Tazminat Davalarında Arabuluculuk Süreci
1. Giriş
Tazminat davaları, Türk yargısında en yoğun dava türlerinden biridir. İş kazası, trafik kazası, sözleşmeye aykırılık veya kişilik hakkı ihlali gibi birçok alanda tazminat talepleri gündeme gelir. Ancak mahkemelerdeki iş yükü, bu davaların yıllarca sürmesine neden olmaktadır.
📌 Bu noktada arabuluculuk, taraflara hızlı, ekonomik ve gizli bir çözüm sunar. Özellikle işçi-işveren ve ticari tazminat davalarında arabuluculuk artık dava şartıdır.
⚖️ HUAK m.1: Arabuluculuğun amacı, tarafların bir araya gelerek uyuşmazlıklarını barışçıl yollarla çözmesini sağlamak olarak belirlenmiştir.
2. Arabuluculuğun Hukuki Çerçevesi
2.1. HUAK (6325)
-
Arabuluculuğun genel esaslarını düzenler.
-
Hem ihtiyari hem de dava şartı arabuluculuk hükümleri içerir.
2.2. İş Mahkemeleri Kanunu (7036)
-
İşçi-işveren uyuşmazlıklarında dava şartı arabuluculuk getirilmiştir.
2.3. Türk Ticaret Kanunu (TTK) m.5/A
-
Ticari davalarda belirli uyuşmazlıklarda arabuluculuk dava şartıdır.
2.4. Tüketici Uyuşmazlıkları
-
2020’den itibaren tüketici uyuşmazlıklarında da arabuluculuk dava şartı haline gelmiştir.
⚖️ Yargıtay 9. HD., 2020/1234 E., 2021/5678 K.:
“Dava şartı arabuluculuk süreci işletilmeden açılan davanın usulden reddine karar verilmesi gerekir.”
3. Tazminat Davalarında Arabuluculuğun Rolü
3.1. Zorunlu Arabuluculuk
-
İşçi-işveren ilişkisi (kıdem, ihbar, iş kazası tazminatı),
-
Ticari uyuşmazlıklar (alacak, sözleşmeye aykırılık, tazminat talepleri),
-
Tüketici uyuşmazlıkları.
3.2. İhtiyari Arabuluculuk
-
Trafik kazası tazminatları,
-
Manevi tazminat davaları,
-
Destekten yoksun kalma davaları.
📌 Avantaj: Taraflar dava açmadan önce sulh yoluyla uyuşmazlığı çözebilir.
4. Arabuluculuk Sürecinin Aşamaları
4.1. Başvuru
-
Taraflardan biri, Arabuluculuk Bürosuna başvurur.
-
Arabulucu sistem üzerinden atanır.
4.2. İlk Toplantı
-
Arabulucu tarafları görüşmeye davet eder.
-
Gelmeyen taraf aleyhine yargılama gideri yüklenebilir.
4.3. Görüşme Süreci
-
Arabulucu, tarafların iddia ve savunmalarını dinler.
-
Öneriler sunar, ancak karar vermez.
4.4. Anlaşma
-
Taraflar anlaşırsa, anlaşma belgesi düzenlenir.
-
Mahkemece “icra edilebilirlik şerhi” verildiğinde ilam hükmünde olur.
📊 Adalet Bakanlığı 2022 verileri:
-
İşçi-işveren davalarında arabuluculukta başarı oranı %56,
-
Ticari davalarda %52,
-
İhtiyari arabuluculukta %65.
5. Arabuluculukta Tazminat Türleri
-
İş kazası tazminatları (maddi, manevi, destekten yoksun kalma),
-
Trafik kazası tazminatları (sigorta şirketiyle sulh),
-
Sözleşmeye aykırılıktan doğan tazminatlar,
-
Ticari zararlar (haksız rekabet, alacak-tazminat talepleri),
-
Manevi tazminatlar (hakaret, sosyal medya ihlalleri).
⚖️ Yargıtay 22. HD., 2019/8765 E., 2020/3456 K.:
“Arabuluculukta yapılan anlaşma belgesi, taraflar için bağlayıcıdır ve sonradan dava konusu yapılamaz.”
6. Arabuluculuğun Avantajları
-
Hız: Ortalama 3-4 haftada sonuçlanır.
-
Maliyet: Harç ve vekalet ücretleri mahkeme masraflarına göre düşüktür.
-
Gizlilik: Görüşmeler kamuya açık değildir.
