KARADAĞ’DA BORÇLAR HUKUKU VE YABANCILARIN SÖZLEŞME YAPMA SERBESTİSİ

Giriş: Borçlar Hukukunun Karadağ’da Önemi

Karadağ (Montenegro), 2006’da bağımsızlığını kazandıktan sonra hukuk sistemini AB standartlarına uyarlamaya başlamış ve özel hukuk alanında köklü düzenlemeler yapmıştır. Bu düzenlemelerin merkezinde Borçlar Hukuku yer alır.

Borçlar hukuku, hem yerli hem yabancı yatırımcıların sözleşme yapma, ticaret yürütme, yatırım anlaşmaları kurma süreçlerinin temelini oluşturur. Karadağ’ın yatırımcı dostu yaklaşımı, yabancılara sözleşme serbestisi tanımasıyla daha da cazip hale gelmiştir.

Bu makalede, Karadağ borçlar hukukunun genel yapısı, sözleşme serbestisi, yabancı yatırımcıların hakları, uluslararası özel hukuk boyutları ve uygulamada karşılaşılan sorunlar ayrıntılı şekilde ele alınacaktır.

---

Karadağ Borçlar Hukukunun Kaynakları

Karadağ’da borç ilişkilerini düzenleyen temel kaynaklar:

• Borçlar Kanunu (Obligations Act)

• Medeni Kanun hükümleri

• Ticaret Kanunu

• Uluslararası Sözleşmeler (Viyana Satım Sözleşmesi – CISG, New York Tahkim Sözleşmesi vb.)

• AB Direktifleri (Karadağ, AB aday ülkesi olduğundan uyum süreci kapsamında direktifleri iç hukuka aktarmaktadır)

---

Borçlar Hukukunun Temel İlkeleri

1. Sözleşme Serbestisi İlkesi

   • Taraflar, hukuka aykırı olmamak kaydıyla her konuda sözleşme yapabilir.

2. Eşitlik İlkesi

   • Yabancılar, sözleşmelerde yerli kişilerle aynı haklara sahiptir.

3. İyi Niyet ve Dürüstlük İlkesi

   • Taraflar sözleşmenin kurulması ve ifasında dürüst davranmak zorundadır.

4. Zararın Tazmini İlkesi

   • Sözleşmeye aykırılık halinde zarar gören tarafın zararı tazmin edilir.

5. Uluslararası Uyum

   • Karadağ, uluslararası sözleşmelere taraf olarak yabancı yatırımcıları korumaktadır.

---

Yabancıların Sözleşme Yapma Serbestisi

Karadağ hukukuna göre:

• Yabancılar, yerli kişilerle aynı ölçüde sözleşme yapma hakkına sahiptir.

• Ticaret, yatırım, kira, satış, iş sözleşmeleri gibi tüm özel hukuk işlemleri yabancılara açıktır.

• Tek istisna: tarım arazileri yabancılar tarafından doğrudan satın alınamaz, ancak şirket üzerinden sözleşme ile edinilebilir.

---

Sözleşme Türleri

1. Satış Sözleşmeleri

• Taşınır ve taşınmaz malların satışı mümkündür.

• Gayrimenkul satışları noter onayıyla yapılır.

2. Kira Sözleşmeleri

• Yabancılar, konut veya iş yeri kiralayabilir.

• Kira sözleşmeleri yazılı şekilde yapılır ve tapuya şerh verilebilir.

3. İş Sözleşmeleri

• Yabancı işverenler Karadağ’da işçi çalıştırabilir.

• İş Kanunu hükümleri geçerlidir.

4. Ticari Sözleşmeler

• Şirket kuruluşu, ortaklık, franchising, distribütörlük sözleşmeleri yaygındır.

5. Uluslararası Sözleşmeler

• Karadağ, CISG (Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Viyana Sözleşmesi) tarafıdır.

• Yabancılar, uluslararası ticaret sözleşmelerinde uluslararası hukuka dayanabilir.

---

Sözleşmelerin Geçerlilik Şartları

1. Tarafların Ehliyeti

   • Hem yerli hem yabancı kişiler tam ehliyetli olmalıdır.

2. Konunun Hukuka Uygunluğu

   • Sözleşme konusu hukuka ve kamu düzenine aykırı olamaz.

