Deniz Ticareti Hukukunda Kırkambar Sözleşmesi | TTK ve Yargıtay Kararları

Deniz Ticareti Hukukunda Kırkambar Sözleşmesi

Deniz taşımacılığı, ticaretin en önemli unsurlarından biridir. Yük taşımacılığında farklı sözleşme türleri geliştirilmiş olup bunlardan biri de **“kırkambar sözleşmesi”**dir. Uygulamada çok sık karşılaşılan bu sözleşme, özellikle farklı yük sahiplerinin eşyalarının aynı gemide taşındığı durumlarda önem kazanmaktadır. Türk Ticaret Kanunu (TTK), uluslararası deniz ticareti kuralları ve Yargıtay kararları ışığında kırkambar sözleşmesi hem taşıyanın hem de yük ilgilisinin hak ve borçlarını dengeleyen özel bir taşıma sözleşmesi türüdür.

Kırkambar Sözleşmesinin Tanımı

Kırkambar sözleşmesi, taşıyanın belirli bir navlun karşılığında, aynı gemide birden fazla yük sahibine ait eşyaları taşımayı üstlendiği sözleşmedir. Burada gemi tümüyle bir yük sahibine tahsis edilmez; farklı yük ilgilileri, gemide kendilerine ayrılan kısımları kullanır.

Kırkambar sözleşmesi navlun sözleşmesinin bir türüdür.
Geminin tamamı değil, bir bölümü yük sahibine tahsis edilir.
Birden fazla yük ilgilisiyle yapılmış olur; bu yönüyle çarter sözleşmesinden ayrılır.

Hukuki Dayanak

Türk Ticaret Kanunu

TTK m. 1138 – 1177 arasında kırkambar sözleşmesine ilişkin hükümler bulunmaktadır.
Taşıyanın sorumlulukları, yükün teslimi, navlun ücreti ve sorumluluk sınırları burada düzenlenmiştir.

Uluslararası Düzenlemeler

Lahey-Visby Kuralları (1924/1968).
Hamburg Kuralları (1978).
Rotterdam Kuralları (2008).

Bu sözleşmeler, kırkambar sözleşmesinin uluslararası deniz taşımacılığındaki uygulamalarını şekillendirmektedir.

Kırkambar Sözleşmesinin Unsurları

Taraflar:
- Taşıyan: Yükü taşıma borcu altına giren kişi.
- Yük ilgilisi: Yükü taşıtmak isteyen kişi.
Konu:
- Yükün geminin belirli bir bölümünde taşınmasıdır.
Ücret (Navlun):
- Yük ilgilisi, yükün taşınması karşılığında navlun ödemekle yükümlüdür.
Teslim:
- Taşıyan, yükü varış limanında yük ilgilisine veya gösterdiği kişiye teslim eder.

Kırkambar Sözleşmesinin Özellikleri

Kırkambar sözleşmesi, deniz ticaretinde kendine özgü yapısıyla klasik navlun sözleşmelerinden ve çarter sözleşmelerinden ayrılır. Onu farklı kılan bazı temel özellikler şunlardır:

1. Geminin Paylaşımlı Kullanımı

Kırkambar sözleşmesinde gemi, tek bir yük sahibine tahsis edilmez.
Birden fazla yük ilgilisine geminin belirli bölümleri tahsis edilir.
Yükler, gemide aynı anda taşınır; bu nedenle gemi bir tür “ortak taşıma alanı” işlevi görür.

2. Çarter Sözleşmesinden Farklılığı

Çarter sözleşmesinde gemi bir bütün olarak kiralanabilirken kırkambarda geminin yalnızca bir kısmı kullanılır.
Bu durum, kırkambar sözleşmesini daha esnek ve küçük yük sahipleri için ekonomik bir seçenek haline getirir.

3. Konişmento Düzenlenmesi

Kırkambar taşımalarında taşıyan, yük ilgilisine mutlaka konişmento düzenler.
Bu belge, yükün teslim alındığını, taşınacağını ve teslim edileceğini ispatlar.
Ayrıca konişmento, taşıyan ile yük ilgilisi arasında hukuki bağ kurar.

4. Taşıyanın Geniş Sorumluluğu

Taşıyan, gemide farklı yük sahiplerinin eşyaları bulunduğu için yüklerin güvenliğini sağlamakla özel olarak yükümlüdür.
Yükün kaybı, hasarı veya geç tesliminden sorumluluk doğar.
Taşıyanın kusursuz olduğunu ispat etmedikçe sorumluluktan kurtulması zordur.

5. Yük İlgilisinin Borçlarının Belirginliği

Yük ilgilisi, taşıyana yükün cinsi, ağırlığı, ambalajı hakkında doğru bilgi vermekle yükümlüdür.
Özellikle tehlikeli eşyaların bildirilmesi hayati önem taşır.
Yanlış bilgi verilmesi, taşıyanın uğrayacağı zararların yük ilgilisine yüklenmesine sebep olur.

