Deniz Ticareti Hukukunda Talep Üzerine Silinme Nedir?

Deniz Ticareti Hukukunda Talep Üzerine Silinme

Giriş

Deniz ticareti hukukunda gemilerin sicile tescili, hukuki güvenliğin ve ticari şeffaflığın temel dayanaklarından biridir. Sicil, geminin kimliğini, malikini, bağlama limanını, üzerinde kurulu hakları ve bayrak devletine bağlılığını gösterir. Ancak her sicil kaydı gibi gemi sicili de ebedi değildir; belirli sebeplerle sona erebilir. Bu sona erme genellikle sicilden silinme (terkin) yoluyla gerçekleşir.

Sicilden silinmenin farklı sebepleri vardır: geminin batması, parçalanması, Türk bayrağı çekme hakkını kaybetmesi veya idari/mahkeme kararıyla terkin edilmesi. Bunlardan biri de talep üzerine silinmedir. Bu durumda gemi sahibi veya malik, iradesiyle geminin sicilden silinmesini talep eder.

Talep Üzerine Silinmenin Hukuki Dayanağı

1. Türk Ticaret Kanunu

TTK m. 970 ve 971’de, gemilerin sicilden silinmesine ilişkin genel hükümler düzenlenmiştir. Buna göre:

Gemi malikinin talebi üzerine, gemi sicilden silinebilir.
Ancak silinme, üzerinde ayni hak bulunan gemilerde belirli şartlara tabidir.
Alacaklıların hakları zedelenemez; ipotekli gemilerde ipotek sahiplerinin rızası aranır.

2. Gemi Sicil Tüzüğü

Gemi Sicil Tüzüğü, talep üzerine silinme için gerekli belgeleri ve usulü ayrıntılı olarak düzenlemiştir. Malik, dilekçe ile başvurur ve liman başkanlığı nezdinde işlem yapılır.

Talep Üzerine Silinme Kavramı

Talep üzerine silinme, gemi malikinin veya donatanın kendi iradesiyle geminin sicilden terkin edilmesini istemesidir.

Bu kurum, malik iradesine bağlı olarak devreye girer ve genellikle şu amaçlarla kullanılır:

Geminin parçalanması veya hurdaya ayrılması,
Geminin yabancıya satılması ve yabancı bayrağa geçmesi,
Ticari faaliyetlerin sona erdirilmesi.

Talep Üzerine Silinmenin Şartları

1. Malik veya Yetkilinin Başvurusu

Talep, gemi sahibi veya donatan tarafından yapılmalıdır. Tüzel kişi maliklerde şirket yetkilileri başvuruda bulunur.

2. Gerekli Belgeler

Terkin dilekçesi,
Geminin satıldığını, parçalandığını veya hurdaya ayrıldığını gösterir belgeler,
Bayrak şahadetnamesi, tonilato belgesi ve gemiye ait resmi belgeler,
İpotek veya rehin varsa, alacaklıların muvafakat yazısı.

3. Alacaklıların Haklarının Korunması

Gemide ipotek veya haciz şerhi varsa, bunlar kaldırılmadan terkin yapılamaz.
Yargıtay kararlarına göre ipotekli gemilerde, alacaklının rızası olmadan yapılan terkin işlemleri geçersizdir.

Talep Üzerine Silinme Usulü

Malik, sicil müdürlüğüne yazılı dilekçe ile başvurur.
Sicil müdürlüğü gerekli belgeleri inceler.
Eğer gemi üzerinde sınırlı ayni hak bulunmuyorsa, sicilden silinme kararı verilir.
Terkin işlemi ilan edilir ve sicildeki kayıtlar kapatılır.

Talep Üzerine Silinmenin Hukuki Sonuçları

1. Gemi Kaydının Sona Ermesi

Gemi, artık milli gemi sicilinde yer almaz. Bu da geminin Türk bayrağı çekme hakkını kaybetmesi anlamına gelir.

