İran’da Serbest Meslek İzni Almak Mümkün mü, Hangi Hukuki Düzenlemeler Geçerlidir?

Giriş

İran’da yabancıların çalışma hayatına katılımı, özellikle serbest meslek icrası açısından merak edilen bir konudur. “Serbest meslek izni” kavramı, yabancıların bir işverene bağlı olmaksızın kendi adlarına mesleki faaliyet yürütmelerine olanak tanıyan bir hukuki statüdür. Tıp, mühendislik, hukuk, sanat, danışmanlık gibi farklı alanlarda serbest meslek faaliyeti göstermek isteyen yabancılar için İran’da belirli yasal prosedürler bulunmaktadır. Ancak bu süreç, hem İran Çalışma Kanunu hem de Yabancıların İkamet ve Çalışma Düzenlemeleri çerçevesinde sıkı kurallara tabidir.

Bu makalede İran’da yabancıların serbest meslek izni alıp alamayacağı, hangi hukuki düzenlemelere tabi oldukları, karşılaşabilecekleri zorluklar ve örnek bir kurgusal olay üzerinden sürecin işleyişi detaylı olarak ele alınacaktır.

---

1. İran’da Yabancıların Çalışma Statüsü

İran mevzuatına göre yabancıların ülkede herhangi bir ekonomik faaliyete katılabilmesi için çalışma izni alması zorunludur. Çalışma izinleri genel olarak üç kategoriye ayrılabilir:

1. İşveren aracılığıyla alınan çalışma izinleri (fabrika, şirket, kurum bünyesinde çalışma)

2. Yatırım yoluyla çalışma izinleri (şirket kurma, ortaklık)

3. Serbest meslek izinleri (bağımsız mesleki faaliyet yürütme)

İran Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, yabancıların çalışma izinlerini vermekten sorumlu ana kurumdur. Ancak serbest meslek izinlerinde ek olarak ilgili meslek odaları, birlikler ve ticaret odaları da sürece dahil olmaktadır.

---

2. Serbest Meslek İzni İçin Hukuki Dayanak

İran’da yabancıların serbest meslek icrası, “Foreign Nationals Employment Law” (Yabancıların Çalışma Yasası) ve İran Ticaret Kanunu hükümleriyle düzenlenmiştir.

Buna göre:

• Yabancı bir kişi İran’da bağımsız olarak mesleki faaliyette bulunmak istiyorsa, önce ikamet izni almalı, ardından çalışma izni başvurusu yapmalıdır.

• Bazı mesleklerde (örneğin avukatlık veya doktorluk gibi kamu güvenliği ve sağlıkla doğrudan ilgili alanlar) yalnızca İran vatandaşlarına izin verilmektedir.

• Yabancıların serbest meslek yapabilmeleri için genellikle İranlı bir ortakla işbirliği yapmaları veya meslek odasından özel izin almaları zorunludur.

---

3. Başvuru Prosedürü

Serbest meslek izni için başvuru süreci şu adımlardan oluşur:

1. İkamet izni alınması

   • Yabancı uyruklu kişi öncelikle uzun süreli oturma izni almak zorundadır.

2. Çalışma Bakanlığı’na başvuru

   • Serbest meslek başvurusu için gerekli belgelerle birlikte Bakanlığa müracaat edilir.

3. Meslek odası veya birlik onayı

   • Başvurulan mesleğin İran’daki düzenleyici kurumundan faaliyet izni alınması gerekir. (Örneğin: mühendisler için mühendislik odası, sanatçılar için kültür bakanlığı).

4. Vergi kaydı açılması

   • Serbest meslek icra edecek yabancıların, İran Vergi İdaresi nezdinde vergi mükellefiyeti açtırmaları zorunludur.

5. İzin belgesinin verilmesi

   • Tüm prosedürler tamamlandığında serbest meslek izin belgesi düzenlenir.

---

4. Hukuki Düzenlemeler ve Sınırlamalar

İran’da yabancıların serbest meslek faaliyetleri şu hukuki sınırlamalara tabidir:

• Kamu düzeni ve güvenliği ile ilgili meslekler (avukatlık, noterlik, bazı sağlık hizmetleri) yabancılara kapalıdır.

• Yabancıların bağımsız olarak ticari işletme açabilmeleri için İran Ticaret Siciline kayıt yaptırmaları gerekir.

• Serbest meslek sahipleri, İranlı çalışan istihdam etmek zorunda kalabilirler.

• Vergi yükümlülükleri İran vatandaşlarıyla aynıdır.

---

5. Kurgusal Örnek Olay

A kişisi, Avrupa vatandaşı bir mimardır ve İran’da kendi mimarlık ofisini açmak istemektedir.

• Öncelikle uzun süreli oturma izni alır.

• Ardından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvurarak serbest meslek izni için gerekli belgeleri sunar: pasaport, ikamet izni, diploma, meslek odasından alınan uygunluk belgesi.

• İran Mimarlar Odası, A kişisinin başvurusunu değerlendirir ve olumlu görüş verir.

• Vergi dairesinde mükellefiyet açılarak gelir vergisi yükümlülüğü yerine getirilir.

• Tüm prosedürler tamamlandığında A kişisine serbest meslek izni verilir ve kendi ofisini açma hakkını elde eder.

Bu olayda görüldüğü gibi, süreç karmaşık olsa da İran’da yabancıların serbest meslek faaliyeti yürütmesi mümkündür.

---

6. Sonuç

İran’da yabancıların serbest meslek izni alabilmesi mümkündür ancak süreç hem uzun hem de sıkı düzenlemelere tabidir. Özellikle meslek odalarından alınacak izinler ve vergi yükümlülükleri büyük önem taşımaktadır. Serbest meslek izni almak isteyen yabancıların mutlaka yerel hukuki danışmanlık hizmeti almaları önerilir.

Bu düzenlemeler, İran’ın ekonomik yapısını ve yerel istihdamı korumaya yönelik olup, yabancıların bağımsız mesleki faaliyetlerine yalnızca belirli koşullarda izin verilmektedir.