3. Şekil Şartları

   • Çoğu sözleşme şekle tabi değildir; ancak taşınmaz alım satımı gibi bazı işlemler noter onaylı yapılır.

4. İrade Özgürlüğü

   • Hile, tehdit veya hata ile yapılan sözleşmeler geçersizdir.

---

Uluslararası Özel Hukuk Boyutu

Karadağ’da yabancıların taraf olduğu sözleşmelerde şu kurallar geçerlidir:

• Yetkili Hukuk → Taraflar sözleşmede uygulanacak hukuku seçebilir.

• Yetkili Mahkeme → Sözleşmelere Karadağ veya yabancı mahkemeler yetkili kılınabilir.

• Tahkim Şartı → Taraflar uyuşmazlıkları uluslararası tahkime götürebilir.

• New York Sözleşmesi sayesinde tahkim kararları Karadağ’da icra edilebilir.

---

Yabancı Yatırımcılar İçin Hukuki Güvenceler

1. Eşit Muamele İlkesi → Yabancılar, yerli yatırımcılarla aynı haklara sahiptir.

2. Uluslararası Tahkim → ICSID ve UNCITRAL kuralları geçerlidir.

3. BIT (İkili Yatırım Anlaşmaları) → Türkiye dahil birçok ülkeyle anlaşma vardır.

4. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması → Türkiye ile yürürlüktedir.

---

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Sözleşme dilinin belirlenmemesi → Yabancı yatırımcı için sorun yaratabilir.

• Yerel mahkemelerde süreçlerin uzunluğu.

• Tarım arazisi edinimindeki kısıtlamalar.

• Küçük ölçekli işletmelerin yükümlülüklerini yerine getirmemesi.

---

Stratejik Öneriler

• Sözleşmelere mutlaka tahkim şartı konulmalı.

• Çift dilli (Karadağca – İngilizce/Türkçe) sözleşmeler yapılmalı.

• Teminat alınmalı (ipotek, banka garantisi).

• Vergi mevzuatı ve uluslararası anlaşmalar dikkate alınmalı.

---

Türkiye – Karadağ Borçlar Hukuku Karşılaştırması

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Yabancılar Karadağ’da her konuda sözleşme yapabilir mi?
Evet, tek istisna tarım arazileridir.

2. Uluslararası sözleşmeler geçerli mi?
Evet, Karadağ CISG ve New York Sözleşmesine taraftır.

3. Sözleşmeler hangi dilde yapılabilir?
Tarafların belirleyeceği dilde yapılabilir, genellikle Karadağca ve İngilizce tercih edilir.

4. Tahkim kararları Karadağ’da icra edilir mi?
Evet, New York Sözleşmesi sayesinde.

5. Yabancılar için ek sınırlama var mı?
Hayır, yerli yatırımcılarla aynı haklara sahiptirler.

6. Vergi yükümlülükleri nasıl düzenlenir?
Türkiye ile çifte vergilendirme anlaşması vardır.

7. Hangi sözleşmeler noter onaylı yapılmalıdır?
Gayrimenkul satış sözleşmeleri.

8. Karadağ’da iş sözleşmeleri yabancılar için geçerli mi?
Evet, İş Kanunu hükümlerine tabidir.

9. Kamu düzenine aykırı sözleşmeler geçerli mi?
Hayır, mutlak butlanla hükümsüzdür.

10. Sözleşme ihlali halinde hangi yollar vardır?
Tazminat davası, icra takibi, iflas başvurusu ve tahkim.

---

Sonuç: Karadağ’da Yabancıların Sözleşme Yapma Serbestisi

Karadağ, borçlar hukuku alanında yabancı yatırımcılar için geniş sözleşme serbestisi, uluslararası uyumlu düzenlemeler, düşük vergiler ve tahkim koruması sunmaktadır.

• Yabancılar, yerli kişilerle aynı ölçüde sözleşme yapabilir.

• Uluslararası sözleşmeler ve tahkim hükümleri geçerlidir.

• Vergi avantajları ve BIT anlaşmaları yabancıları korur.

• Stratejik olarak, sözleşmelere tahkim ve teminat hükümleri konulması tavsiye edilir.

Sonuç olarak Karadağ, Balkanlar’da sözleşme serbestisi ve yatırımcı koruması açısından en güvenilir hukuk sistemlerinden birine sahiptir.