2. Ayni Hakların Geçerliliği

Geminin üzerinde ipotek, rehin veya intifa varsa, bunların alacaklıların rızasıyla kaldırılması gerekir.
Alacaklı rızası olmadan yapılan terkin, üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmez.

3. Ticari Faaliyetlerin Sonlanması

Sicilden silinen gemi, artık Türk bayrağı altında seyrüsefer yapamaz.
Geminin ticari faaliyetleri sona erer.

4. Uluslararası Sonuçlar

Gemi yabancıya satılmışsa, yeni malik gemiyi başka bir ülke siciline kaydettirmek zorundadır.

Yargıtay İçtihatlarında Talep Üzerine Silinme

Yargıtay kararlarında, talep üzerine silinme şu noktalarla öne çıkmıştır:

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, ipotekli gemilerin malik talebiyle sicilden silinemeyeceğini, ipotek alacaklısının rızasının zorunlu olduğunu belirtmiştir.
Başka bir kararında, malik talebiyle yapılan terkinin, geminin fiilen varlığını sürdürmesi halinde üçüncü kişilere karşı geçerli olmayacağını vurgulamıştır.
Hukuk Genel Kurulu, alacaklıların haklarını korumayan terkin işlemlerinin kamu düzenine aykırı olduğunu ifade etmiştir.

Uluslararası Hukukta Talep Üzerine Silinme

Uluslararası hukuk, her devletin kendi gemi sicilini düzenleme yetkisini kabul etmiştir.

UNCLOS m. 91, gemilerin bayrak devleti ile “gerçek bağ” kurması gerektiğini düzenler.
Talep üzerine silinme, geminin Türk sicilinden çıkması ve yabancı sicile kaydedilmesi sürecinin bir parçasıdır.
Uluslararası uygulamada da, ipotek alacaklılarının hakları korunmadan terkin yapılamaz.

Doktrindeki Görüşler

Öğretide talep üzerine silinme hakkında farklı görüşler mevcuttur:

Bir görüş, terkin işleminin bildirici nitelikte olduğunu, geminin fiilen varlığı sona erdiğinde kaydın zaten geçerliliğini yitirdiğini savunur.
Diğer görüş ise, terkinin kurucu etkisi bulunduğunu, geminin ancak sicilden silindiğinde hukuken varlığını kaybettiğini ileri sürer.

Türk hukukundaki baskın yaklaşım, talep üzerine silinmenin hem bildirici hem de kurucu etki doğurduğu yönündedir.

Ekonomik ve Ticari Önemi

Finansman: Sicilden silinen gemi artık ipotek teminatı olamayacağı için bankalar açısından güvence sona erer.
Sigorta: Sigorta poliçeleri, gemi sicilden silindikten sonra hükümsüz hale gelir.
Ticaret: Sicilden silinen gemiler Türk limanlarında Türk bayrağı ile işlem göremez.
Uluslararası Etki: Gemi yabancı sicile kaydedilmedikçe uluslararası ticarette seyrüsefer yapamaz.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda talep üzerine silinme, gemi malikinin iradesiyle geminin sicilden terkin edilmesi sürecini ifade eder. Bu işlem, hukuki güvenlik ve ekonomik istikrar açısından önemlidir. Ancak gemi üzerinde ipotek veya haciz bulunması halinde alacaklıların haklarının korunması gerekir.

Yargıtay kararları da, talep üzerine silinmenin alacaklı haklarını zedeleyemeyeceğini, aksi halde işlemin hükümsüz sayılacağını ortaya koymaktadır. Uluslararası hukukta da geminin başka bir sicile kaydedilmesiyle bağlantılı olarak talep üzerine silinme büyük önem taşır.

Sonuç olarak, talep üzerine silinme; gemi malikine esneklik sağlarken, alacaklıların ve üçüncü kişilerin haklarını da koruyan, deniz ticaretinde hukuki güvenliğin temel araçlarından biridir.

Single Blog Title