Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Yer Bakımından Uygulanması: Türk Hukuku ve Uluslararası Boyut

Giriş

Göçmen kaçakçılığı suçu, küreselleşmenin olumsuz sonuçlarından biri olarak tüm dünyada devletlerin en çok mücadele ettiği suç tiplerinden biridir. Özellikle Türkiye, coğrafi konumu itibarıyla Avrupa, Asya ve Ortadoğu arasında bir köprü görevi gördüğü için göçmen kaçakçılığı suçunun işlendiği transit ülkelerden biri haline gelmiştir. Bu suçun cezai boyutu yalnızca faillerin tespit edilmesiyle sınırlı olmayıp, aynı zamanda yer bakımından uygulanma meselesi de ceza hukukunun en önemli sorunlarından birini oluşturmaktadır.

Bu makalede, göçmen kaçakçılığı suçunun yer bakımından uygulanması konusunu; Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) hükümleri, yer bakımından yetki kuralları, Yargıtay kararları, uluslararası sözleşmeler ve insan hakları perspektifinde ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

1. Göçmen Kaçakçılığı Suçu Nedir?

1.1. TCK Düzenlemesi

TCK m. 79:
“Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak, yasal olmayan yollardan bir yabancının ülkeye sokulması, ülkede kalmasına imkân sağlanması veya yurtdışına çıkmasına yardım edilmesi göçmen kaçakçılığı suçunu oluşturur.”

Bu suçun üç temel unsuru vardır:

Yabancının ülkeye yasa dışı yollardan sokulması,
Yabancının ülkede kalmasına imkân sağlanması,
Yabancının yurtdışına çıkmasına yardım edilmesi.

Göçmen kaçakçılığı, yalnızca bireysel mağduriyete yol açmaz; aynı zamanda uluslararası güvenliği, insan haklarını ve kamu düzenini tehdit eden bir suçtur.

2. Yer Bakımından Uygulama Kavramı

Ceza hukukunda “yer bakımından uygulama” kuralı, hangi ülkenin mahkemelerinin yetkili olacağını belirler. Suçun işlendiği yer, ceza yargılamasında temel ölçüttür.

2.1. Suçun İşlendiği Yer

TCK m. 8:
“Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır.”

Bir suçun Türkiye’de işlenmiş sayılması için:

Fiilin Türkiye’de gerçekleşmesi,
Fiilin Türkiye’de sonuç doğurması,
Fiilin Türkiye’de işlenmiş sayılmasına ilişkin özel hükümler bulunması gerekir.

3. Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Yer Bakımından Uygulanması

3.1. Türkiye’de İşlenmesi

Eğer göçmenler Türkiye sınırlarından yasa dışı yollarla sokulmuş veya yurtdışına çıkarılmışsa, suç Türkiye’de işlenmiş sayılır ve Türk mahkemeleri yetkilidir.

Örnek:

Kaçak göçmenlerin Edirne’den Yunanistan’a yasa dışı geçirilmesi,
İstanbul’da ikamet ettirilmeleri için yer sağlanması.

3.2. Türkiye Dışında İşlenip Türkiye’de Sonuç Doğurması

Göçmen kaçakçılığı fiili yurtdışında başlamış olabilir, ancak sonuç Türkiye’de gerçekleşiyorsa suçun Türkiye’de işlendiği kabul edilir.

Örnek:

İran’da organize edilen bir grubun Van üzerinden Türkiye’ye sokulması.

3.3. Transit Geçişler

Türkiye, göçmen kaçakçılığında genellikle transit ülke konumundadır. Bu nedenle fiil hem çıkış ülkesinde hem transit ülkesinde hem de varış ülkesinde suç teşkil eder. Türk hukuku, transit aşamada gerçekleşen fiilleri cezalandırır.

3.4. Yabancı Ülkelerde İşlenen Fiiller

TCK m. 13 ve m. 15 kapsamında bazı suçlar, yabancı ülkede işlense dahi Türkiye’de yargılanabilir. Göçmen kaçakçılığı da bu kapsamda değerlendirilebilir.

