımlar (ör. sınır ihlali nedeniyle para cezası) uygulanabilir.

c) Yargıtay’ın Katı Tutumu

Yargıtay 9. CD, 2014/4908 kararında açıkça şunu ortaya koymuştur:

• Akrabalık savunması, menfaat unsurunun bulunduğu dosyalarda dikkate alınmaz.

• Menfaat unsuru varsa, akraba dahil herkes için suç sabit kabul edilir.

---

5. Sonuç

Yargıtay 9. Ceza Dairesi – 2014/4908 sayılı kararda, sanığın göçmenlerle akraba olduğunu ileri sürmesi suçun oluşumunu engellememiştir. Çünkü:

1. Dosyada maddi menfaat elde etme amacı sabittir.

2. Akraba olan göçmenler de organizasyonun parçası olarak taşınmıştır.

3. Yargıtay, akrabalık bağını suçu ortadan kaldırıcı bir unsur olarak görmemiştir.

 Buna karşılık, yalnızca akrabaya insani yardım amacıyla, herhangi bir menfaat karşılığı olmadan yapılan taşımalarda, Yargıtay farklı dosyalarda suçun oluşmadığını kabul etmektedir.

                                                                                                                                                                        Hukuk Fakültesi Öğrencisi Ada Ceren KENDİGELEN