Uluslararası Hukukta Göçmen Kaçakçılığı ile Mücadele: BM Protokolleri ve Avrupa Birliği Uygulamaları

Giriş

Göçmen kaçakçılığı, sadece bir sınır güvenliği sorunu değildir. Aynı zamanda insan hakları ihlali, organize suç faaliyeti ve kamu düzenini bozucu bir eylem olarak kabul edilmektedir. Uluslararası hukukta bu suç, sınıraşan organize suçlarla mücadele kapsamında ele alınmakta; hem faillerin cezalandırılması hem de göçmenlerin temel haklarının korunması hedeflenmektedir.

---

1. Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Hukuki Tanımı

Göçmen kaçakçılığı, TCK m.79’da;

• Maddi menfaat elde etmek amacıyla,

• Yabancıların yasa dışı yollardan ülkeye sokulması, ülkeden çıkarılması veya ülkede kalmalarına imkan sağlanması
  olarak düzenlenmiştir.

Uluslararası hukukta da benzer şekilde, bu suç uluslararası sınırlardan yasa dışı geçişin kolaylaştırılması ve menfaat sağlama unsuru ile tanımlanır.

📌 Önemli nokta:

• Göçmenlerin rıza göstermesi, suçu ortadan kaldırmaz.

• Bu suçun, devletin göç politikalarını ihlal eden ve insan hayatını tehlikeye atan niteliği sebebiyle, kamu düzenine karşı suç olarak kabul edildiği görülmektedir.

---

2. Palermo Sözleşmesi ve BM Protokolleri

a) Palermo Sözleşmesi’nin Çerçevesi

2000 yılında kabul edilen BM Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Sözleşme (Palermo Sözleşmesi), göçmen kaçakçılığı dahil birçok örgütlü suçu kapsamaktadır.

b) Göçmen Kaçakçılığına İlişkin Ek Protokol (2000)

“Kara, Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol”, devletlere şu yükümlülükleri getirmiştir:

• Suçun cezalandırılması,

• Göçmenlerin haklarının korunması,

• Sınıraşan işbirliğinin geliştirilmesi.

c) Türkiye’nin Taraf Olması

Türkiye, 2003 yılında protokole taraf olmuş, TCK m.79 düzenlemesi ve Göç İdaresi Başkanlığı uygulamaları ile ulusal hukukunu uyumlaştırmıştır.

---

3. Avrupa Birliği Uygulamaları

a) AB Hukukunda Göçmen Kaçakçılığı

AB, göçmen kaçakçılığını organize suç kapsamında ele almakta ve “EU Action Plan Against Migrant Smuggling” başlıklı eylem planları yürütmektedir.

b) Frontex ve Ortak Operasyonlar

AB’nin sınır güvenliği ajansı Frontex, özellikle Akdeniz’de göçmen kaçakçılığına karşı operasyonlar yürütmekte, teknelerdeki göçmenleri kurtarmakta ve insan ticareti ihtimallerini ayırt etmektedir.

c) AB Direktifleri

• 2002/90/EC Direktifi: Kaçakçılık tanımı ve üye devletlerin sorumlulukları.

• 2008/115/EC Geri Dönüş Direktifi: Kaçak göçmenlerin geri gönderme prosedürleri.

• 2011/36/EU Direktifi: İnsan ticareti ve göçmen kaçakçılığının ayrımı.

---

4. Göçmen Kaçakçılığı – İnsan Ticareti Ayrımı

Uluslararası hukukta bu iki suçun birbirine karıştırılmaması önemlidir.

• Göçmen Kaçakçılığı: Rıza ile gerçekleşir, amaç menfaattir.

• İnsan Ticareti: Cebir, tehdit veya hile içerir, amaç sürekli istismar ve sömürüdür.

Bu fark, yargılama aşamasında suçun vasfını belirler.

---

5. Yargıtay Kararları ile Uygulama

📌 Yargıtay 7. CD 2019/3678 E., 2019/4712 K.
Sanıkların göçmenleri botlarla Yunanistan’a geçirmek istemeleri göçmen kaçakçılığı olarak kabul edilmiştir. Kararda, “göçmenlerin rızasının bulunmasının suçu ortadan kaldırmayacağı” vurgulanmıştır.

📌 Yargıtay 18. CD 2020/6142 E., 2020/8410 K.
Göçmenlerin pasaportlarının alınarak fuhşa zorlanması, insan ticareti olarak değerlendirilmiş ve nitelikli yaptırım uygulanmıştır.

Bu kararlar, göçmen kaçakçılığı ile insan ticaretinin sınırlarını ortaya koymaktadır.

---

6. Zamanaşımı, Soruşturma ve Yargılama Süreci

a) Zamanaşımı

Göçmen kaçakçılığı, TCK’ya göre 8 ila 15 yıl arası hapis cezası gerektiren bir suçtur. Bu nedenle temel dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.

b) Soruşturma

• Cumhuriyet Savcılığı resen soruşturma açar.

• Kolluk (Sahil Güvenlik, Jandarma, Emniyet) delil toplar.

• Uluslararası işbirliği kapsamında Interpol ve Europol verileri kullanılabilir.

c) Yargılama

• Görevli mahkeme: Ağır Ceza Mahkemesi

• Uygulanacak usul: CMK hükümleri

• Sanığın avukatı, delillerin hukuka uygunluğunu denetleyebilir, suçun unsurlarının oluşmadığını ileri sürebilir.

---

7. Türkiye’nin Stratejik Önemi ve Uluslararası İşbirliği

Türkiye, hem Asya ile Avrupa arasında köprü konumunda hem de sıcak göç rotası üzerinde bulunduğundan uluslararası mücadelede kritik aktördür.

• AB ile Geri Kabul Anlaşmaları,

• Interpol ortak soruşturmaları,

• Göç İdaresi’nin uluslararası programları,

• Sınır güvenliği teknolojilerinin geliştirilmesi
  bu mücadelenin önemli parçalarıdır.

---

8. Avukatın Stratejik Rolü

Göçmen kaçakçılığı davalarında avukatlar;

• Sanık lehine: Suçun unsurlarının oluşup oluşmadığını sorgular, hukuka aykırı delillerin reddini ister.

• Göçmen lehine: Uluslararası koruma başvurusu, insan ticareti mağduriyeti tespiti, sınır dışı işlemlerine karşı idari yargıda dava açabilir.

---

Sonuç

Göçmen kaçakçılığı, yalnızca ulusal sınır ihlali değil, uluslararası işbirliği gerektiren çok boyutlu bir suçtur. BM Palermo Protokolleri, AB Direktifleri ve Yargıtay kararları, bu suçun hem cezai boyutunu hem de insan hakları yönünü netleştirmektedir. Türkiye, stratejik konumu gereği bu mücadelede kilit önemdedir.