Göçmen Kaçakçılığı ve Mülteci Hukuku İlişkisi

Giriş

Küreselleşmenin getirdiği fırsatlarla birlikte, uluslararası göç hareketleri de hız kazanmıştır. Savaş, siyasi baskı, ekonomik zorluklar ve çevresel felaketler nedeniyle insanlar, güvenli bir yaşam arayışıyla ülkelerini terk etmektedir. Bu süreçte mülteci hukuku uluslararası koruma sağlarken, göçmen kaçakçılığı ise insan ticaretine yakın, organize bir suç tipi olarak ortaya çıkar. Dolayısıyla iki kavram birbirinden farklı olmakla birlikte pratikte sıkça kesişmektedir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçu Nedir?

TCK m.79: Göçmen kaçakçılığı, “doğrudan veya dolaylı maddi menfaat sağlamak amacıyla, yabancıların ülkeye yasa dışı yollarla sokulması veya ülkede kalmasına imkân sağlanması” şeklinde tanımlanır.
Yaptırımlar: Suçun basit halinde 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası ve adli para cezası öngörülür. Nitelikli hallerde ceza artar.
Uluslararası boyut: 2000 tarihli Palermo Protokolü, devletlere göçmen kaçakçılığıyla mücadele için ortak yükümlülükler getirmiştir.

📌 Burada göçmen, kendi isteğiyle kaçakçının aracılığına başvurur; failin amacı maddi menfaattir.

Mülteci Hukuku Nedir?

1951 Cenevre Sözleşmesi ve 1967 Protokolü, mülteci kavramının temelini oluşturur.
Mülteci tanımı: Irkı, dini, milliyeti, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşü nedeniyle zulme uğrayacağı korkusuyla ülkesini terk eden kişiler.
Türkiye’de uygulama:
- Geçici koruma (özellikle Suriyeliler için 2014 tarihli Geçici Koruma Yönetmeliği).
- Bireysel uluslararası koruma başvurusu (6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu m.61-83).

📌 Mülteci hukuku, koruma sağlarken; göçmen kaçakçılığı, mültecilerin bu korumaya erişim yolunda karşılaştıkları engellerle doğrudan bağlantılıdır.

Göçmen Kaçakçılığı ile Mülteci Hukuku Arasındaki Kesişim

1. Güvenli Giriş Sorunu

Mülteciler çoğu zaman ülkelerini resmi yollarla terk edemez. Pasaportları yoktur, vize alamazlar. Bu durumda tek seçenek, kaçak yollarla ülkeye giriştir. Burada göçmen kaçakçılığı devreye girer.

2. Mültecinin Statüsü ile Kaçak Göçmen Ayrımı

Göçmen: Ekonomik veya sosyal nedenlerle yer değiştiren kişi.
Mülteci: Hukuken koruma altında olan, geri gönderme yasağı (non-refoulement) kapsamındaki kişi.
Kaçak göçmen: Ülkeye hukuka aykırı yollarla giren ancak mülteci kriterlerini taşımayan kişi.

📌 Bu ayrım, hukuki statünün belirlenmesi açısından kritik önemdedir.

3. Ceza Hukuku Perspektifi

Göçmen kaçakçılığı suçunun mağduru birey değil, devletin göç politikasıdır.
Ancak mülteciler, bu suçun etkilerini en çok hisseden kesimdir.
Failin cezalandırılması, mültecinin koruma talebini ortadan kaldırmaz.

Ulusal Hukukta Durum

TCK m.79: Göçmen kaçakçılığı suçu cezalandırılır.
6458 sayılı YUKK m.4: “Hiç kimse işkenceye, insanlık dışı veya onur kırıcı muameleye tabi tutulacağı ülkeye geri gönderilemez.”
Uygulama: Kaçak yollarla gelen yabancılar hakkında idari gözetim kararı alınabilir, ancak mülteci başvurusu yapan kişiler geri gönderilemez.

📌 Bu, mülteci hukukunun göçmen kaçakçılığına karşı koruma kalkanı oluşturduğunu gösterir.

Yargıtay Kararlarından Örnekler

Yargıtay 18. CD, 2017/3722 E., 2019/4556 K.: Göçmen kaçakçılığı suçunda, sanıkların maddi menfaat amacıyla yabancıları yasa dışı yollarla yurda soktukları sabit olduğundan mahkumiyet hükmü onanmıştır.
Yargıtay 8. CD, 2016/4519 E., 2018/7321 K.: Mülteci başvurusunda bulunan kişilerin sınır dışı edilmemesi gerektiği, uluslararası koruma ilkelerinin gözetilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Uluslararası Boyut

BM Protokolleri

Palermo Protokolü (2000): Göçmen kaçakçılığını organize suç olarak tanımlar.
Cenevre Sözleşmesi (1951): Mültecilere yönelik geri gönderme yasağı getirir.

Avrupa Birliği

AB İltica Yönergeleri: Mültecilerin haklarını güvence altına alır.
AB Sınır Ajansı Frontex: Kaçak geçişleri engellemek için faaliyet gösterir, ancak eleştiriler “mültecilerin haklarını kısıtlama” yönündedir.