Kaçak Ürün Alan Kişinin Hukuki Sorumluluğu: Bilme ve Bilmeme Durumlarının Türk Hukukundaki Yansımaları

Giriş

Kaçakçılık suçu, yalnızca malların yasa dışı yollardan ülkeye sokulması ile sınırlı değildir. Bu malların iç piyasada dolaşıma girmesi, tüketiciye satılması ve satın alınması da suçun geniş kapsamlı sonuçlarını doğurur. Özellikle tüketici konumundaki kişilerin, kaçak ürün satın aldıklarında karşılaşabilecekleri hukuki yaptırımlar, ceza hukuku ve gümrük hukuku bakımından ayrı ayrı incelenmelidir.

5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu (KMK) ve Türk Ceza Kanunu (TCK) bu noktada temel yasal dayanakları oluşturur. Yargıtay içtihatları da, ürünün kaçak olduğunun bilinip bilinmediği hususunda önemli yol gösterici kriterler getirmiştir.

1. Kaçak Ürün Kavramı ve Yasal Düzenlemeler

a) Kaçak Ürün Tanımı

Kaçak ürün; gümrük kapılarından beyan edilmeksizin, sahte beyanla veya vergilendirilmeden yurda sokulan, ithalat kurallarına aykırı mallardır. Bunlar arasında:

Sigara, tütün ve alkollü içecekler
Akaryakıt
Cep telefonu, elektronik cihazlar
Lüks saat, mücevher, kozmetik ürünler
Tarihi eserler veya kültürel varlıklar

en sık rastlananlardır.

b) İlgili Mevzuat

5607 Sayılı KMK m.3: Kaçakçılık suçlarını tanımlar ve cezalandırır.
TCK m.165: Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini satın almak.
TCK m.282: Aklama suçu, büyük çaplı işlemlerle ilişkilidir.
4458 Sayılı Gümrük Kanunu: Malın müsaderesi ve idari yaptırımları düzenler.

2. Kaçak Ürün Satın Alanın Hukuki Sorumluluğu

a) Bilerek Kaçak Ürün Almak

Eğer alıcı, malın kaçak olduğunu biliyor ve buna rağmen satın alıyorsa:

TCK m.165 uygulanır: 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve adli para cezası.
Eğer alım ticari amaçla yapılıyorsa ceza artırılır.
Malın müsaderesi (devletin el koyması) söz konusu olur.

b) Bilmeden Kaçak Ürün Almak

Alıcı, malın kaçak olduğuna dair herhangi bir bilgi veya işaret olmaksızın ürünü satın almışsa:

Ceza sorumluluğu doğmaz.
Ancak mal müsadere edilir.
Satıcıya karşı ayıplı mal, haksız fiil veya sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayalı hukuk davaları açılabilir.

c) Olası Kast (Şüpheli Durumlarda)

Yargıtay uygulamalarında sık görülen bir durumdur.

Örneğin, normal piyasa fiyatının %70 altında satılan sigara veya telefon alınması halinde, alıcının “bilmediği” savunması çoğunlukla kabul edilmez.
Bu durumda olası kastla işlenmiş suç söz konusu olur.

3. Yargıtay Kararları ve Uygulamalar

📌 Yargıtay 7. CD, 2018/4536 E., 2019/7214 K.
Piyasa değerinin çok altında sigara satın alan sanığın, malın kaçak olduğunu bilmediği yönündeki savunması kabul edilmemiş, “normal bir alıcı bu durumda şüphe duymalıdır” denilerek mahkumiyet kararı verilmiştir.

📌 Yargıtay 11. CD, 2020/3212 E., 2020/6789 K.
Faturasız ve bandrolsüz cep telefonlarını satın alıp ticaretini yapan kişi, kaçakçılık suçuna iştirak kapsamında cezalandırılmıştır.

📌 Yargıtay 7. CD, 2017/2341 E., 2018/4553 K.
Sanığın ürünleri normal fiyatla alması, faturanın bulunması ve kaçak olduğuna dair makul şüphe olmaması nedeniyle beraatine karar verilmiş, karar Yargıtay tarafından onanmıştır.

Bu kararlar, alıcı konumunda olan kişilerin dikkat yükümlülüğünün önemini ortaya koymaktadır.

4. Hukuki Nitelendirmeler

a) Kaçakçılık Suçuna İştirak

Kaçak ürün ticari amaçla alınmışsa, sadece alıcı değil, satıcı da suça iştirak eden fail kabul edilir.

b) Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Satın Alma (TCK m.165)

Kişisel kullanım için bile olsa, bilerek kaçak mal almak, bu madde kapsamında suç oluşturur.

c) Malın Müsaderesi (TCK m.54 ve Gümrük Kanunu m.235)

Alıcının suçtan sorumluluğu olmasa bile, mal kaçak ise devlet tarafından el konulur.

d) Tüketici Hukuku Boyutu

Kaçak malın tüketiciye satılması Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a aykırıdır.
Alıcı, satıcıya karşı tazminat veya iade davası açabilir.

5. Kaçak Ürün Alanların Karşılaşabileceği Yaptırımlar

Hapis Cezası: Bilerek alımda 1–3 yıl arası.
Adli Para Cezası: Malın değeri ve failin kastı dikkate alınır.
Müsadere: Ürün daima devlet tarafından alınır.
Ticaret Yasağı: Ticari faaliyet çerçevesinde alım yapıldıysa, ek yaptırımlar gündeme gelebilir.
Vergi ve Gümrük Cezaları: Vergi ziyaı söz konusu olduğunda ayrıca vergi cezaları uygulanır.

6. Bilip Bilmeme Ayrımı ve İspat Sorunu

a) Bilme İhtimali

Malın fiyatı olağandışı düşükse,
Fatura veya belge yoksa,
Üründe resmi bandrol bulunmuyorsa,

Yargıtay, bu durumları bilme ihtimaline karine olarak kabul eder.

b) Bilmeme İhtimali

Piyasa koşullarına uygun fiyat,
Fatura veya belge mevcut,
Satıcının güvenilirliği konusunda makul şüphe yoksa,

Bu durumda sanığın lehine yorum yapılır ve ceza sorumluluğu doğmaz.

7. Uygulamada Savunma Stratejileri

Bir müvekkilin kaçak ürün aldığı iddiasıyla yargılandığı dosyalarda savunma stratejileri şu noktalara yoğunlaşır:

Kastın yokluğu: Ürünün kaçak olduğunun bilinmediği ispat edilir.
Makul fiyat: Piyasa değerine uygun alışveriş yapılmıştır.
Belge ibrazı: Fatura, fiş veya benzeri belgeler sunulur.
Satıcının sorumluluğu: Asıl suçlu satıcıdır, alıcı sadece tüketicidir.

8. Sonuç

Kaçak ürün satın alan kişiler bakımından hukuki sorumluluk, bilip bilmemeye göre değişmektedir. Yargıtay kararlarında görüldüğü üzere, “olağan dışı şartlarda yapılan alışverişlerde” alıcının bilmediği yönündeki savunması kabul edilmemektedir.

Bu nedenle vatandaşların, alışverişlerinde fatura talep etmesi, piyasa değerinden aşırı düşük fiyatlı mallara şüpheyle yaklaşması ve şüpheli durumlarda savcılığa başvurması büyük önem taşır.

Single Blog Title