İran’da Yabancıların Banka Hesabı Açması ve Ticari Faaliyetlerde Hukuki Şartlar Nelerdir?

Giriş

İran, stratejik konumu, enerji kaynakları ve geniş iç pazarıyla yabancı yatırımcılar için cazip bir ülke olarak öne çıkmaktadır. Ancak İran’da ticari faaliyette bulunmak isteyen yabancıların karşılaşacağı en temel meselelerden biri, banka hesabı açma süreçleri ve ticari faaliyetlerde tabi oldukları hukuki sınırlamalardır. Özellikle son yıllarda uluslararası yaptırımlar, döviz kısıtlamaları ve bürokratik engeller, bu süreci daha karmaşık hale getirmiştir.

Bu makalede, İran’da yabancıların banka hesabı açabilmeleri için gerekli şartlar, ticari faaliyetlerde uymaları gereken hukuki düzenlemeler, karşılaşılan engeller ve pratik çözümler ele alınacaktır. Ayrıca kurgusal bir örnek olay üzerinden sürecin uygulamada nasıl işlediği de açıklanacaktır.

---

İran’da Yabancıların Banka Hesabı Açma Şartları

İran bankacılık sistemi, yabancıların doğrudan bireysel veya ticari hesap açmasına imkan tanımaktadır. Ancak bu süreç, İran’ın yabancı sermaye mevzuatına ve bankacılık düzenlemelerine tabidir.

1. Gerekli Belgeler

Yabancıların İran’da banka hesabı açabilmesi için şu belgeler talep edilmektedir:

• Pasaport ve noter onaylı Farsça tercümesi

• İran oturma izni veya geçici ikamet belgesi

• Vergi numarası (kod-e melli)

• İkametgah adresi beyanı

• Ticari hesaplar için şirket kuruluş belgeleri (ticaret sicili, ana sözleşme, ortaklık yapısı vb.)

2. Hesap Türleri

İran’da yabancılar için açılabilecek hesap türleri:

• Bireysel hesaplar: Maaş, kişisel harcama veya günlük finansal işlemler için.

• Ticari hesaplar: Şirket adına açılır ve ticari faaliyetlerin yürütülmesinde zorunludur.

• Döviz hesapları: Dolar, Euro gibi yabancı para birimleri üzerinden açılabilmekle birlikte yaptırımlar sebebiyle bazı kısıtlamalara tabidir.

3. Sınırlamalar

• Yabancıların açabileceği hesap türleri bankadan bankaya değişiklik gösterebilir.

• Döviz transferleri, ABD ve AB yaptırımları nedeniyle sıkı kontrol altındadır.

• Bazı bankalar, yalnızca İran’da yatırım veya ticari faaliyeti belgelenmiş yabancılara hesap açmaktadır.

---

Ticari Faaliyetlerde Hukuki Şartlar

İran’da ticari faaliyette bulunmak isteyen yabancı yatırımcılar, “Foreign Investment Promotion and Protection Act” (FIPPA) hükümlerine tabidir.

1. Şirket Kuruluşu

Yabancılar, İran’da şu şirket türlerini kurabilmektedir:

• Limited Şirket (LLC)

• Anonim Şirket (Joint Stock Company)

• Şube veya temsilcilik ofisi

Kuruluş için Ticaret Sicili Müdürlüğü’ne başvuru yapılması gerekir. Ayrıca şirket kuruluşu için yabancı yatırımın türü ve miktarı da beyan edilmelidir.

2. Ticari İzin ve Lisanslar

• Yabancı şirketlerin, faaliyet alanına göre Ticaret Bakanlığı’ndan veya ilgili sektörel kurumdan lisans alması zorunludur.

• Özellikle enerji, madencilik, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde yabancı yatırım ciddi kısıtlamalara tabidir.

3. Vergi Yükümlülükleri

• İran’da faaliyet gösteren yabancı şirketler, İran Vergi Kanunları’na tabidir.

• Ticari kazanç üzerinden %25 oranında kurumlar vergisi uygulanmaktadır.

• Ayrıca KDV (değer added tax) uygulaması da söz konusudur.

---

Kurgusal Örnek Olay

Olay:
Almanya vatandaşı A, İran’da tekstil ürünleri ithalatı ve satışı yapmak amacıyla bir şirket kurmaya karar verir. Bunun için öncelikle Tahran’da bir banka hesabı açmak zorundadır. A, hesabı açabilmek için gerekli belgeleri hazırlasa da, banka yetkilileri kendisinden İran’da geçerli oturma izni talep eder.

A, oturma iznini aldıktan sonra ticari hesap açabilir. Ancak bu noktada bir diğer sorun ortaya çıkar: Almanya’dan İran’a yapılacak döviz transferi, Avrupa bankalarının İran üzerindeki yaptırımlar nedeniyle reddedilir. Bunun üzerine A, İran’a doğrudan nakit sermaye ile giriş yaparak yatırımını gerçekleştirir.

Şirketin kuruluşu tamamlandıktan sonra A’nın firması, İran Vergi İdaresi’ne kayıt yaptırır ve ticari faaliyetlerini resmileştirir. Ancak iş hacmi büyüdükçe ithalat izinleri ve gümrük işlemlerinde yeni bürokratik engellerle karşılaşır.

Hukuki Değerlendirme:
Bu olay, yabancıların İran’da bankacılık ve ticaret faaliyetlerinde öncelikle oturma izni, ardından sermaye transferi engelleri ile karşılaştığını göstermektedir. Ayrıca yaptırımlar nedeniyle yabancı yatırımcıların banka işlemlerinde esneklikleri sınırlıdır.

---

Yabancı Yatırımcılar İçin Pratik Çözümler

1. Ortaklık Modeli: Yerel bir İranlı ortak ile şirket kurulması, bankacılık ve bürokratik işlemleri kolaylaştırabilir.

2. Yatırım Teşviklerinden Yararlanma: FIPPA kapsamında sağlanan vergi avantajları ve yatırım koruma hükümleri kullanılabilir.

3. Profesyonel Hukuki Danışmanlık: Süreçlerin karmaşıklığı göz önünde bulundurulduğunda, yerel avukatlarla çalışmak önemlidir.

4. Alternatif Finans Yöntemleri: Uluslararası yaptırımlar nedeniyle SWIFT dışındaki alternatif ödeme sistemleri değerlendirilebilir.

---

Sonuç

İran’da yabancıların banka hesabı açması ve ticari faaliyette bulunması hukuken mümkündür, ancak ciddi bürokratik süreçler ve uluslararası yaptırımlardan kaynaklı kısıtlamalar mevcuttur. Yabancılar, hesap açarken oturma izni, vergi kaydı ve ticaret sicili belgelerini hazırlamak zorundadır. Ticari faaliyetlerde ise şirket kuruluş prosedürleri, lisans zorunlulukları ve vergi yükümlülükleri dikkate alınmalıdır.

Kurgusal örnekte görüldüğü üzere, sermaye transferi ve lisans alma süreçlerinde ciddi engeller ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle yabancı yatırımcıların İran’da faaliyet göstermeden önce hukuki altyapıyı detaylı şekilde incelemesi ve profesyonel danışmanlık alması şarttır.