6. Navlun Ücretinin Belirlenmesi

Navlun, geminin tamamı için değil, yük ilgilisine ayrılan bölüm için hesaplanır.
Bu nedenle kırkambar sözleşmelerinde navlun ücreti genellikle yükün ağırlığına, hacmine veya kap adedine göre belirlenir.

7. Uluslararası Ticarette Önemi

Kırkambar sözleşmeleri, özellikle konteyner taşımacılığı ve karma yük taşımalarında yaygın kullanılır.
Küçük ve orta ölçekli ihracatçılar için maliyet avantajı sağlar.
Dünya ticaretinde “Liner transport” sisteminin temel dayanaklarından biridir.

8. İspat ve Uyuşmazlık Çözümünde Önemi

Kırkambar sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklarda en önemli belge konişmentodur.
Teslim tarihi, yükün cinsi ve miktarı gibi bilgiler uyuşmazlıklarda taşıyanın sorumluluğunun belirlenmesinde belirleyici rol oynar.

9. Sigorta İlişkisi

Taşınan yüklerin farklı yük sahiplerine ait olması, yük sigortasının önemini artırır.
Taşıyan P&I sigortaları ile korunurken, yük ilgilileri ayrıca kendi yük sigortalarını yaptırarak risklerini azaltır.

Taşıyanın Borçları

Denize Elverişli Gemi Tahsis Etmek: Geminin sağlam, donanımlı ve sefer için uygun olması gerekir.
Yükü Güvenle Taşımak: Yükün kaybı, hasarı veya geç tesliminden taşıyan sorumludur.
Konişmento Düzenlemek: Yük ilgilisine yükün teslim alındığını gösteren belge verilmelidir.
Varışta Teslim: Yük, alıcıya eksiksiz şekilde teslim edilmelidir.

Yük İlgilisinin Borçları

Navlun Ödemek: Taşıma hizmeti karşılığında ücret ödenir.
Doğru Bilgi Vermek: Yükün cinsi, niteliği ve ambalajı hakkında doğru bilgi verilmelidir.
Tehlikeli Eşya Bildirmek: Yanıcı, patlayıcı veya zararlı maddeler açıkça beyan edilmelidir.
Ambalajlama: Yük, deniz yolculuğuna dayanıklı biçimde hazırlanmalıdır.

Taşıyanın Sorumluluğu

Kusur Karinesi: Yükün kaybı veya hasarında taşıyan kusurlu kabul edilir.
Sorumluluk Sınırı: TTK ve uluslararası sözleşmelerde SDR üzerinden sınırlandırılmıştır.
Ağır Kusur: Taşıyanın kastı veya ağır kusuru varsa sınırsız sorumluluk doğar.

Yargıtay Kararlarında Kırkambar Sözleşmesi

Yargıtay, kırkambar sözleşmesine ilişkin uyuşmazlıklarda taşıyanın sorumluluğunu titizlikle uygulamaktadır:

Yanlış ambalajlama sonucu yükün zarar görmesi halinde yük ilgilisinin sorumlu olacağına karar vermiştir.
Taşıyanın denize elverişsiz gemi ile sefer yapması halinde sınırsız sorumluluk doğacağı belirtilmiştir.
Yükün geç tesliminde taşıyanın tazminat sorumluluğu kabul edilmiştir.

Sigorta Boyutu

Yük Sigortası: Yük ilgilisinin yaptırdığı sigorta, yükün kaybı veya hasarında güvence sağlar.
P&I Sigortaları: Taşıyanın yük zararları ve üçüncü kişi talepleri için güvence sağlar.
Sorumluluk Sigortaları: Taşıyanın sözleşmeden doğan borçlarını yerine getirmemesi halinde devreye girer.

Uygulamadaki Önemi

Kırkambar sözleşmesi, özellikle konteyner taşımacılığı, kruvaziyer gemilerindeki yolcu bagajları ve uluslararası ticari mallar için yaygın şekilde kullanılmaktadır.

Sonuç

Kırkambar sözleşmesi, deniz ticareti hukukunda en sık uygulanan taşıma sözleşmelerinden biridir.

Geminin farklı yük sahiplerine tahsis edilen bölümlerinde yapılan taşımaları kapsar.
Taşıyan, yükün kaybı, hasarı ve geç tesliminden sorumludur.
Yük ilgilisi, navlun ödemek ve doğru bilgi vermekle yükümlüdür.
TTK, uluslararası sözleşmeler ve Yargıtay kararları, tarafların hak ve borçlarını dengeleyici hükümler getirmiştir.

Sonuç olarak kırkambar sözleşmesi, ticaretin hızlı, güvenli ve öngörülebilir şekilde işlemesi için vazgeçilmez bir deniz ticareti aracıdır.

Single Blog Title