Bazı Suçlarda Koşullu Salıverilme Oranlarının Sürekli Değişmesi

Giriş: Koşullu Salıverilme Neden Önemlidir?

Koşullu salıverilme, ceza hukuku ve infaz hukukunun en önemli kurumlarından biridir. Bu kurum sayesinde hükümlü, cezasının belirli bir kısmını iyi hâlli olarak cezaevinde geçirdikten sonra, geri kalanını toplum içinde denetim altında geçirir.

Ancak, koşullu salıverilmenin en çok tartışılan yönlerinden biri, oranların bazı suçlarda sürekli olarak değiştirilmesidir. Özellikle terör suçları, cinsel suçlar, uyuşturucu ticareti ve örgütlü suçlarda bu oranların yıllar içinde sık sık revize edilmesi, hem hukuki güvenlik hem de toplumsal adalet açısından tartışma yaratmaktadır.

---

Koşullu Salıverilmenin Genel Hukuki Çerçevesi

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun uyarınca:

• Genel kural: Hükümlü cezasının 2/3’ünü cezaevinde infaz eder.

• Müebbet hapis: En az 30 yıl,

• Ağırlaştırılmış müebbet: En az 36 yıl,

• Çocuklar için: Oran 1/2’dir.

Ancak bazı suçlar için bu oran 3/4 olarak uygulanmaktadır.

---

Bazı Suçlarda Özel Oranlar

1. Terör Suçları ve Devlet Güvenliğine Karşı Suçlar

   • Koşullu salıverilme oranı 3/4.

   • Bu suçlarda kamu güvenliği gerekçesiyle oran sürekli sıkılaştırılmıştır.

2. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK m. 102-105)

   • Özellikle çocuklara karşı işlenen suçlarda oran 3/4.

   • Toplumsal hassasiyet sebebiyle yasada sürekli değişiklik yapılmıştır.

3. Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti (TCK m. 188)

   • Oran 3/4.

   • Uyuşturucu suçlarının yaygınlığı ve toplumsal etkisi sebebiyle sık sık infaz kanunlarında değişiklik yapılmıştır.

4. Örgütlü Suçlar (TCK m. 220, TMK kapsamı)

   • Oran 3/4.

   • Özellikle organize suç örgütlerine karşı caydırıcılık amacıyla sıkılaştırılmıştır.

---

Oranların Sürekli Değişmesinin Nedenleri

1. Toplumsal Baskı ve Kamuoyu

   • Cinsel suçlar veya uyuşturucu suçları gündem olduğunda kamuoyunun baskısı ile oranlar değiştirilmiştir.

2. Siyasi İrade ve Reform Paketleri

   • Son 20 yılda çıkarılan infaz paketleri ve yargı reformlarında koşullu salıverilme sürekli değiştirilmiştir.

3. Cezaevlerindeki Doluluk

   • Cezaevlerinin kapasitesi dolduğunda oranlar düşürülerek hükümlülerin tahliyesi sağlanmıştır.

4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları

   • Bazı durumlarda ağırlaştırılmış müebbetin infazına ilişkin kararlar, değişiklikleri tetiklemiştir.

---

Yargıtay Kararları Işığında Değişkenlik

• Yargıtay Ceza Genel Kurulu: Koşullu salıverilme oranı kanun koyucunun takdirindedir, ancak geriye yürütülürken lehe kanun ilkesi dikkate alınır.

• Yargıtay 1. Ceza Dairesi: Kanun değişiklikleri aleyhe dahi olsa uygulanır, çünkü infaz aşamasında yürürlükteki kanun esas alınır.

• Yargıtay 9. Ceza Dairesi: Lehe kanun durumunda, eski hükümlüler de yeni oranlardan yararlanabilir.

---

Sürekli Değişimin Doğurduğu Hukuki Sorunlar

1. Hukuki Güvenlik İlkesi

   • Vatandaş, hangi suç için hangi oranın uygulanacağını öngörememektedir.

   • Bu durum, hukukun öngörülebilirlik ilkesine aykırılık teşkil etmektedir.

2. Eşitlik İlkesi

   • Aynı suçu işleyen kişiler farklı tarihlerde yargılandığında farklı koşullu salıverilme oranlarına tabi olabilmektedir.

3. Lehe Kanun Tartışmaları

   • Oranların düşürülmesi halinde geçmişe uygulanıp uygulanmayacağı tartışma yaratmaktadır.

4. Toplumsal Cezasızlık Algısı

   • Bazı suçlarda oranların sık düşürülmesi, toplumda cezaların uygulanmadığı algısını güçlendirmektedir.

---

Uygulamada Örnek

• 2016 yılında uyuşturucu ticareti suçundan 10 yıl hapis cezası alan bir hükümlü düşünelim.

  • Eski düzenlemede 7,5 yıl sonra koşullu salıvermeden yararlanabilecekken,

  • Yeni düzenleme ile oran 2/3’e inse, 6 yıl 8 ay sonra tahliye hakkı kazanır.
    👉 Bu farklılık, sadece kanun değişikliği tarihine göre ortaya çıkmaktadır.

---

Toplumsal ve Hukuki Denge

Koşullu salıverilme oranlarının sık değişmesi, hem toplumun adalet algısını hem de hukuk devletinin güvenilirliğini etkiler.

• Toplum daha ağır suçlarda sıkı infaz isterken,

• Cezaevlerinin kapasitesi nedeniyle yasa koyucu oranları düşürmektedir.

• Bu ikilem, hukuk güvenliği ve toplumsal adalet arasında hassas bir denge yaratmaktadır.

---

Sonuç

Koşullu salıverilme oranlarının bazı suçlarda sürekli değişmesi, ceza hukukunun en tartışmalı konularından biridir.

• Değişikliklerin sebepleri: kamuoyu baskısı, siyasi irade, cezaevlerindeki yoğunluk ve uluslararası hukuk baskılarıdır.

• Bu durum hukuki güvenlik, eşitlik ve adalet ilkeleri açısından sorunlar doğurmaktadır.

• Yargıtay ve AYM kararları, lehe kanun uygulaması çerçevesinde çözümler üretmeye çalışmaktadır.

Özetle: Koşullu salıverilme oranlarının sık sık değiştirilmesi, hukuki istikrarı zedelemekte, ancak toplumsal ihtiyaçlar nedeniyle yasa koyucu bu değişikliklere başvurmaktadır.