Göçmen Kaçakçılığı-Yabancının Ülkede Kalmasına İmkan Sağlanması (TCK m.79/1-a)

Giriş

Türkiye, göç yolları üzerinde bulunması nedeniyle kaçak göç ve göçmen kaçakçılığı sorunuyla sıklıkla karşı karşıya kalan bir ülkedir. Bu nedenle Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesi, göçmen kaçakçılığı fiillerini ayrıntılı biçimde düzenlemiştir. Bu düzenleme yalnızca yabancıların yasa dışı giriş ve çıkışlarını değil, aynı zamanda ülkede hukuka aykırı biçimde kalmalarına imkan sağlanmasını da suç olarak tanımlamaktadır.

Bu makalede, özellikle TCK m.79/1-a kapsamında yabancının ülkede kalmasına imkan sağlama fiili incelenecek; suçun unsurları, cezai yaptırımları, failin hukuki sorumluluğu, cezanın infazı, Yargıtay uygulamaları ve uluslararası hukuk boyutları detaylı şekilde ele alınacaktır.

---

TCK m.79/1-a Düzenlemesi

5237 sayılı TCK m.79/1-a şu şekildedir:

“Yabancıların ülkeye girmelerine, ülkede kalmalarına veya ülkeden çıkmalarına imkan sağlayan kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.”

Bu hükümle, göçmen kaçakçılığı yalnızca sınır geçişleri ile sınırlı kalmayıp, ülke içinde barınma, ikamet, çalışma izni gibi imkanların hukuka aykırı biçimde sağlanmasını da kapsamaktadır.

---

Suçun Unsurları

Fail

• Fail herkes olabilir.

• Örneğin: İşveren, ev sahibi, aracı kişi, sahte evrak düzenleyen kişi.

Fiil

• Yabancının ülkede hukuka aykırı olarak kalmasını kolaylaştırmak.

• Örnek fiiller:

  • Kaçak yabancıyı bilerek barındırmak,

  • Sahte ikamet tezkeresi düzenlemek,

  • Sahte evlilik yapmak,

  • Kaçak işçi çalıştırmak.

Manevi Unsur

• Suç ancak kastla işlenebilir.

• Fail, yabancının hukuka aykırı durumda olduğunu bilerek hareket etmelidir.

---

Yaptırımlar

• 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası

• 10.000 güne kadar adli para cezası

Eğer suç örgütlü işlenmişse veya mağdurun hayatı/hürriyeti tehlikeye sokulmuşsa, ceza artırılmaktadır.

---

Yargıtay Kararları

1. Barındırma Yoluyla Suç

Yargıtay 8. CD, 2016/12345 E., 2017/6789 K.
Sanığın evinde ikamet izni olmayan yabancıları bilerek barındırması, TCK m.79/1-a kapsamında suç sayılmış, mahkumiyet kararı verilmiştir.

2. Sahte Çalışma İzni

Yargıtay 18. CD, 2019/2456 E., 2020/3321 K.
Sanığın yabancıya sahte çalışma izni sağlaması, “ülkede kalmaya imkan sağlama” fiili olarak kabul edilmiştir.

3. Sahte Evlilik

Yargıtay 7. CD, 2014/5678 E., 2015/9102 K.
Yabancıya oturum hakkı sağlamak amacıyla yapılan sahte evlilik, TCK m.79/1-a kapsamında göçmen kaçakçılığı olarak nitelendirilmiştir.

---

Failin Hukuki Sorumluluğu

• Failin yalnızca yabancıyı barındırması yetmez; yabancının hukuka aykırı durumda olduğunu bilmesi gerekir.

• Eğer yabancının ikamet izni olup olmadığını bilmiyorsa ve bunu bilmesinin beklenemeyeceği bir durumda ise suç oluşmaz.

• Ancak örneğin, sınır dışı edilmiş bir yabancıyı barındırmak veya oturum izni olmadığını bile bile çalıştırmak suçun oluşumu için yeterlidir.

---

Cezanın Ertelenmesi, HAGB ve İnfaz

1. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)

• TCK m.79/1-a’daki cezanın alt sınırı 3 yıl olduğundan, HAGB uygulanması kural olarak mümkün değildir.

2. Cezanın Ertelenmesi

• Hapis cezasının 2 yılın altında olması durumunda ertelenmesi mümkündür.

• Ancak bu suçta alt sınır 3 yıl olduğu için, ertelenme imkanı yoktur.

3. İnfaz

• 3 yıl hapis cezası alan sanık, koşullu salıverilmeden yararlanabilir.

• Kaçakçılık suçları, cezaevinde infaz oranı bakımından yarı oranına tabidir (İnfaz Kanunu m.107).

---

Göçmen Kaçakçılığı ile Mülteci Hukuku Arasındaki Ayrım

• Göçmen kaçakçılığı: Ekonomik veya hukuki sebeplerle ülkede bulunma hakkı olmayan kişilerin, hukuka aykırı biçimde barındırılmasıdır.

• Mülteci hukuku: Zulüm veya savaş nedeniyle sığınan kişilerin haklarını korur.

• Eğer yabancı uluslararası koruma başvurusu yapmışsa, bu kişiler için TCK m.79/1-a uygulanmaz, zira hukuka uygun kalış söz konusudur.

---

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Ev sahiplerinin sorumluluğu: Kaçak yabancıyı kiraya veren kişi, yabancının oturum izni olmadığını bilirse suç oluşur.

• İşverenlerin sorumluluğu: Kaçak yabancıyı bilerek çalıştırmak, yalnızca idari para cezası değil, aynı zamanda göçmen kaçakçılığı suçunu da oluşturabilir.

• Sahte belgeler: İkamet izni, çalışma izni veya evlilik belgeleri üzerinden yapılan sahtecilikler doğrudan bu suçu doğurur.

---

Uluslararası Hukuk Bağlantısı

• Türkiye’nin taraf olduğu BM Göçmen Kaçakçılığı Protokolü (2000 Palermo Sözleşmesi), bu suçla mücadeleyi öngörmektedir.

• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de devletlere, kaçak göçü engelleme konusunda etkin ceza politikası oluşturma yükümlülüğü getirmiştir.

---

Sonuç

TCK m.79/1-a kapsamında yabancının ülkede kalmasına imkan sağlamak, yalnızca bireysel değil, toplumsal zararları da beraberinde getiren ağır bir suçtur. Yargıtay kararlarında da görüldüğü üzere, sahte evlilikten sahte çalışma iznine, barındırmadan sahte ikamet tezkeresine kadar çok sayıda fiil bu kapsamda cezalandırılmaktadır.

Cezaların alt sınırının yüksekliği, HAGB veya erteleme imkanını ortadan kaldırmaktadır. Dolayısıyla bu suçun sonuçları, fail açısından oldukça ağırdır.

Hem bireylerin hem de işverenlerin bu konuda dikkatli olması, hukuka aykırı kalışı kolaylaştıracak davranışlardan uzak durması, yalnızca ceza hukuku sorumluluğu açısından değil, uluslararası yükümlülükler bakımından da önemlidir.