Deniz Ticareti Hukukunda Bagajın Zıyaı, Hasara Uğraması veya Geç Tesliminden Sorumluluk ve Sınırı

Deniz ticareti hukuku, yalnızca yük taşımacılığına değil, yolcu taşımacılığına ve yolcu eşyalarına da özel düzenlemeler getirmiştir. Yolcuların beraberinde getirdikleri bagajlar, seyahatin ayrılmaz bir parçasıdır ve taşıyıcının bu eşyalar üzerindeki sorumluluğu, hem ulusal hem de uluslararası düzenlemelerle çerçevelenmiştir.

Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Athens Convention (1974 Yolcu ve Bagaj Taşınmasına İlişkin Sözleşme) hükümleri, bagajın zıyaı (tam kaybı), hasara uğraması (zarar görmesi) veya geç teslim edilmesi durumlarında taşıyıcının sorumluluğunu ayrıntılı biçimde düzenlemektedir.

---

Bagaj Kavramı ve Türleri

TTK’ya göre yolcu eşyaları iki ana kategoride incelenir:

1. Kabin Bagajı: Yolcunun yanında bulundurduğu ve kendi gözetiminde olan eşyalar.
2. Kabin Bagajı Dışındaki Bagaj: Taşıyıcıya teslim edilen ve gemide özel bölümlerde saklanan eşyalar.

Bu ayrım, taşıyıcının sorumluluk rejimini doğrudan etkiler. Kabin bagajında yolcu da sorumluluk taşırken, teslim edilen bagaj tamamen taşıyıcının sorumluluğu altındadır.

---

Bagajın Zıyaı

Bagajın zıyaı, yolcunun eşyasının tamamen kaybolmasıdır. Örneğin:

• Bagajın gemiden hiç teslim edilmemesi,
• Çalınması,
• Yangın veya batma gibi kazalar sonucu yok olması.

Bu durumda taşıyıcı, yolcuya tazminat ödemekle yükümlüdür. Ancak sorumluluk miktarı, kanuni sınırlarla belirlenmiştir.

---

Bagajın Hasara Uğraması

Bagajın hasara uğraması, eşyanın fiziksel olarak zarar görmesidir. Örneğin:

• Valizin kırılması veya içindeki eşyaların bozulması,
• Deniz suyu veya yangın nedeniyle bagajın zarar görmesi,
• Taşıma sırasında darbe alması.

Taşıyıcı, hasarın çatma, yangın, fırtına gibi olağanüstü durumlarla ilgisi olmadığını veya gerekli özeni gösterdiğini ispat etmedikçe sorumlu tutulur.

---

Bagajın Geç Teslimi

Geç teslim, bagajın yolcuya varış limanında zamanında verilmemesi hâlidir. Örneğin, gemiden indirilen bagajın birkaç gün sonra yolcuya ulaştırılması.

Geç teslimden doğan zararlar, özellikle seyahatin amacını engelleyen durumlarda önem kazanır. Yolcu, gecikme nedeniyle uğradığı zararı taşıyıcıdan talep edebilir; ancak bu talepler de sorumluluk limitleri çerçevesinde değerlendirilir.

---

Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenleme

TTK m.1256-1260, yolcu bagajından doğan sorumluluğu ayrıntılı şekilde düzenlemiştir:

• Taşıyıcı, bagajın zıyaı, hasarı veya geç tesliminden sorumludur.
• Kusur karinesi esastır: Zarar doğduğunda taşıyıcı kusurlu sayılır, ancak kusursuzluğunu ispat ederse sorumluluktan kurtulur.
• Kabin bagajı ile teslim edilen bagaj için farklı sorumluluk limitleri öngörülmüştür.
• Değerli eşya bildirilmedikçe taşıyıcı sorumlu değildir.

---

Uluslararası Düzenlemeler

Athens Convention 1974 ve 1990 Protokolü’ne göre:

• Taşıyıcı, yolcuya ait bagajın zıyaı, hasarı veya geç tesliminden sorumludur.
• Tazminat limitleri, özel çekme hakkı (SDR) üzerinden belirlenir:
  • Kabin bagajı için belirli bir SDR limiti,
  • Teslim edilen bagaj için daha yüksek SDR limiti uygulanır.
• Yolcunun bildirdiği değerli eşya için özel sorumluluk düzenlemeleri vardır.
• Kast veya ağır kusur halinde sorumluluk sınırlandırılamaz.

---

Sorumluluk Sınırları

Taşıyıcının sorumluluğu sınırsız değildir. Hem TTK hem de Athens Convention’da bagaj zararları için mali limitler öngörülmüştür.

• Kabin Bagajı: Yolcu yanında bulundurduğu eşyalar için taşıyıcı sınırlı sorumluluk taşır.
• Teslim Edilen Bagaj: Daha yüksek bir limit söz konusudur.
• Değerli Eşya: Bildirilmediği sürece taşıyıcı sorumlu tutulamaz.

Bu sınırlar, özel çekme hakkı (SDR) üzerinden hesaplanır ve davalarda bilirkişi raporlarıyla belirlenir.

---

Yargıtay Kararları

Yargıtay, bagaj zararlarıyla ilgili verdiği kararlarda şu ilkeleri benimsemiştir:

• Teslim edilen bagajın kaybolmasında taşıyıcı doğrudan sorumludur.
• Kabin bagajı için taşıyıcı ancak güvenlik önlemlerini almadığı hallerde sorumlu tutulabilir.
• Geç teslim davalarında, yolcunun uğradığı fiilî zarar dikkate alınır, manevi tazminat talepleri sınırlı olarak kabul edilir.
• Kast veya ağır kusur hallerinde sorumluluk sınırlandırması uygulanmaz.

---

Sigorta Boyutu

Bagajın zıyaı, hasarı veya geç teslimi çoğunlukla taşıyıcının sorumluluk sigortaları veya yolcunun seyahat sigortaları kapsamında karşılanır. Özellikle uluslararası yolculuklarda sigorta sisteminin devreye girmesi, zararların tazmininde kritik öneme sahiptir.

---

Uygulamadaki Örnekler

• Valiz Kaybı: Yolcunun gemiye teslim ettiği valizin varış limanında bulunamaması.
• Hasar: Deniz suyu nedeniyle elektronik cihazların bozulması.
• Geç Teslim: Varış limanında teslim edilmeyen bagajın günler sonra yolcuya ulaştırılması.
• Çalınma: Taşıyıcının gözetimindeki bagajın çalınması.

Bu örnekler, taşıyıcının bagaj üzerindeki sorumluluğunun ne kadar geniş olduğunu göstermektedir.

---

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda bagajın zıyaı, hasarı veya geç teslimi, yolcu haklarının korunması açısından büyük önem taşır. Türk Ticaret Kanunu, Athens Convention ve Yargıtay kararları birlikte değerlendirildiğinde şu sonuçlara ulaşılır:

• Taşıyıcı, bagajın zıyaı, hasarı ve geç tesliminden sorumludur.
• Sorumluluk karinesi geçerlidir; taşıyıcı kusursuzluğunu ispat etmedikçe sorumlu tutulur.
• Tazminat, SDR esasına göre sınırlıdır.
• Kast ve ağır kusur hallerinde sınırlama uygulanmaz.
• Sigorta mekanizması, yolcuların zararlarını telafi etmede büyük önem taşır.

Sonuç olarak, bagajın zıyaı, hasarı veya geç teslimine ilişkin sorumluluk rejimi, deniz ticaretinde hem yolcuların haklarını güvence altına almakta hem de taşıyıcıların sorumluluklarını dengelemektedir.

Gözdenur Turna