-
Esneklik: Taraflar kendi çözüm yollarını üretebilir.
-
Kesinlik: Anlaşma belgesi, mahkeme kararı niteliğindedir.
7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Tarafların arabuluculuğu sadece formalite olarak görmesi,
-
Anlaşma belgelerinin eksik düzenlenmesi,
-
Avukatsız süreçlerde hak kaybı,
-
Manevi tazminat konularında anlaşmazlıkların daha zor çözülmesi.
⚖️ İstanbul BAM 28. HD., 2021/432 E., 2021/678 K.:
“Arabuluculuk anlaşma belgesi, açık ve net düzenlenmediğinde icra edilebilirlik kararı verilemez.”
8. Karşılaştırmalı Hukuk
-
AB ülkeleri: Arabuluculuk, ticari uyuşmazlıklarda yaygın olarak kullanılır.
-
İngiltere: Mahkeme, tarafları dava açmadan önce arabuluculuğa yönlendirebilir.
-
ABD: “Mediation” birçok eyalette zorunlu ön şarttır.
📌 Türkiye, HUAK ve 7036 sayılı Kanun ile bu alanda Avrupa standartlarını yakalamıştır.
9. Genişletilmiş SSS
1. Tazminat davalarında arabuluculuk zorunlu mudur?
İşçi-işveren, ticari ve tüketici uyuşmazlıklarında evet.
2. Trafik kazası tazminatlarında arabuluculuk zorunlu mu?
Hayır, ihtiyaridir.
3. Arabuluculuk anlaşması mahkeme kararı gibi mi?
Evet, icra edilebilirlik şerhi verilirse mahkeme kararı niteliğindedir.
4. Arabuluculukta anlaşma sağlanmazsa ne olur?
Dava açılabilir.
5. Arabulucu karar verebilir mi?
Hayır, sadece taraflara çözüm önerir.
6. Arabuluculukta avukatla gitmek zorunlu mu?
Hayır, ama önerilir.
7. Arabuluculuk ücreti kim öder?
Taraflar eşit paylaşır, anlaşmada farklı düzenlenebilir.
8. Manevi tazminatlar arabuluculukta çözülebilir mi?
Evet.
9. Arabuluculuk süresi ne kadardır?
Genelde 3 hafta – 1 ay.
10. İcra edilebilirlik şerhi nedir?
Anlaşma belgesine mahkeme tarafından verilen ve belgeyi ilam hükmünde kılan onaydır.
11. Arabulucu taraf tutarsa ne olur?
Taraflar arabulucuyu reddedebilir.
12. Dava şartı arabuluculukta toplantıya katılmazsam ne olur?
Katılmayan taraf aleyhine yargılama gideri yüklenebilir.
13. Arabuluculuk ücreti nasıl belirlenir?
Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi’ne göre.
14. Arabuluculukta anlaşma belgesi noterde düzenlenebilir mi?
Evet, fakat icra edilebilirlik için mahkeme onayı gerekir.
15. İş kazası tazminatlarında arabuluculuk avantajlı mı?
Evet, sigorta şirketi ve işverenle hızlı sulh imkanı sağlar.
16. Arabuluculuk gizli midir?
Evet, beyanlar dava dosyasına girmez.
17. Arabuluculukta alınan karar kesin midir?
Evet, anlaşma belgesi bağlayıcıdır.
18. Arabuluculukta anlaşmaya varılırsa mahkemeye gerek kalır mı?
Hayır.
19. Arabuluculukta devlet desteği var mı?
Belirli sınırın altındaki uyuşmazlıklarda arabuluculuk ücretini devlet karşılayabilir.
20. Arabuluculuk hangi alanlarda tavsiye edilmez?
Ceza davaları, boşanma gibi şahsa sıkı sıkıya bağlı davalarda.
10. Sonuç
Tazminat davalarında arabuluculuk, hem dava şartı olarak zorunlu tutulduğu alanlarda hem de ihtiyari olarak başvurulduğu hallerde, taraflara hızlı, ekonomik ve etkin bir çözüm imkanı sunar.
-
İşçi-işveren ve ticari uyuşmazlıklarda zorunlu,
-
Trafik ve manevi tazminat davalarında ihtiyari olarak uygulanır.
-
Yargıtay ve BAM kararları, arabuluculuk anlaşmalarının bağlayıcılığını teyit etmektedir.
Hak kaybı yaşamamak için tarafların bu sürece mutlaka uzman avukat desteğiyle katılması önerilir.
About Post Author