4. Yargıtay Kararları

Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2019/3568 E., 2020/2485 K.: “Göçmenlerin yasa dışı yollarla yurtdışına çıkarılmasına aracılık edilmesi, suçun Türkiye’de işlendiği anlamına gelir.”
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2017/123 E., 2018/295 K.: “Fiil yurtdışında başlamış olsa bile göçmenlerin Türkiye’ye girişiyle birlikte suçun işlendiği yer Türkiye kabul edilir.”
Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2015/2754 E., 2016/1342 K.: “Transit geçişlerde dahi Türk mahkemeleri yetkilidir.”

Bu kararlar, yer bakımından uygulamanın geniş yorumlandığını göstermektedir.

5. Uluslararası Hukuk Boyutu

5.1. Palermo Protokolü (2000)

Türkiye’nin de taraf olduğu Göçmen Kaçakçılığına Karşı Palermo Protokolü, taraf devletlere:

Göçmen kaçakçılığını suç olarak düzenleme,
Failleri yargılama,
Uluslararası işbirliği yapma yükümlülüğü getirmiştir.

5.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)

AİHM, göçmen kaçakçılığı davalarında devletlerin etkili soruşturma yükümlülüğünü vurgulamaktadır.

5.3. Evrensellik İlkesi

Göçmen kaçakçılığı, uluslararası suç niteliği taşıdığı için devletler evrensellik ilkesine dayanarak da yargılama yapabilir.

6. İnsan Hakları Boyutu

Göçmen kaçakçılığı suçunun yer bakımından uygulanması, yalnızca ceza adaletini değil, aynı zamanda insan haklarını da ilgilendirir.

Göçmenler çoğu zaman insanlık dışı koşullara maruz bırakılmaktadır.
Bu nedenle yargılamalarda mağdur haklarının korunması büyük önem taşır.
AİHM kararları, göçmenlerin yaşam hakkı ve insanlık dışı muamele yasağının korunması gerektiğini vurgular.

7. Günlük Hayata Yansımalar

Kaçak göçmen taşıyan tekne Ege Denizi’nde yakalandığında, olay Türkiye’nin kara suları içinde gerçekleşmişse Türk mahkemeleri yetkilidir.
Bulgaristan’dan gelen göçmenler Edirne’de yakalanmışsa, suç Türkiye’de işlenmiş kabul edilir.
İstanbul’da sahte belgelerle barındırılan göçmenler, göçmen kaçakçılığı suçunun yer bakımından uygulanmasına örnektir.

8. Eleştiriler

Çifte yargılama riski: Aynı fiilden hem çıkış ülkesinde hem Türkiye’de hem de varış ülkesinde yargılama yapılabilir.
Egemenlik sorunu: Uluslararası yetki çatışmaları ortaya çıkabilir.
Mağdurların korunması eksikliği: Yer bakımından yetki tartışmaları sırasında göçmenlerin insan hakları göz ardı edilebilir.

Sonuç

Göçmen kaçakçılığı suçunun yer bakımından uygulanması, Türk Ceza Hukuku’nda geniş bir çerçevede düzenlenmiştir. TCK m. 79 ve m. 8 hükümleri uyarınca; fiilin Türkiye’de gerçekleşmesi, sonuç doğurması veya transit geçişlerde Türkiye’nin kullanılması halinde Türk mahkemeleri yetkilidir.

Yargıtay kararları, göçmen kaçakçılığı suçunun uluslararası niteliği nedeniyle geniş yorumlanması gerektiğini ortaya koymaktadır. Uluslararası sözleşmeler de devletlere bu konuda etkin yargılama yükümlülüğü getirmektedir.

Sonuç olarak; göçmen kaçakçılığı, yalnızca sınır güvenliği değil aynı zamanda insan hakları ve uluslararası işbirliği boyutlarıyla ele alınması gereken bir suçtur. Yer bakımından uygulama kuralları, Türkiye’nin hem transit hem hedef ülke olarak bu mücadeledeki sorumluluğunu ortaya koymaktadır.

Single Blog Title